Sub pages

Gjashtë shtyllat e besimit

5. Dita e gjykimit (Jeta pas vdekjes)

Pyetja rreth jetës së pas vdekjes gjithnjë e ka trazuar mendjen e njerëzve të të gjitha religjioneve dhe ashtu edhe të të gjitha kohërave. Aty ka edhe pikëpamja e ateistëve që tërësisht e mohon mundësinë e jetës pas vdekjes.

Religjionet, të cilat besojnë në jetën pas vdekjes, mund të ndahen në dy kategori:

Ato të cilat besojnë në reinkarnacionin (ringjallja) e shpirtit të një të vdekuri në një qenie të re njerëzore apo në formën e ekzistencës së një kafshe.
Ato të cilat besojnë në një gjendje të ekzistencës së një bote tjetër pas vdekjes.

Pikëpamja ateistike është jashtë sferës së diskutimit. Për sa i përket doktrinës islamike, Islami i përket asaj katgorie të religjioneve që i hedh poshtë të gjitha mundësitë e reinkarnacionit të ndonjë forme. Por, ata që besojnë në disa forma të tjera shpirtërore të ndonjë bote tjetër apo të ekzistencës trupore, ndahen mes veti në shumë mendime. Në secilin religjion kuptimi dallohet. Megjithëse, në bazë të pikëpamjeve që mbahen prej pasuesëve dhe ndjekësve të religjioneve të ndryshme, asnjë besim nuk mund t’u atribohet pa frikën e kontradiktës.

Gjithashtu, vetë edhe në Islam ka shumë mendime dhe pikëpamje, të cilat i paraqesin sekte të ndryshme dhe dijetarë mysliman. Të kuptuarit e përgjithëshëm ka prirje ta kuptojë e ta perceptojë formën e botës tjetër të ngjajshme me këtë botë materiale që ekziston këtu në tokë. Koncepti i parajsës (Xhenetit) dhe i skëterrit (Xhehenemit) rrjedhimisht e prezenton një përfytyrim dhe imagjinatë materiale më shumë se sa një përfytyrim dhe imagjinatë shpirtërore të gjërave siç duhet. Xheneti përshkruhet, sipas konceptit të tyre, si një kopsht i gjerë dhe i pamatshëm në kuptimin e drejtpërdrejtë i pajisur me pemë të bukura në bollëk duke i lëshuar hijet e amshueshme nën të cilave do të rrjedhin lumenjtë. Ata lumenjtë do të jenë prej qumshtit e mjaltit. Kopshtet do të jenë të mbushura me pemë dhe frutet e të gjitha llojeve që do të jenë në dispozicionin e njeriut. Aty do të jetë mishi i zogjve të të gjitha llojeve; dhe njeriu do të ketë mundësi të hajë çfarëdo mishi që ai veçanërisht e do për vete. Besimtarëve fisnik e të devotshëm do t’u dhurohen gra shumë të bukura dhe delikatëse, numri i të cilave nuk do të kufizoht, që do të vendosen sipas kapaciteteve të tyre. Sa më shumë ata mund të kenë, do të jenë të tyre. Çka do bëjnë ata? Si do të kenë marrëdhënie me njeri-tjetrin? A do të lindin fëmijë apo do të kenë një jetë shterpe të kënaqësisë. Të gjitha këto janë pyetje të heshtura. Kënaqësia, siç konceptohet e përfytyrohet, është fuqimisht sensuale. Nuk do të kryehet ndonjë punë, s’do të ketë mundim, as nuk do të bëhet ndonjë përpjekje. Një jetë e përsosur (nëse një jetë e tillë mund të quhet e përsosur) e përtacisë totale e të plotë, me mundësi të të ngrënit pamasë dhe të të pirit pamasë, sepse edhe vera do të rrjedhë afër lumenjeve të qumshtit e të mjaltit. Aty nuk do të ketë frika e dispepsisë apo e dehjes! Duke u mbështetur me kolltukët e mëndafshit e të brokadës të Xhenetit, ata do të kalojnë kohën e tyre në hare dhe lumturi të amshueshme – por ç’është lumturia e amshueshme!

Në Islam, ka të tjerë, të cilët kategorikisht e hedhin poshtë këtë kuptim të referencave kur’anike të Xhenetit, dhe me anë të shumë referencave të ajeteve të Kur’anit argumentojnë dhe vërtetojnë se gjithëçka që është përmendur, është vetëm përfytyrim metaforik që nuk duhet kuptuar fizikisht. Faktikisht, Kur’ani i Shenjtë e bën shumë të qartë se forma e ekzistencës së jetës pas vdekjes do të jetë në një formë krejtësisht ndryshe prej të gjitha formave të jetës në tokë, kjo është përtej imagjinatës njerëzore që njeriu të ketë bile një shikim shumë të vogël të realiteteve të asaj bote.

Ne do t’ju ngrehim në një formë për të cilën ju s’keni ndonjë dije të vogël. (Sure Al-Vakia 56:62)

Kjo është deklarata kategorike e Kur’anit lidhur me këtë temë. Në kohën tonë, themeluesi i Xhematit Islamik Ahmadia, Hazret Mirza Ghulam Ahmad nga Kadijani -Indi, e ka paraqitur këtë pikëpamje të ekzistencës shpirtërore përkundër ekzistencës fizike në librin e vet unik dhe të spikatshëm “Filozofia e mësimeve të Islamit”*. Të gjitha pikëpamjet e shtruara e të shqyrtuara në këtë libër janë shumë mirë të dokumentuara me anë të referencave të ajeteve të Kur’anit dhe të haditheve të Profetit të Shenjtë të Islamit s.a.s. Një raport i shkurtër riprodhohet këtu.

Sipas studimit të tij të thellë, jeta në Ahiret nuk do të jetë materiale. Përkundrazi, kjo do të jetë një natyre shpirtërore prej së cilës ne vetëm mund të përfytyrojmë aspekte të sigurta.

Ne nuk mund të gjejmë me përpikëri se sendet çfarë forme do të marrin. Njeri ndër tiparet më të spikatshme të vizionit të tij të botës së paskësajme i përket lindjes shpirtdhënëse të një qenieje tjetër të rallë, e cila do ta okupojë të njëjtën pozitë në lidhje me shpirtin siç shpirti okupon në lidhje me ekzistencën tonë fizike këtu nëpër këtë tokë. Kjo lindje e një shpirti prej një shpirti do t’i përkasë llojit të jetës që e kemi përjetuar këtu në tokë. Nëse jetat tona këtu janë kaluar në bindjen e plotë para dëshirës së Zotit dhe sipas urdhërve të Tij, ndjenjat tona gradualisht kultivohen dhe harmonizohen t’i ndjejnë kënaqësitë shpirtërore përkundër kënaqësive fizike. Brenda shpirtit një lloj shpirti embrional fillon të marrë një trajtë. Aftësi të reja linden dhe ndjenja të reja përfitohen, ku shprehitë e kënaqësive fizike nuk e gjejnë asnjë argëtim. Këto tipa të reja të qenieve të rafinuara njerëzore mund ta gjejnë kënaqësinë e zemrës së tyre. Sakrifikimi në vend të uzurpimit të të drejtave të tjerëve bëhet i lezetshëm dhe i këndshëm. Falje merr vendin e sipërm ndaj hakmarrjes, dhe dashuria pa asnjë motiv egoistik lind si një krijesë tjetër, duke i zëvendësuar të gjitha lidhjet që kanë motive të mëtejshme. Pra, njeri mund të thotë se një shpirt i ri brenda shpirtit është në hapësirë.

Të gjitha këto projektime lidhur me zhvillimin e shpirtit janë përfundimtare të nxjerrë prej ajeteve të ndryshme të Kur’anit të Shenjtë, prapë natyra e saktë e ndodhive të së ardhmës nuk mund të përcaktohen pikërisht. Dikush mund të thotë vetëm se diçka bashkë me këto vija do të zëjë vend, hollësitë e së cilës janë përtej kuptimit të kapshëm njerëzor. Aty ka disa aspekte të sigurta të jetës së re që duhet të diskutohen. Koncepti i xhehenemit dhe ai i xhenetit në Islam tërësisht dallohet nga ai koncept që zakonisht mbahet. Xhehenemi dhe xheneti nuk janë dy vende të ndryshme duke e okupuar kohë dhe hapësirë të ndarë. Sipas Kur’anit, xheneti e përfshin tërë universin. “Ku do të jetë mandaj xhehenemi?” kërkoi njeri prej es-habëve të Profetit të Shenjtë s.a.s. “Në të njëjtën vend”, ishte përgjigja, por ju nuk keni aftësi ta kuptoni koekzistencën e tyre”. Kjo do të thotë në termin e zakonshëm njerëzor, ato si duket okupojnë të njëtën hapësirë-kohore, por në realitet ato, meqë u takojnë dimensioneve të ndryshme, do të koekzistojnë pa u ngatërruar e pa ndër-lidhje me njeri-tjetrin.

Mirëpo, çfarë kuptimi ka lumturia e xhenetit dhe torturat e zjarrit të xhehenemit? Në përgjigje të këtyre pyetjeve, Masihu i Premtuar a.s. e ka ilustruar këtë çështje me këto shprehje vijuese: Nëse një njeriu i afrohet vdekja nga etja, dhe ai përndryshe është shëndosh mirë, ujë i ftohtë mund t’ia sjellë kënaqësinë e thellë satisfaksioni që nuk mund të përfitohet nga eksperienca të zakonshme të të pirit ujë, apo t’i jepet një pije që është më e shijeshme ndaj tij. Nëse njeriu është i etshëm dhe gjithashtu edhe i uritur, dhe ka nevojë që shpejt të ketë një burim energjie, atëherë një vile e ftohtë rrushi mund t’ia sjellë satisfakcionin shumë të thellë që një satisfakcion i tillë nuk është eksperimentuar në rrethana të zakonshme. Por, është e nevojshme për t’i shijuar këto kënaqësi që njeriu të ketë shëndet të plotë. Tani, përfytyrojeni një njeri shumë të sëmurë, i cili ndien të pështirë dhe mundohet ta vjellë çdo pije që është në të, dhe i cili është në prag të vdekjes për shkak të dehidracionit. Jepia një gotë ujë të ftohtë, apo një vile të ftohtë rrushi, atëherë nuk ka nevojë të përmendet se si i pranon ato sende, do të krijojë në të një gjendje të ndryshimit të menjëhershëm të ndienjave dhe absolutisht neveri e krupë kur ai do të hedhë një shikim mbi to.

Në ilustrimet si të këtilla, Masihu i Premtuar a.s. e bëri shumë të qartë se xhehenemi dhe xheneti janë vetë çështje të relativitetit. Një shpirt i shëndosh që ka shijen ndaj gjërave të mira, kur u afrohet objeketeve të zgjedhjes së vetë, ndien një kënaqësi më të madhe që nuk ka pasur përpara. Gjithëçka që kërkonte një njeri i shëndosh shpirtëror, ishte afërsinë me Zotin dhe me atributet e Tij dhe t’i imitonte virtyte hyjnore. Në xhenet, një shpirt i tillë i shëndosh do të fillojë ta shikojë, ta konceptojë dhe ta realizojë afërsinë e atributeve të Zotit ashtu që kurrë nuk e ka përjetuar më parë. Ato, sipas Masihut të Premtuar a.s., nuk do të mbeten vetëm vlera shpirtërore, por do t’i përfitojnë forma dhe trajta eterike, me të cilat shpirti i rilindur i xhenetit do të kënaqet me ndihmën e shpirtit të mëhershëm, i cili do të funksionojë si trup. Prapë kjo do të jetë çështja e relativitetit. Anasjellëtas do të jetë realiteti i xhehenemit, me kuptim se një shpirt jo i shëndosh do ta krijojë një trup jo të shëndosh për shpirtin e ri të asaj bote. Dhe faktorët e njëjtë që ia sjellin kënaqësi shpirtit të shëndosh, do t’ia sjellin tortura dhe vuajtje të thella shpirtit të sëmurë.

Ne kur bëjmë fjalë për mendjen apo shpirtin duke e krahasuar me trupin tonë fizik, aty ka një diferencë shumë të madhe në natyrën e ekzistencës së tyre që gati është e papërfytyrueshme. Çdo pjesë e trupit është e gjallë dhe rreh bashkë me jetën, jo vetëm në terma materiale por edhe në dijeni. Çdo gjymtyrë e trupit të njeriut është dhuruar me një lloj dijeni. Shkencëtarët mundohen ta shpjegojnë këtë dijeni në terma të pulsave elektronike, mirëpo kjo është një rrugë e papërpunuar për ta shpjeguar dijeninë e përgjithshme të vetëdijes dhe të nënvetëdijes së mendjes dhe të sistemit immun dhe të funksioneve të pavarura të trupit njerëzor, që akoma është përtej fuqisë sonë të të kuptuarit.

Pra, çfarë është kjo dijeni? Si mund të përkufizohet dhe të shpjegohet-ai i Fundit “Uni” në çdo gjë e gjallë. A mund ta përshkruajmë atë si ego në terma psikologjike? Mirëpo, psikologët kurrë nuk kanë korrur sukses në të dhënë përkufizim se ç’është ego. Kjo është diçka e ngjajshme që në terminologjinë religjioze përshkruhet si shpirt. Aty nuk ka ndonjë metodë me anën e së cilës mund ta masemi distancën midis shpirtit dhe trupit fizik. Në terma të rrallë, shpirti bile edhe në perceptimin tonë të papërpunuar, është aq i rrallë dhe ultra -i rafinuar që në asnjë mënyrë nuk mund të krahasohet me atë trup që e mban ai. Tani, provoni ta konceptoni skenarin e lindjes së një shpirti brenda shpirtit gjatë një periode miliarda vitesh. Në mbarim të një dite të gjatë, ne e gjejmë shpirtin brenda shpirtit, që do të ketë ngjajshmërinë e njëjtë në terma të rrallë si një shpirt njerëzor në këtë tokë ka trup njerëzor. Diçka të ngjajshme me kjo do të paraqitet, dhe në terma relative, ekzistenca e jetës së ardhëshme ashtu do të ketë dy gjendje të kombinuara në një qenie. Në terma relative, një gjendje do të jetë si trup dhe tjetra si shpirt. Me krahasim të trupave tanë, shpirti ynë do të paraqitet si një trup në esencën e evoluar të ekzistencës.

Për hollësi të mëtejshme, lexuesit këshillohen ta lexojnë librin në tërësi, që nuk bën fjalë vetëm për këtë temë por edhe diskuton disa tema të tjera shumë të rëndësishme e interesante, të cilat krijonë shqetësime në mendjen e njerëzve të tërë botës.

Shkurt, secili individ e krijon xhehenemin e vet apo xhenetin e vet, dhe në bazë të gjendjes së tij, çdo xhenet diferencohet prej xheneteve të njerëzve të tjerë, dhe çdo xhehenem diferencohet prej xhehenemit të njerëzve të tjerë, sadoqë ato okupojnë të njëjtën hapësirë dhe kohë në dimensione të asajbote.

Çka ndodh me shpirtin e njeriut në kohën midis vdekjes së tij fizike dhe të ringjalljes së tij në Ditën e Gjykimit? Profeti i Shenjtë s.a.s. ka thënë se pas vdekjes sonë, në varrë do të hapen dreitare; për njerëzit bamirës, dritaret do hapen nga ana e xhenetit, dhe për njerëzit keqëbërës ato do të hapen nga xhehenemi. Migjithëse, nëse ne e çelim një varrë, ne asnjë dritare nuk do ta gjejmë! Pra, pranimi fjalë për fjalë i këtyre fjalëve nuk do të transmetojë e as nuk do të japë kuptimin real të kësaj teme. Është e pamundur që Profeti i Shenjtë s.a.s. t’na informojë gabimisht, pra këtu ai flet në mënyrë metaforike. Po të mos ishte ashtu, atëherë çdoherë kur ne do ta hapnim ndonjë varrë, do t’i gjejnim dritare, ose të hapura në drejtim të xhehenemit apo me fllad e me ajër të këndëshëm të xhenetit. Por ne nuk dëshmojmë për këtë. Pra, çfarë domethënie kanë fjalët e Profetit të Shenjtë s.a.s.?

Varri me të vërtetë është një fazë ndërmjetësuese e ekzistencës midis kësaj jete dhe jetës së paskësajme. Këtu, jeta shpirtërore gradualisht do të përparojë gjatë shkallave të shumta derisa ai arrin në vendin përfundimtar. Mandaj, me urdhrin e Allahut xh.sh. do të fryjhet një trumpet, dhe forma finale shpirtërore do të manifestohet. Në këtë periodë të përkohshme, shpirtëra të ndryshme do të përjetojnë një ngjajshmëri të xhenetit apo të xhehenemit para se të arrijnë në gjendjen e tyre finale të perfeksionit, të përshtatshmërisë dhe të gatishmërisë për t’u ngritur në një qenie tërësisht të transformuar. Kur’ani këtë koncept e ilustron për bukuri:

Krijimi juaj i parë dhe krijimi juaj i dytë do të janë identike. ( Sure Lukman 31:29)

Duke menduar rreth lindjes së një foshnjëje nga një qelizë të vetme, njeriu e gjen këtë deklaratë kur’anike:

Shikoni se si Allahu xh.sh. ju dhuron trajta të ndryshme në mitër. ( Sure Al-Imran 3:7 )

Tani, kjo temë lidhet me temën e dy krijimeve identike të përmendura më lart. P.sh. merreni rastin e fëmijëve të tillë që linden të sëmurë. Ato nuk e zëjnë papritmasë sëmundjen në kohën e lindjes, përkundrazi ato gradualisht zhvillohen në një gjendje jo normale e patologjike që është progresive dhe që fillon nga koha e gjendjes së tyre fillestare embrionale. Poashtu, shpirti i një personi që shpirtërisht është i sëmurë, në atë gjendje embrionale para ringjalljes së vetë finale në Ditën e Gjykimit, do të vuajë prej ndëshkimit të ngjajshëm të xhehenemit dhe do të rrijë i parehatueshëm në atë periodë të varrit siç rrin një foshnjë e sëmurë në mitrën e nënës së vetë. Sjelljet e një foshnjëje të shëndosh janë tërësisht të ndryshme, bile edhe goditjet dhe shqelmimi i saj çmohet dhe vlerësohet prej nënës.

Tani shtrohet pyetja: A do të zhvillohet shpirti siç zhivllohet foshnja në mitrën e nënës, dhe a do të kalojë ai nëpër të gjitha këto faza? Përgjigjen mund ta gjejmë në të njëjtin ajet të Kur’anit:

Krijimi juaj i parë dhe krijimi juaj i dytë do të jenë identike. (Sure Lukman 31:29 )

Për ta kuptuar krijimin e dytë, ne kemi nevojë ta kuptojmë mënyrën se si një foshnjë merr trajtën në mitrën e nënës. Këto forma në dukje marrin vetëm nëntë muaj për t’u zhvilluar, kurse në realitet krijimi i jetës është përhapur mbi më shumë se miliarda vjet. Duke shkuar mbrapa në fillimin e jetës zoologjike, foshnja kalon gati nëpër të gjitha fazat e evolucionit të jetës. Nga fillimi i shtatëzënisë, deri në kulminacionin e saj pas nëntë muajve, zhvillimi i foshnjës i reflekton të gjitha fazat e krijimit. Me fjalë tjera, të gjitha fazat e evolucionit përsëriten gjatë këtyre nëntë muajve, njera pas tjetrës, dhe me një shpejtësi aq të madhe që është përtej imagjinatës sonë. kjo i mban të gjallë fazat e sistemit të evolucionit, dhe e prezenton një pikturë të tij.

Krijimi i jetës kalon nëpër një periodë zhvillimi për të arritur në atë formë që ne dëshmojmë në nëntë muaj. Kjo hedh dritë mbi faktin se perioda e krijimit tonë të parë ka qenë shumë e gjatë, dhe krijimi ynë i dytë gjithashtu shtrihet në një period shumë të gjatë. Duke studijuar këta nëntë muaj ne mund të mësojmë diçka nga historia miliarda vjeçare e jetës, dhe ashtu edhe rreth evolucionit të shpirtërave në botën e paskësajme. Ndoshta, kjo do të jetë e sigurtë të nxirret përfundimi se një kohë aq e gjatë, nga origjina e herëshme e jetës deri në krijimin përfundimtar të njeriut, do të kërkohet edhe një herë për zhvillimin e shpirtit pas vdekjes.

Në mbështetjen e këtij rezoni, Kur’ani kategorikisht deklaron se kur shpirtërat do të ringjallen, ata do të flasin me njeri-tjetrin duke bërë përpjekje të caktojnë se sa gjatë kanë qëndruar nëpër tokë. Disa do të thonë, “Ne qëndruam vetëm një ditë”, kurse të tjerët do të thonë, “bile më pak se një ditë”. Atëherë Allahu xh. sh. do të thotë: “Edhe kjo nuk është e drejtë.” Me fjalë të tjera, Allahu do të thotë, “Ju qëndruat në tokë për një kohë më pak se sa llogarisni ju”. Në të vërtetë, lidhëshmëria e shtrirjes së jetës së dikujt me një pjesë të vogël të ditës pak a shumë është pjesëtimi i njëjtë i asaj kohe që ringjallja e shpirtit do ketë për tërë jetën e vetë të mëparshme. Sa më larg do të jetë një objekt aq më i vogël duket. Mosha jonë fëmijënore duket si një eksperiencë vetëm e disa sekundave. Sa më larg do të jenë yjt, aq më të vegjël duken ata. Çka Allahu xh.sh. do t’na tregojë është se ne nuk do të jemi në gjendje të gjykojmë të njëjtën kur do të vdesimi ne. Në vend të kësaj, gjykimi do të bëhet në një të ardhmën aq të largët sa që jetat tona të mëparshme do t’na duken si një çështje e disa sekundave, siç një pikë e vogël duket nga së largu.

Shkurt, ringjallja e njeriut përshkruhet si një transformim, të cilin ai nuk mund ta përfytyrojë dhe si një ngjarje që është aq e sigurtë sa është ekzistenca e tij këtu në tokë. Të gjitha këto temat janë të shpjeguara në hollësi në Kur’anin e Shenjtë.