Komentim i Kuranit
Allahu i Madhërishëm në Kuranin Famëlartë thotë:
Allahu është drita e qiejve dhe e tokës. Shembulli i dritës së Tij është si një kamare, në të cilën ka një llambë. Llamba është në qelq. Qelqi është si një yll i shndritshëm; ajo (llambë) ndizet nga pema e bekuar e ullirit, as lindore e as perëndimore, vaji i saj ka mundësi të ndizet vetë, qoftë pa e prekur zjarri. Dritë mbi dritë. Allahu udhëzon drejt dritës së Tij kë të dojë. Allahu jep shembujt për njerëzit. Allahu është i Gjithëdijshëm për çdo gjë.[1]
Hazret Mirza Ghulam Ahmedi, Mesihu i Premtuar a.s. duke e komentuar këtë ajet, thotë:
Drita e përgjithshme
“Zoti është drita e qiejve dhe e tokës, domethënë çdo shkëlqim që shihet në lartësi e në ultësi, qoftë në shpirtrat apo në trupat, qoftë personale apo e dhuruar, qoftë e hapur apo e fshehur, qoftë mendore apo fizike, është dhunti që buron prej bekimit të Tij.
Kjo tregon se bekimi i përgjithshëm i Zotit të botëve përfshin çdo gjë dhe se asnjë gjë nuk është jashtë tij. Ai është burimi i të gjitha bekimeve; shkaku i të gjitha shkaqeve të shkëlqesisë; fillimi i të gjitha mëshirave; Qenia e Tij është mbajtësi i të gjithë gjithësisë; qëndrueshmëria e çdo ulje-ngritjeje; është Ai që nxori çdo gjë nga errësira e hiçit duke i dhënë petkun e ekzistencës; përveç Atij asnjë qenie tjetër nuk është e përhershme dhe e qëndrueshme, ose që nuk përfitohet nga Ai. Madje Toka dhe qiejt, njerëzit dhe kafshët, gurët dhe bimët, shpirtrat dhe trupat, të gjithë qëndrojnë vetëm përmes bekimit të Tij.
Ky është bekimi i Tij i përgjithshëm, që është përmendur në ajetin “Allahu është drita e qiejve dhe e tokës”. Pikërisht ky bekim ka rrethuar çdo gjë në atë mënyrë që çdo gjë përfiton nga ai, pa bërë asnjë përpjekje.
Por, karshi këtij bekimi është edhe një bekim i veçantë, i cili është i kushtëzuar nga shumë gjëra dhe që u jepet vetëm atyre, të cilët janë të aftë të përfitojnë nga ai dhe ata janë profetët, më të përsosurit nga njerëzit. Ndërsa ndër profetët, ai që përfitoi më së shumti nga ky bekim është më i larti, më madhështori, mbledhësi i të gjitha bekimeve i zgjedhuri, Hazret Muhammeds.a.v.s..
Drita e veçantë
Kjo bekueshmëri e Zotit ngaqë është një realitet shumë i fshehtë dhe është një ndër urtësitë sekrete të Tij, andaj, i Madhërishmi më së pari njoftoi për bekimin e përgjithshëm që është krejtësisht i hapur dhe pastaj për të treguar gjendjen e bekimit të Tij të veçantë, mori shembullin e dritës së Hazret Profetit Muhammed, Vulës së profetëve s.a.v.s., siç thotë:
Shembulli i dritës së Tij është si një kamare në të cilën ka një llambë
Këtë e përmendi si shembull, që të bënte sa më të qartë një çështje e cila është shumë e thellë. Dihet se kuptimet e thella nëse shpjegohen me simbole të dukshme, atëherë ato mund t’i kuptojë edhe ai që i kap gjërat me vështirësi.
Kamare në mur. Përdoret për të vendosur llambë ose gjëra të tjera.
Përkthimi i pjesës tjetër të ajetit është: shembulli i dritës së Tij (e cila personifikohet në qenien e Profetit Muhammed s.a.v.s.) është si një kamare (d.m.th. kraharori i çiltër i të Dërguarit të Allahut s.a.v.s.) në të cilën ka një llambë (d.m.th. shpallja e Zotit).
Llamba, qelqi dhe ylli i shndritshëm
Llamba është në një qelq që është shumë i pastër (d.m.th. në zemrën e pastër e të shenjtë të Hazret Profetit Muhammed s.a.v.s., e cila i përngjan një kristali të pastër, pasi gjendet larg çdo shtrembërie dhe papastërtie dhe që nuk mban asnjë lidhje tjetër përveç lidhjes së Zotit).
Kristali është aq i pastër saqë sikur të jetë një yll i shndritshëm që shkëlqen madhërishëm në horizontin e qiellit dhe që quhet “keukabun durrijjun” (d.m.th. zemra e Hazret Vulës së profetëve është aq e pastër dhe e çiltër, saqë shkëlqen si një yll i shndritshëm dhe për shkak të dritës së tij të brendshme, llamburit nga të gjitha anët).
Llamba është ndezur nga pema e bekuar e ullirit (d.m.th. me vajin e ullirit). (Pema e bekuar e ullirit simbolizon qenien e bekuar të Muhammedit, e cila për shkak se ka arritur përsosurinë, është përmbledhje e lloj-lloj bekimesh, mbarësia e tij nuk është e kufizuar me ndonjë drejtim, vend apo kohë, madje ajo është për të gjithë njerëzit dhe nuk do të shuhet kurrë).
Pema e bekuar e ullirit
Pema e bekuar nuk është as lindore e as perëndimore (d.m.th. natyrshmëria e pastër e Muhammedit nuk ka as tepri e as pakësim, por është shumë e baraspeshuar dhe shumë e drejtë ndër të gjitha krijesat). Ndërsa në pohimin që ajo llambë e shpalljes është ndezur nga vaji i pemës së bekuar, vaji simbolizon mendjen e mprehtë dhe të ndritur të Muhammedit me gjithë moralet e tij të larta, të cilat burojnë nga mendja e tij e përsosur dhe e pastër. Llamba e shpalljes është ndezur përmes bukurive të Muhammedit do të thotë, shpallja i ka bekuar bukuritë e përsosura të tij dhe ai u bë receptor i shpalljes.
Gjithashtu, ajo ka edhe kuptimin që, shpallja ka ardhur sipas bukurive të Muhammedit dhe sipas baraspeshimit të natyrshmërisë së tij. Realisht, çdo profet merr shpalljen sipas natyrshmërisë së vet. Për shembull, në natyrshmërinë e Hazret Musait a.s. kishte ndjenjë të zjarrtë e zemërim. Kështu, Tevrati erdhi si një sheriat “i flaktë” dhe i ashpër. Ndërsa në natyrshmërinë e Hazret Isait a.s. kishte butësi dhe falje, ashtu janë edhe mësimet e Ungjijve. Por, natyrshmëria e Hazret Muhammedit s.a.v.s. ka qenë tejet e qëndrueshme, e cila nuk tregonte butësi vend e pa vend, por as nuk ishte anuar nga ashpërsia apo zemërimi, madje ishte shumë e urtë dhe çdo veti e saj shfaqej në vendin e në kohën e duhur. Ndaj, edhe Kurani Famëlartë erdhi si një sheriat shumë i baraspeshuar, madje ai është i përsosur në përmbledhjen e butësisë e ashpërsisë, mëshirës dhe zemërimit.
“khulk” dhe “khelk”
Pra, në këtë ajet Allahu i Madhërishëm tregon se llamba e shpalljes kuranore është ndezur nga ajo pemë e bekuar, e cila nuk është as lindore e as perëndimore, domethënë sipas natyrshmërisë së baraspeshuar të Muhammedit. Ajo shpallje nuk i përngjan as ashpërsisë së Musait e as butësisë së Isait, por është një përmbledhje e përsosur e të dyja vetive.
Në një vend tjetër, për moralet e baraspeshuara të Hazret Muhammedit s.a.v.s. që buruan nga mendja e tij e kulluar dhe që morën dritën e shpalljes hyjnore, Kurani Famëlartë thotë:
“O i Dërguar, me të vërtetë ti gjendesh mbi një moral madhor”, (Kurani Famëlartë 68:5)
që do të thotë se në qenien e të Dërguarit të Allahut s.a.v.s. çdo moral është aq i lartë saqë nuk mund të imagjinohet më shumë sesa aq. Në gjuhën arabe fjala edhim (madhor apo i lartë) përdoret atëherë kur madhështia e diçkaje arrin në kulm në kategorinë e vet. Domethënë kur përdoret kjo fjalë për një pemë, atëherë ajo do të thotë se pema e ka arritur kulmin e madhështisë së llojit të vet… Gjithashtu fjala khulk që ka përdorur Kurani Famëlartë në këtë ajet… nuk do të thotë vetëm butësia, mirësjellja apo përzemërsia (siç e kuptojnë shumë njerëz këtë fjalë).
Në të vërtetë janë dy fjalë të cilat japin kuptime të dyllojshme: khelk që është me zanorën e dhe khulk që është me u. Kur është me e (ose a), ajo nënkupton pamjen e jashtme që Artisti i Madhërishëm ia dha njeriut duke e dalluar atë nga të gjitha kafshët. Ndërsa kur ajo është me u, atëherë nënkupton vetitë dhe cilësitë e brendshme në bazë të të cilave njeriu dallohet nga kafshët e tjera. Pra, përmbledhja e të gjitha vetive njerëzore, të cilat përbëjnë dallimin midis njeriut dhe kafshëve, quhet khulk. Ngaqë Zoti i Madhërishëm, ndryshe nga kafshët, njeriun e ka bërë me një natyrshmëri të baraspeshuar, i cili i mban nën kontroll instinktet e tij, siç thotë në Kuranin Famëlartë:
“Në të vërtetë, Ne e kemi krijuar njeriun në trajtën më të përkryer”[2].
Kështu që, fjala khulk nëse përdoret në kuptimin e mirë të fjalës, atëherë ajo gjithmonë nënkupton vetitë dhe moralet e larta që mund të ketë vetëm njeriu, për shembull: mendjemprehtësia, kuptueshmëria, pastërtia mendore … pastërtia trupore e shpirtërore, turpi, durimi, të jesh i kënaqur në aq sa ke,… burrëria, palëkundshmëria, drejtësia, besnikëria, vërtetësia në fjalë, bujaria ku duhet, sakrifica ku duhet, butësia ku duhet, trimëria ku duhet, kuraja ku duhet, madhështia ku duhet, mikpritja ku duhet, respekti ku duhet, dhembshuria ku duhet, mëshira ku duhet, frika ndaj Zotit, dashuria ndaj Zotit, animi nga Zoti, etj.
Vaji i asaj peme është aq i pastër, i kulluar dhe i çuditshëm saqë është i gatshëm të ndizet vet edhe nëse nuk e prek zjarri (që do të thotë se të gjitha moralet e larta të atij Profeti të shenjtë janë kaq të përsosura e të ndritura, saqë edhe para se të vijë shpallja e Zotit, ato janë të gatshme të ndritin vetë).
Dritë mbi dritë
“Nurun ala nur”, “Dritë mbi dritë” (që do të thotë se qenia e Profetit Muhammed Vulës së profetëve s.a.v.s. ishte një përmbledhje dritash. Pastaj një dritë qiellore si shpallja e Zotit ra mbi dritat e tij, e cila e shndërroi qenien fisnike të Vulës së profetëve në burimin e të gjitha dritave. Këtu Zoti na tregoi edhe filozofinë e dritës hyjnore se ajo bie atje ku ka dritë, e jo në errësirë. Sepse duhet të kesh ngjashmëri me të që të bekohesh, kurse errësira s’ka aspak ngjashmëri me dritën. Zoti i Urtë nuk bën ndonjë punë pa marr parasysh këtë ngjashmëri.
Pra, praktika e Tij është se Ai bekon me dritën e Tij vetëm atë që ka ndopak dritë, duke e bërë atë më të ndritur se përpara, ndërsa ai që nuk ka dritë, atij nuk i jep asgjë. Vetëm ai gjen dritën e diellit që ka dritë në sy, ndërsa ai që nuk ka dritë në sy, as nga dielli nuk gjen dritë. Pra, nëse ke pak dritë në natyrshmërinë tënde, edhe dritën tjetër do ta gjesh po aq…
Të gjithë profetët janë ata njerëz madhorë, të cilëve për shkak të natyrshmërisë së tyre të pastër, iu dhurua drita shpirtërore dhe ata u bënë dritë e plotë. Në këtë kuptim, Kurani Famëlartë Hazret Profetin Muhammed s.a.v.s. e quan dritë (nur) dhe diell i ndritur (siraxhen munira), siç thotë:
“Sigurisht prej Zotit ju ka ardhur një dritë dhe një libër i hapur”[3]
dhe
“Muhammedin e dërguam si thirrës drejt Zotit me lejen e Tij dhe si diell i ndritur”[4].
Pra, drita e shpalljes iu dha vetëm profetëve, sepse kushti i asaj drite është përsosmëria e natyrshmërisë.
Në këtë ajet, Allahu i Madhërishëm hedh poshtë idenë e atyre të cilët nga padituria thonë se perceptimi i dritës hyjnore nuk kushtëzohet nga përsosmëria e njeriut. Nëse ata do të mendonin sinqerisht, do të kuptonin se ideja e tyre është krejtësisht kundër ligjit të Zotit. Por ata vazhdojnë të qëndrojnë në këtë ide.
Edhe të krishterët e mohojnë praninë e dritës së brendshme si kusht për të fituar dritën e shenjtë, madje thonë se njeriu le të jetë budalla e jo i urtë, ose në vend të jetë trim, le të jetë fare frikacak, ose në vend të jetë bujar të jetë kurnac i madh dhe të jetë materialist i skajshëm, vjedhës, i paturpshëm, epshkredhur, lakmitar e t’i mungojnë të gjitha cilësitë e mira, prapë se prapë, sipas të krishterëve ai mund të bëhet profet. Madje ata thonë se përveç Jezusit, gjithë profetët e tjerë kanë qenë mëkatarë dhe u mungonin vetitë e shenjta, edhe pse ata besojnë se kanë qenë profetë dhe librat e tyre kanë qenë të shenjtë. Çudi me të krishterët, çfarë filozofie “të mirë” paskanë dhënë për zbritjen e shpalljes hyjnore!
Realisht, ata që besojnë në një filozofi të tillë dhe e duan atë, medoemos vetë jenë të gjendur në errësirë. Përndryshe, kushti i pranisë së dritës së brendshme për ta fituar dritën hyjnore është i pazëvendësueshëm që mund ta kuptojë edhe një njeri i thjeshtë. Por çfarë mund të bëjmë për ata që nuk përdorin logjikën, të cilët e urrejnë dritën dhe e duan errësirën dhe si lakuriqi i natës, sytë e tyre mprehen gjatë natës por në dritën e diellit verbohen).
Allahu udhëzon drejt dritës së Tij (d.m.th. drejt Kuranit Famëlartë) kë të dojë dhe paraqet shembujt për njerëzit dhe Ai është i Gjithëdijshëm për çdo gjë. (Kjo do të thotë se udhëzimi i vërtetë është një dhuratë prej Zotit dhe i jepet vetëm atij që është i bekuar nga Ai, e jo çdokujt. Edhe pse Zoti i përmend realitetet me shembuj të qartë në mënyrë që njerëzit t’i kuptojnë, por Ai është në dijeni të plotë që kush do ta përqafojë të vërtetën duke përfituar nga shembujt e Tij.
Kështu që, në këtë shembull, Zoti i Madhërishëm tregoi se zemra e Profetit Muhammed s.a.v.s. është si një kristal i pastër në të cilin s’ka asnjë grimë papastërtie. Kjo është drita e zemrës. Gjithashtu, për mendjemprehtësinë dhe të gjitha moralet e larta të tij dha shembullin e një vaji të bekuar që i furnizon llambës ndriçim të mjaftueshëm. Kjo është drita e mendjes… Pastaj tha se erdhi një dritë tjetër mbi këto drita, e cila është drita e shpalljes dhe këto përmbledhje dritash janë bërë udhëzim për njerëzit. Kjo është filozofia e receptimit të shpalljes në praktikën e Zotit. Nga kjo del e qartë se derisa drita e zemrës dhe ajo e mendjes nuk përsosen, njeriu nuk mund të marrë shpalljen e Zotit dhe se përsosmëria e këtyre dritave gjendet te shumë pak njerëz, rrjedhimisht edhe shpalljet i Zotit merr pakkush, e jo gjithkush”.
Marrë nga “Rruhani Khezain” vëll. 1, “Berahin-e-Ahmedia” vëll. 3 f. 191 – 198, fusnota;
Përktheu nga origjinali në shqip: Samad Ahmed Ghori
Shënim: Nëntitujt i janë vendosur nga redaksia për lehtësinë e lexuesve.
[1] En-Nur 24:36
[2] Et-Tin 95:5
[3] El-Majdeh 5:16
[4] El-Ahzab 33:47