Një ndër instinktet e njeriut është edhe kërkimi i tij për një qenie më të lartë, për të cilën ai ka një tërheqje të vetvetishme. Ndikimi i këtij kërkimi ndihet që në kohën kur fëmija del nga barku i nënës, sepse vetia e parë shpirtërore që ai shfaq është pikërisht animi dhe dashuria ndaj nënës. Sa më shumë që i kthjellohen shqisat dhe i çelen gonxhet e natyrshmërisë me kalimin e kohës, aq më shumë i shfaqet kjo dashuri dhe tërheqje që qëndronte e fshehtë.
Pastaj ai nuk gjen karar përveçse në prehrin e nënës. Rehatohet vetëm kur e gjen nënën dhe nëse e ndajmë nga ajo, jeta i hidhërohet. Edhe sikur t’i sjellim një mori dhuratash, prapëseprapë ai e kërkon nënën, sepse vetëm në prehrin e saj gjen lumturinë e vërtetë. Ç’është kjo tërheqje dhe ç’është kjo dashuri që ai ka ndaj nënës?
Në të vërtetë, kjo është pikërisht ajo tërheqje që është gdhendur në natyrën e fëmijës për të kërkuar të Adhuruarin e tij të vërtetë. Madje, kudo që njeriu krijon lidhje dashurie me dikë a diçka, pikërisht kjo tërheqje vepron atje dhe kudo që ai shfaq sevda, në të vërtetë ajo është hija e kësaj dashurie. Si të thuash, ai ngre gjëra të ndryshme për t’i parë, sikurse është duke kërkuar diçka që ka humbur, së cilës ia ka harruar emrin.
Pra, dashuria e njeriut ndaj pasurisë, fëmijëve, bashkëshortes, ose edhe tërheqja e tij ndaj tingujve të një zëri të bukur është pikërisht kërkimi i tij për të Dashurin e humbur. Ngaqë njeriu nuk e sheh dot me sytë fizikë atë Qenie që fshihet pas shumë perdesh dhe që gjendet e fshehur si shkëndijë në çdo gjë, e as nuk percepton dot qoftë me gjithë mendjen e tij, andaj, ai ka bërë gabime të mëdha në njohjen e Tij, madje, të drejtën që i takonte Atij, ua ka dhënë të tjerëve.
Zoti jep një shembull shumë të gjetur në Kuranin Famëlartë se bota është si një ngrehinë prej qelqi që ka dysheme të shtruar me xhama shumë të pastër e të tejdukshëm, nën të cilëve rrjedh ujë fuqishëm. Çdokush që do ta shohë, dyshemenë dhe xhamat do t’i pandehë ujin dhe druhet të vërë këmbën duke kujtuar se do të bjerë në ujë. Por do të jenë vetëm qelqe të tejdukshme. Në të njëjtën mënyrë, edhe trupat e mëdha qiellorë që shohim, siç është dielli, hëna etj., janë po ato qelqe të tejdukshme, të cilat janë adhuruar pa të drejtë dhe nën të cilat vepron një fuqi më e lartë dhe që rrjedh fuqimisht anembanë. Por, adhuruesit e krijesave gabimisht qelqeve u japin meritën, e cila i takon fuqisë së nëntëshme. Ky është pikërisht komentimi i ajetit të Kuranit që thotë:
اِنَّہٗ صَرۡحٌ مُّمَرَّدٌ مِّنۡ قَوَارِیۡرَ 1
“Në të vërtetë, ky pallat është i shtruar me xhama”.
Pra, Qenia e Zotit të Madhërishëm ngaqë është edhe shumë e qartë, por edhe shumë e fshehur, ky sistem fizik që kemi para syve tanë nuk është i mjaftueshëm për ta njohur Atë. Për këtë shkak, ata që u mbështetën te sistemi fizik, e vëzhguan dhe u thelluan në studimin e përsosmërisë së tij të pakrahasueshme dhe të çudirave të tij nga më të ndryshmet dhe arritën të depërtonin në Tokë e në qiell me anë të shkencave si astronomia, fizika, filozofia etj., prapëseprapë nuk dolën dot nga errësira e dyshimeve. Madje, shumica prej tyre gabuan dhe ranë në lloj-lloj iluzionesh të pakuptimta. E, edhe sikur t’u ketë shkuar mendja te Krijuesi, kanë arritur vetëm deri te pika se ky sistem kaq madhor me kaq shumë urtësi duhet të ketë një Krijues.
Por, dihet që ky mendim është jo i plotë dhe kjo njohje është e mangët. Të thuash se ky sistem shënjon nevojën e një Zoti, nuk është njësoj si pohimi tjetër që Ai Zot faktikisht edhe ekziston. Pra, njohuria e tyre u bazua vetëm në iluzion, i cili nuk të mbush mendjen dhe nuk të kënaq zemrën, pasi nuk i largon tërësisht dyshimet dhe nuk është si ai ujë që ta shuan etjen e njohjes së përsosur, etje e cila është e kalitur në natyrën e njeriut. Përkundrazi, një njohje e tillë e mangët është e rrezikshme, sepse pas kaq shumë buje, nuk të jep asgjë.
Kështu që, derisa Zoti i Lartësuar Vetë nuk e shfaq Veten përmes fjalës së Tij, ashtu siç e ka shfaqur përmes veprës së Tij, vetëm kjo e fundit nuk do të na japë kënaqësi të plotë. Për shembull, nëse shohim një shtëpi, dera e së cilës për çudi është e mbyllur nga brenda, fillimisht jemi të detyruar të mendojmë se nga brenda dikush e ka mbyllur derën, pasi kjo gjë nuk mundet nga jashtë. Por nëse për një kohë të gjatë, për vite me radhë, e kemi thirrur njeriun që e pandehnim brenda e nuk kemi marrë asnjë përgjigje, atëherë ndërrojmë mendim duke nxjerrë përfundimin se brenda nuk ka njeri dhe se dera është e mbyllur nga brenda për ndonjë shkak tjetër.
Pikërisht kjo është gjendja e atyre filozofëve që përfunduan gjithë njohjen e tyre vetëm me studimin e veprës. Por është gabim i madh që ta pandehësh Zotin si të vdekur, të cilin mund ta zhvarroska vetëm njeriu. Nëse Zoti është i tillë që mund të njihet vetëm me përpjekjet e njeriut, është e kotë t’i lidhim shpresat me Të. Përkundrazi. Zoti është Ai që gjithmonë dhe përherë i ka thirrur njerëzit drejt Vetes, duke u thënë: “Unë ekzistoj”.
Do të ishte shkelje nëse do të mendonim se Zoti është nevojtar i mirësisë së njeriut për t’u njohur dhe se nëse nuk do të ishin filozofët, Ai do të mbetej në humbësirë. Po ashtu, është shkelje të thuash se si mund të flasë Zoti? A ka edhe Ai gjuhë? Edhe kjo është shkelje. A nuk i ka bërë Ai të gjitha trupat qiellorë dhe tokën, pa duart fizike? Ai a nuk e sheh botën pa sytë fizikë? Ai a nuk na dëgjon të gjitha bisedat tona, pa veshët fizikë? Atëherë a nuk duhej që po në këtë mënyrë Ai edhe të fliste?
Nuk është absolutisht e drejtë të thuash se komunikimi i Zotit ka qenë vetëm në të kaluarën dhe nuk ekziston më. Ne nuk i vëmë limite kohore fjalës dhe komunikimit të Tij. Pa dyshim, Ai edhe sot është i gatshëm si më parë të pasurojë pafund me burimin e shpalljes së Tij ata që kërkojnë. Edhe sot dyert e bekimit të Tij janë të hapura si më parë. Po, për shkak të përmbushjes së nevojave, sheriatet dhe ligjet kanë përfunduar dhe dërgesat dhe profetësitë kanë kulmuar në pikën e tyre të fundit, që ishte udhëheqësi e mësuesi ynë, Profeti i shenjtë s.a.v.s..
[1] “(Sulejmani) tha: Ky është një pallat i shtruar me xhama.” (En-Neml 27:45)