(Hutbja e së xhumasë, e mbajtur më 7 gusht 1931)
Në hutben e kaluar, ju kisha treguar se Allahu i Madhërishëm na mësoi lutjen
Ihdinas-sirātal-mustekīm
“Na udhëzo në rrugën e drejtë.”[1]
Por cila është kjo rruga e drejtë? Tha:
“rruga e atyre që i bekove Ti”.[2]
Në një ajet tjetër të Kuranit të Shenjtë, Allahu i Madhërishëm ka shpjeguar se cilët janë këta që i ka bekuar Ai, dhe tha:
وَمَن يُطِعِ ٱللَّهَ وَٱلرَّسُولَ فَأُوْلَـٰٓئِكَ مَعَ ٱلَّذِينَ أَنۡعَمَ ٱللَّهُ عَلَيۡهِم مِّنَ ٱلنَّبِيِّـۧنَ وَٱلصِّدِّيقِينَ وَٱلشُّهَدَآءِ وَٱلصَّـٰلِحِينَۚ وَحَسُنَ أُوْلَـٰٓئِكَ رَفِيقٗا
“Dhe kushdo që i bindet Allahut dhe të dërguarit, do të jetë me ata që Allahu i ka bekuar (domethënë), ndër profetët, të vërtetët, dëshmorët dhe të dëlirët. Sa shoqëri e mbarë janë këta!”[3]
Pra, ata që ndjekin rrugën e drejtë, qëndrojnë me ata të cilët Allahu i ka bekuar, dhe ata janë xhemati i Profetëve, xhemati i të vërtetëve, xhemati i dëshmorëve dhe xhemati i të dëlirëve.
Pozita e parë – i Dëlirë (salih)
Unë ju kisha treguar se ashtu siç ka një pozitë shpirtërore që quhet “salih”, pra i dëlirë, po kështu edhe në aspektin tokësor, ka një pozitë me të njëjtën vlerë që mund të quhet “salih”. Ajo është që njeriu të përshtatet në bazë të kohës që jeton, me kushtin që kjo përshtatje të jetë vetëm në aspektin pozitiv, dhe jo në aspektin negativ. Pra, ai duhet të ruhet nga ligësitë e kohës dhe të përpiqet të kapë mirësitë dhe dijet e saj. Nëse sheh se aty ka ndonjë të metë, të mos e pranojë atë, por kur gjen një realitet dhe vërtetësi, ta përvetësojë atë.
Shikoni, për shembull, studentët e universiteteve të vendit tonë. Mësojnë shkenca të ndryshme, përpiqen t’i përshtaten kohës që jetojnë, por ngaqë studiojnë librat dhe dijet e atyre, të cilët bashkë me këto dije, janë përpjekur të provojnë një njeri të jetë Zoti, edhe studentët e vendit tonë, kur i mësojnë dijet e tyre, gradualisht bëhen mohues të Zotit të Madhërishëm.
Këta studentë paraqesin teorinë e evolucionit si një argument kundër ekzistencës së Zotit, por nuk kuptojnë që teorinë e evolucionit njerëzimi e ka njohur qysh nga fillimi. Ajo që bëri Darvini është vetëm se spikati disa aspekte të fshehta të evolucionit. Përndryshe, edhe para Darvinit, njerëzit e shikonin që fëmija lindte pas nëntë muaj; fara kalonte një proces të tërë për t’u shndërruar në një pemë; natyra gjithkund u tregonte edhe më parë zhvillimin gradual në të gjitha punët e saj. Por këtë atëherë askush nuk e quante kundër ekzistencës së Zotit.
Përveç kësaj, Darvini në këtë kohë ka paraqitur teorinë e adaptimit (Adaptation), që do të thotë se një gjallesë e caktuar të përshtatet në bazë të mjedisit. Kurse feja Islame një mijë e treqind vjet përpara na e ka treguar këtë pozitë në jetën e besimtarit, por duke hequr anët negative të saj. Dhe këtë e quajti pozita më e vogël e besimtarit.
Fjala صَلَحَ (saleha) do të thotë – përshtatem deri në përsosmëri në bazë të një gjëje apo mjedisi të caktuar. Andaj, salihu është ai që nuk ngelet mbrapa në kohën e vet, përkundrazi, ecën krah me krah me kohën, dhe arrin t’i përshtatet asaj, por në atë mënyrë që, e ruan veten nga çdo ligësi e saj.
Pozita e dytë – Mbikëqyrës (shehid)
Pozita e dytë është ajo që quhet shehid. Në gjuhën arabe fjala shehid do të thotë mbikëqyrës. Kjo pozitë përveçse gjendet në botën shpirtërore, ekziston edhe në jetën e kësaj bote. Shkalla e parë e zhvillimit të njeriut në këtë botë është që ai të ketë dije. Kurse shkalla e dytë është që ai t’ua mësojë të tjerëve dijen, pra ai të bëhet “mual-lim” (mësues).
Në këtë ajet Allahu i Madhërishëm thotë se besimtari jo vetëm që përvetëson shkencat e kohës së tij ashtu siç duhet, por të përsoset në këtë aspekt, derisa arrin t’ua mësojë ato edhe të tjerëve. (Pra, të bëhet mbikëqyrësi i tyre).
Tani, në bazë të këtij kriteri, shikojini muslimanët se në çfarë shkalle të pozitës së shehidit qëndrojnë ata. Pra, deri në çfarë shkalle ata arrijnë t’i japin njerëzimit dijet shpirtërore dhe shkencore.
Më pas, shikojini edhe popujt europianë, sesi ata përpiqen të përhapin dijet e tyre, edhe fetare, edhe shkencore, anekënd botës. Për të përhapur shkencat tokësore, ata hapën shkolla në zona kaq të thella të botës ku mbretëronte vetëm injoranca. Kurse për të përhapur dijet fetare, misionarët e tyre shkojnë në Afrikë, Australi dhe në vende shumë të largëta. Ndërkohë, Islami ishte ajo fe e cila u kishte dhënë muslimanëve një mësim të tillë, në mënyrë që xhemati i tyre të bëhej i pari për të përvetësuar dijet shpirtërore dhe ato shkencore, dhe më pas po ata të bëheshin pararojë për t’i përhapur ato nëpër botë.
Pozita e tretë – i Vërtetë (sid-dik)
Pozita e tretë është ajo e sid-dikut, pra i të vërtetit. Sid-diku është afër me pozitën e Profetit, pasi të dy kanë një brumë. Të dy janë shokë me njëri-tjetrin, por jo ende vëllezër. Profetët kanë një lidhje shpirtërore me Zotin e Madhërishëm, sikur ajo që fëmijët kanë me babanë e tyre. Pra, Profetët fitojnë dijen në mënyrë të drejtpërdrejtë nga Zoti. Andaj, me njëri-tjetrin ata quhen vëllezër. Por sid-diku nuk e ka këtë lidhje me Profetin. Sid-diku përpiqet dhe mundohet për të qenë bashkë me Profetin, dhe arrin të bëhet shok i tij. Kjo quhet pozita e sid-dikut në botën shpirtërore.
Në botën lëndore, pozita e sid-dikut është e atij njeriu që përparon aq shumë në shkencë, derisa arrin t’i përngjajë ndonjë zbuluesi të një teorie shkencore apo shpikësi të diçkaje të rëndësishme. Sid-diku në botën shpirtërore ndonëse merr dijet Hyjnore jo në mënyrë të drejtpërdrejtë prej Zotit, por arrin të shpjegojë shumë saktë dijet Hyjnore që i ka marrë nëpërmjet Profetit. E njëjta është edhe pozita e sid-dikut të botës lëndore.
Andaj, në këtë ajet, Allahu i Madhërishëm thotë se besimtari duhet të përparojë kaq shumë në dije e në shkencë, që edhe sikur nuk arrin të zbulojë apo të shpikë diçka, të arrijë të krijojë lidhje të fortë me zbulimet dhe shpikjet e kohës.
Pozita e katërt – Profet (nebij)
Pozita e katërt është ajo e Profetit. Profeti në botën shpirtërore mëson në mënyrë të drejtpërdrejtë prej Zotit, duke komunikuar me Të dhe duke marrë shpallje prej Tij. Karshi këtyre Profetëve, ekzistojnë edhe “profetë” tokësorë, të cilët ndonëse nuk marrin shpallje në formë diktimesh prej Zotit të Madhërishëm, por përfitojnë nga shpallja e fshehtë (vahji khafij) e Zotit, dhe përhapin dije në botë.
Edisoni thotë se nganjëherë papritmas si një vetëtimë atij i lind në zemër një ide e saktë. Por ngaqë këta janë “profetë” tokësorë, edhe idetë që u lindin në zemër, janë tokësore. Ata bëjnë zbulime nga më të rejat, dhe nxjerrin ide nga më të befasueset.
Shkurt, Zoti i Madhërishëm gjënë më të vogël që u kërkon besimtarëve është që ata të përvetësojnë mirë edhe shkencat e kësaj bote. Dhe pasi t’i përvetësojnë mirë shkencat, të arrijnë t’u japin dije të tjerëve duke u bërë mësues të tyre.
Pas kësaj, të përparojnë në rrugën e dijes kaq shumë saqë edhe sikur të mos bëhen zbulues të ndonjë ideje shkencore, apo shpikës të diçkaje të rëndësishme, të kenë lidhje të fortë me shkencën, aq sa t’u përngjajnë shkencëtarëve të mëdhenj, të cilët si themelues shkencash, kanë dhënë kontribute madhore në botë. Pra, kurdoherë që të përmendet ndonjë shkencë, bashkë me themeluesin e saj, të përmendet edhe emri i tyre, për shkak të ngjashmërisë që kanë krijuar me të.
Dhe më pas, ata të përparojnë edhe më shumë, derisa të arrijnë të zbulojnë dije të reja dhe të shpikin gjëra të reja.
Nëse do ta kemi këtë shpirt, të gjitha vështirësitë apo problemet do të marrin fund vetvetiu. Sepse problemet dhe grindjet lindin për shkak të mosdijes. Në botë, çdo ligësi vjen për shkak të injorancës, dhe çdo mirësi lind për shkak të dijes.
Nëse çdo ahmedian, pra anëtar i Xhematit tonë, e krijon në veten e tij këtë gjendje që ju shpjegova më sipër, njerëzit që në këtë botë mund të shohin xhenetin. Ne nuk mund t’ua tregojmë njerëzve xhenetin shpirtëror ose xhenetin e botës tjetër, por këtë xhenet mund t’ua tregojmë. Nëse çdo ahmedian do t’i arrijë këto pozita, të gjithë njerëzit do të pohojnë – Ejani, edhe ne të hyjmë në xhenetin e tyre!
Njerëzit e rëndomtë në këtë botë shohin vetëm ferr, ndaj po shtohet edhe numri i vetëvrasjeve dita-ditës. Por nëse ata do ta shohin xhenetin ndonjëherë, kurrë nuk do të marrin një rrugë të tillë të vetëshkatërrimit. Nëse ahmedianët do të arrijnë ta krijojnë këtë xhenet, popujt e tjerë të botës mund të anojnë më shpejt nga ne.
Por është shumë e largët të krijojmë një xhenet të tillë. Në Xhematin tonë akoma kemi njerëz që grinden edhe për gjëra të vogla. Zoti i Madhërishëm ndërton një xhenet përmes Profetit të tij. Nëse ne grindemi me vëllezërit mes veti, ne jemi duke prerë me duart tona degët e këtij xheneti.
Nuk duhet të thotë dikush – Çfarë ndodh nëse unë pres vetëm një degë! Sepse nëse të gjithë ahmedianët do të pohojnë kështu, do të priten pemët e të gjithë xhenetit. Atëherë Zoti do të dërgojë një Profet tjetër, në mënyrë që ai të ndërtojë një xhenet tjetër nga e para.
Në pozitën më të vogël është salihu (i dëlirë). Domethënë, ai që integrohet në mjedisin e krijuar nga Zoti i Madhërishëm. Andaj, miqtë e mi, kemi nevojë të integrohemi në mjedisin e Zotit në fjalët dhe në veprat tona, që të bëhemi salihë. Nëse nuk e bëni dot as këtë, të paktën të përpiqeni për t’u bërë të tillë, sepse Zoti e sheh përpjekjen. Unë kurrsesi nuk mund të pranojë që ai që vdes duke luftuar me ligësinë, të mos quhet triumfues dhe Zoti të mos e mëshirojë atë. Andaj, miqtë e mi, përpiquni të bëheni salihë (të dëlirë).
I lutem Allahut të Madhërishëm që Ai t’u japë të gjithë anëtarëve të Xhematit tonë mundësinë për t’i arritur këto grada dhe, më pas, secilit prej tyre t’i dhurojë qoftë një nga këto katër grada!
(Botuar për herë të parë në gazetën Al-Fazl, të datës 18 gusht, 1931)
Referencat
[1] Kurani Famëlartë 1:6.
[2] Kurani Famëlartë 1:7.
[3] Kurani Famëlartë 4:70.