Shembulli i atyre që shpenzojnë pasurinë e tyre, për të kërkuar pëlqimin e Allahut dhe që e forcojnë veten me punë të mira, shëmbëllejnë me një kopsht të mbjellë në rrafshnaltë, në të cilin bie shi i bollshëm, andaj jep fruta dyfish. Nëse nuk bie shi i bollshëm, i mjafton vesa e imët. Allahu i sheh mirë punët që bëni ju. (Kurani i Madhërishëm 2 : 266)
U është hijeshuar njerëzve dashuria për gjërat e dëshiruara: për gratë, fëmijët, thesaret e ruajtura të arit dhe argjendin e grumbulluar, kuajt e bukur, bagëtitë dhe arat e lëruara. Këto janë kënaqësitë e përkohshme të kësaj jete, por shumë më i mirë është strehimi tek Allahu. (Kurani i Madhërishëm 3 : 15)
Përmbledhje
Islami gjithashtu ka fjalë këshilluese lidhur me ato fusha ku horizontet e shoqërisë takohen me ato të ekonomisë. Nëse këto mësime zbatohen, ato mund të shndërrojnë ditët tona të errësuara në të ndritshme.
Drejtësia ekonomike në kapitalizëm, socializëm dhe në islam
Drejtësia ekonomike është slogan i bukur. Qoftë shoqëria kapitaliste që mbështet tregun e lirë, ose doktrina e shoqërisë socialiste që e përkrah materializmin dialektik: të dy ngrenë të njëjtin slogan. Në një anë sistemi imperialist mëton se vetëm ai vendos drejtësinë shoqërore, ndërsa në anën tjetër socializmi shkencor shpreh të njëjtat pretendime. Më vjen keq por më duhet ta shpreh druajtjen time, se të dyja kanë dështuar në vënien e drejtësisë sipas principeve të arta të drejtësisë ekonomike; por më në detaje këtë çështje do ta diskutojmë më vonë.
Në Islam parimi i drejtësisë mban vend mbizotërues dhe sundues. Ky parim sundon në çdo aspekt të mësimeve Islamike, por kjo nuk është e gjitha. Islami hedh një hap edhe më përpara.
Socializmi shkencor, bën përpjekje të nivelojë krejtësisht dhe përsosmërisht reliefin ekonomik që të mos ketë ulje-ngritje në rrafshin ekonomik, të zhduket ndryshimi midis shtresës së varfër dhe të pasur, dhe të gjithë të përfitojnë nga pasuria shtetërore. Të varfër nuk do të ketë më në shoqëri dhe as nuk do të ekzistojë më çështja e nevojave. Pra edhe të pasurit, që gëzojnë të gjitha të mirat materiale, nuk do të kenë frikë nga shtresa e ulët, se mos ua “grabisin” “pasurinë e tyre të tepërt”.
Në shoqëritë kapitaliste, flitet më shumë për mundësitë e barabarta dhe tregjet e lira, se sa për shpërndarje të drejtë të pasurisë. Prandaj, në një shoqëri të tillë, gjithmonë shtrohet nevoja për të mbrojtur të drejtat dhe krijimin e grupeve sindikaliste[1] që gjithmonë kërkojnë që të merren vesh me qeveritë dhe kapitalistët për përkrahjen e punonjësve dhe nëpunësve, që jetojnë gjithmonë nën ndjenjën e humbjes.
Nëse socializmi shkencor është i zbatueshëm teorikisht në shoqëri, atëherë nuk do të ketë më nevojë që një shtresë e shoqërisë të paraqesë kërkesa. Ose kjo shoqëri do të jetë mjaft e pasur, dhe do ta shpërndajë pasurinë shtetërore sipas nevojave, në mënyre të drejtë, ose do të jetë aq e varfër dhe në këtë mënyrë do të dështojë në përmbushjen e nevojave, dhe secili do të bëhet pjesë e këtyre vuajtjeve. Gjithsesi, kjo do të përfundojë si një shoqëri ku kërkesat dhe nevojat nuk luajnë një rol të rëndësishëm.
Nga ana tjetër, sistemi kapitalist, drejtohet nga kërkesat-nevojat. Shtresës së pafavorshme të shoqërisë, i duhet dhënë patjetër e drejta, për të shprehur pakënaqësinë dhe mundësia për t’u dëgjuar zëri i tyre: dhe si rrjedhim do të formohen grupime që do të kundërshtojnë, do të zhvillojnë greva, do të shkaktohen mosmarrëveshje në prodhimet industriale dhe do të ketë mbyllje të fabrikave etj.
Islami bën përpjekje të krijojë një qëndrim, përmes të cilit qeveritë dhe të pasurit, rikujtohen vazhdimisht që është në interesin e tyre, të themelojnë një sistem të drejt ekonomik. Ai gjithashtu i këshillon ata që të kujdesen për të drejtat e të tjerëve. Njerëzve të dobët dhe të varfërve, nuk duhet t’u mohohen të drejtat e tyre ekonomike si liria për të zgjedhur zanatin, mundësitë e barabarta dhe nevojat elementare të jetesës. Mungesa e këtij atributi ka sjellë mjaft vuajtje, dhimbje dhe mosmarrëveshje në historinë e luftës së njeriut për të mbijetuar. Islami i vë theks në mënyrë të veçantë dhënies, më shumë se sa marrjes ose mbajtjes. Qeveritë, si dhe të pasurit, vazhdimisht duhet të jenë sy hapur që shtresës së varfër të mos u mohohen të drejtat elementare. Një shtet i denjë islamik duke kuptuar nevojën do të marrë masa paraprake për t’i plotësuar ato të drejta. Para se dhimbja të shndërrohet në klithmë dhe protestë, dhe para se nevoja të kërcënojë paqen dhe qetësinë, shkaku i saj duhet gjetur, dhe kërkesa duhet përmbushur.
Për sa i përket plotësimit të nevojave, në këtë aspekt, islami shfaq karakteristika të njëjta me shoqërinë socialiste, por, në fakt, ngjashmëria është veçse sipërfaqësore. Islami e arrin objektivin, por jo përmes atyre metodave shtrënguese të socializmit. Nuk më lejon koha, të shpjegoj në hollësi se si Islami bën përpjekje të arrijë këtë synim të lartë por ne me pak fjalë, mund të përmendim se qëndrimi i islamit ndaj kësaj çështjeje, nuk është i thatë dhe mekanik, si filozofia e materializmit dialektik. Sistemi shoqëror i islamit është ndërthurur fort në psikikën e njeriut.
Ndër të tjera, Islami krijon një mjedis ku nevoja e të drejtave të dikujt, hap rrugën për kujdesin ndaj të drejtave të të tjerëve. Në këtë mënyrë, niveli i ndërgjegjshmërisë dhe i ndjeshmërisë së individit, ndaj vuajtjeve të shoqërisë njerëzore, ngrihet deri në atë shkallë, ku pjesëtarët e shoqërisë në tërësi, interesohen më shumë për detyrat që kanë ata ndaj të tjerëve, se sa shoqëria ndaj tyre.
“Jepi punëtorit më shumë se sa i takon atij”,
është porosia e shpeshtë e Profetit të Shenjtë savs drejtuar pasuesve të tij.
“Jepi atij pagën para se t’i thahet djersa”.
Atyre që punojnë nën kujdesin tuaj mos u thoni që të bëjnë detyra që as ju vet nuk i bëni dot. Po të keni mundësi, ushqejini shërbëtorët tuaj, prej asaj me të cilën ushqeni familjen tuaj. Pajisini me rroba të njëjta. Mos i shkelni të drejtat e të dobëtëve, përndryshe do të përgjigjeni para Zotit. Për të mos rënë pre e krenarisë së gabuar, thirrini shërbëtorët tuaj herë pas here në sofër dhe shërbejuni.[2]
Shpenzimi për bamirësi edhe pse në mjerim
Dinjitetin njerëzor në të gjitha sferat e jetës, islami e vlerëson në shkallë më të lartë, Në ajete të mëposhtme islami paraqet etiketën morale, se si mund të plotësohen nevojat e shtresës së varfër dhe kërkesat e nevojtarëve. Për ata që sillen me dinjitet dhe që përvetësojnë norma morale të larta, Allahu u premton faljen e mëkateve.
… të cilët shpenzojnë (në rrugën e Allahut) edhe kur janë në mirëqenie, edhe kur janë në vështirësi, e mposhtin zemërimin dhe ua falin gabimet njerëzve. Allahu i do bamirësit. (Kurani i Madhërishëm 3 : 135)
Shpenzimi për të varfrit
Zakonisht ajo që kuptohet nga lëmosha dhe sadakaja nënkupton dy aspekte. Në njërën anë vlerëson cilësitë e shkëlqyera të dhuruesit të lëmoshave; ndërsa në anën tjetër, kjo krijon një gjendje sikleti, nëse jo turpërimi, te pranuesi. Vetë veprimi i pranimit të lëmoshës është mjaft poshtërues. Islami e ndryshon rrënjësisht këtë qëndrim.
Ajeti i mëposhtëm, tregon arsyen se përse disa njerëz janë shumë të varfër, ndërsa disa të tjerët janë të pasur. Duke shqyrtuar thellësisht këtë çështje Kurani thotë:
Në pasuritë e tyre ka pasur pjesë për lypësit dhe nevojtarët. (Kurani i Madhërishëm 51 : 20)
Ajo që zakonisht nuk merret parasysh, është përdorimi i fjalës “hak” (d.m.th. e drejtë), që flet me hollësi për sjelljen e dhuruesit, si dhe për qëndrimin e atij që merr lëmoshë. Dhuruesit, i rikujtohet(i bëhet me dije) se paratë që u jep të varfërve në fakt nuk i përkisnin atij. Nuk është në rregull me një ekonomi në të cilën disa njerëz të varfër janë të detyruar që të lypin, për të mbijetuar. Në sistemin e shëndoshë ekonomik, nuk duhet të ketë fare varfëri. Nuk ka asnjë justifikim që njerëzit ende të lypin, për të mbijetuar. Mesazhi që i kumtohet marrësit të lëmoshës, e kujton atë që nuk ka nevojë të shqetësohet ose të vuajë nga dëshpërimi moral, sepse Zoti i ka dhënë të drejtën themelore, të jetojë në mënyrë modeste dhe të ndershme. Prandaj, gjithçka që merrni nga një dhurues në fakt është e drejta juaj, dhe ajo ju përket juve.
Siç kam thënë edhe më parë, parimet hyjnore janë të ndërlidhura drejtpërdrejtë me natyrën e njeriut. Çdo urdhër ose udhëzim, që mund ta prishë këtë ekuilibër, atëherë do të paraqiten masat korrigjuese.
Mirënjohja
Në rastin e sapopërmendur sigurisht është edhe rreziku i qenësishëm që disa njerëz do të tregohen mosmirënjohës ndaj mirëbërësve. Në vend që t’ua shprehin mirënjohjen atyre, për ato favore që kishin përfituar, ata mund t’iu drejtohen atyre duke u thënë se gjithçka që kishin marrë ishte e drejta e tyre. Nuk jemi të detyruar, në asnjë mënyrë, të falënderojmë dikë. Nëse kjo prirje dhe tendencë përkrahet, atëherë, nuk do të kemi më sjellje njerëzore dhe modeste në shoqërinë tonë.
Duke u kthyer te përfituesi i favoreve, Kurani i Madhërishëm ia rikujton herë pas here detyrat që të jetë mirënjohës, dhe ta shprehë mirënjohjen për çdo favor që i bëhet atij sado i parëndësishëm. Besimtari këshillohet vazhdimisht që Zoti kurrë nuk i do njerëzit mosmirënjohës.
Nëse ju dilni mosbesimtarë (mosmirënjohës), dijeni se Allahu është vërtet i pavarur prej jush. Megjithatë, Ai nuk është i kënaqur me mosmirënjohjen e robërve të Tij, por kënaqet me ju, nëse e falënderoni. Asnjë bartës nuk do të mbartë barrën e tjetrit. Pastaj, do të ktheheni te Zoti juaj e Ai do t’ju njoftojë për atë që keni bërë, sepse Ai e di vërtet fshehtësitë e zemrave tuaja. (Kurani i Madhërishëm 39 : 8)
Në vazhdim, duke i kushtuar rëndësi të veçantë ndjenjës mirënjohëse, Profeti i shenjtë i islamit savs udhëzon pasuesit e tij duke thënë:
Ai që nuk u shpreh mirënjohje njerëzve, kurrë nuk tregohet mirënjohës ndaj Zotit.
Kjo na mëson, që një njeri që mund të jetë shumë mirënjohës ndaj Zotit, por që sillet me mosmirënjohje në marrëdhënie me njerëz të tjerë, Zoti, kurrë nuk do të pranojë mirënjohjen dhe përulësinë e tij. Kështu që Mesazhi i Kuranit, nuk i shkurajon aspak mirësjelljen, mirënjohjen dhe fisnikërinë, siç kemi parë në ajetin e mëparshëm. Por është një mesazh i heshtur, që i kumtohet marrësit që ai nuk duhet të vuajë nga kompleksi dhe as nuk duhen lënduar dinjiteti dhe krenaria e tij. Përfundimi do të ishte që shprehja e falënderimit dhe mirënjohjes nuk është në kundërshtim të dinjitetit njerëzor por, përkundrazi, e ngre dhe e lartëson edhe më shumë atë.
Duke iu drejtuar dhuruesit, islami mban një qëndrim krejtësisht të kundërt. Ai thotë që pranimi i mirënjohjes, sikurse dhënësi e meritonte atë është kundër dinjitetit dhe përulësisë së tij. Ndonëse kjo prirje dhe tendencë vlerësohet si pjesa e kulturës së qytetëruar, dhe gjendet gjithandej, ka një dallim themelor nga kriteret e sjelljes njerëzore të paraqitura nga islami. Sipas islamit, kontribuuesi duhet t’i shërbejë njerëzimit për një qëllim më madhështor, dhe më të madhërishëm, se sa të kënaqë dëshirën natyrore ose të fitojë lavdinë dhe famën me anë të bamirësisë. Islami thekson vazhdimisht, që nxitja dhe shtytja për të bërë vepra të mira duhet të burojnë nga përkushtimi ndaj Zotit, dhe i vetmi qëllim dhe synim duhet të jetë, që njeriu duhet të fitojë pëlqimin dhe bekimet e Zotit.
Kjo tregon që kur një mysliman i vërtetë i dhuron diçka dikujt në vështirësi, ai nuk e bën këtë për veten e tij, as për dikë tjetër, por vetëm me qëllim që të kënaqë Krijuesin e tij, i Cili i dha gjithçka që zotëron ai.
Sipas këtij parimi, gjithçka që shpenzon dikush për dikë tjetër, është në të vërtetë mënyra për të shprehur mirënjohjen e tij ndaj Zotit, dhe jo për t’i bërë favor dikujt. Ky qëndrim madhështor, ka rrënjën e tij në një nga ajetet e para të Kuranit, që i rikujton besimtarët duke thënë:
Ata japin nga ajo që u kemi dhënë Ne. (Kurani i Madhërishëm 2 : 4)
Prandaj, besimtari i vërtetë nuk pranon mirënjohje, vetëm për shkak të mirësjelljes, por ai beson sinqerisht që nëse marrësi i bamirësive të tij, duhet të shprehë mirënjohjet, atëherë, është vetëm Zoti Ai që i takojnë falënderimet dhe askush tjetër. Besimtarët e vërtetë, të cilët dinë domethënien e besimit, gjithmonë bien në siklet të madh kur favoret e tyre u kthehen me falënderime.
Ata i ushqejnë të varfrit, jetimët dhe të zënët rob edhe pse vetë janë nevojtarë. duke thënë: “Ne ju ushqejmë vetëm për hir të pëlqimit të Zotit. Për këtë, nuk kërkojmë prej jush ndonjë shpërblim e as falënderim! (Kurani i Madhërishëm 76 : 10)
Nuk është e mjaftueshme vetëm t’i ushqesh ata, por duhet t’i ushqeni pasi ju vetë i dini mirë mundimet e varfërisë, dhe vuajtjet e mjerimit, dhe merrni pjesë nga dhembja e tyre, duke mos pritur asnjë shpërblim ose mirënjohje prej tyre.
Bukuria dhe josha e këtij ajeti, është magjepsëse. Nëse besimtarëve do t’iu kërkohej të mbanin qëndrim sa për t’u dukur, dhe të mos pranonin mirënjohjen e marrësit, duke shfaqur përulësinë dhe modestinë artificiale, atëherë kjo do t’i jepte shtysë hipokrizisë. Kur ne përgjigjemi: Jo, s’ka gjë, ne në fakt dimë se duke vepruar kështu, figura jonë bëhet më madhështore në sytë e atij që i është bërë favor.
Mësimi i islamit ka madhështi të jashtëzakonshme. Dhuruesit, i rikujtohet që ai nuk mund t’iua shesë të njëjtin mall dy palëve të ndryshme. Puna bamirëse, mund të realizohet, ose për të fituar pëlqimin e Zotit, ose nga lakmia për nam të madh në shoqëri. Sipas këtij ajeti, njeriu nuk mund t’u nënshtrohet të dyja qëllimeve në të njëjtën kohë.
Kur robi besnik i Zotit i tregon nevojtarit që qëllimi i tij ishte të fitonte pëlqimin e Zotit, ai gjithashtu i thotë atij që dhuruesi i vërtetë është Zoti i Madhërishëm. Prandaj, sa herë që lind ndjenja e inferioritetit, ajo zhduket po ashtu.
S’ka shpërblim për favoret
Sipas islamit, të qenët mirënjohës ndaj të tjerëve, nuk duhet të jetë dukuri sipërfaqësore që shfaqet si vlerë e civilizimit, por duhet të jetë ndjenja e fuqishme e rrënjosur thellë në besimin tek Zoti. Duhet të japim lëmoshë por pa asnjë lloj motivi për të fituar diçka nga marrësi.
Dhe mos bëj mirënjohje (ndaj dikujt), me synimin që të përfitosh më shumë. (Kurani i Madhërishëm 74 : 7)
Islami të udhëzon që, nëse dikujt i ke bërë favor, duhet ta harrosh atë sikur të mos kishte ndodhur një gjë të tillë. Nëse dikush mburret për favorin që i ka bërë dikujt, apo sillet me mospërfillje ndaj atij, dhe krenohet e vetëlavdërohet, sipas islamit, qëndrime të tilla e prishin dhe asgjësojnë krejtësisht vlerën e bamirësisë, dhe janë kundër bamirësisë. Përkundrazi, besimtari i vërtetë sillet ashtu siç është përshkuar në ajetin e mëposhtëm, që krahason sjelljen e mirë me atë të gabuar në një shqyrtim të thellë.
Ata që shpenzojnë pasurinë e tyre në rrugë të Allahut, i shëmbëllejnë një kokrre nga e cila dalin shtatë kallinj, ku secili kalli ka nga një-qind kokrra. Allahu ia shton (shpërblimin) edhe më tepër kujt të dëshirojë; Allahu është Mirëbërës i madh dhe i Gjithëdijshëm.
Ata që shpenzojnë pasurinë e tyre në rrugë të Allahut, dhe nuk e përkujtojnë mirënjohjen e tyre dhe nuk e përcjellin atë me fyerje, do të kenë shpërblim te Zoti i tyre dhe nuk do të kenë as frikë e as nuk do të pikëllohen.
Fjala e mirë dhe falja (e gabimit) janë më të vlefshme se lëmosha që përcillet me fyerje. Allahu është i Vetëmjaftueshëm dhe i Butë (nuk nxiton në dënime).
O ju besimtarë! Mos i çoni dëm lëmoshat tuaja duke e shprehur mirënjohjen (atë të cilit keni dhënë) dhe duke fyer, siç vepron ai që e shpenzon pasurinë e vet për sy e faqe të botës dhe nuk beson në Allahun dhe Ditën e Fundit. Ai shëmbëllen me një shkëmb të lëmuar të mbuluar me dhé, mbi të cilin bie shiu me rrebesh, duke e lënë të zhveshur. Ata nuk kanë kurrfarë dobie nga veprat që kanë bërë, se Allahu nuk e udhëzon në rrugë të drejtë popullin mohues. (Kurani i Madhërishëm 2 : 262-265)
Si edhe:
Dhe për sa i përket lypësit, mos e qorto. (Kurani i Madhërishëm 93 : 11)
Lypja
Madje edhe lypësit duhen trajtuar me mirësjellje. Mos i fol lypësit me fjalë të ashpra. Ndonëse, në përgjithësi lypja shkujarohet në Islam, por e drejta për të lypur kur je në vështirësi dhe në mjerim gjithashtu sigurohet. Jo vetëm kaq, islami gjithashtu siguron që askush të mos e lëndojë nderin e atij që detyrohet të lypë.
Në fillim të islamit, kur nderi i lypësit ruhej dhe mbrohej, shoqëria arriti të kuptonte se të mos lypësh, është pa dyshim më e mirë se sa të lypësh. Këtë krahasim Profeti i shenjtë savs e nënvizoi duke thënë:
Dora e dhuruesit është më e mirë se sa e atij marrësit. [3]
Si rezultat i këtij mësimi, një shumicë dërrmuese myslimanësh, parapëlqeu të vdiste në varfëri se sa të lypte ndihmë për mbijetesën. Për plotësimin e kërkesave të tyre, Kurani i Madhërishëm rikujton gjithë shoqërinë, se ndër ata janë edhe ata që nuk po gjejnë shtegdalje nga varfëria.
(Lëmoshat) janë për të varfrit, të cilët u angazhuan tërësisht në rrugën e Allahut dhe nuk janë në gjendje të bredhin lirisht në vend. Njeriu mendjelehtë i konsideron ata si të pasur, për shkak se ata nuk lypin, ndërsa ti mund t’i njohësh me anë të pamjes së tyre. Ata nuk i mërzisin njerëzit duke lypur. Dhe çfarë pasurie ta shpenzoni, vërtet, Allahu e di mirë. (Kurani i Madhërishëm 2 : 274)
Ky parim bëhet gjithnjë më i qartë nga ajeti i mëposhtëm:
Pasuria që Allahu i dhuroi Profetit të Tij prej plaçkave të banorëve të vendbanimeve, i takon: Allahut, të Dërguarit të Tij, të afërmve, jetimëve, të varfërve, dhe udhëtarëve (të mbetur rrugës) me qëllim që ajo (pasuri) të mos qarkullojë vetëm ndërmjet pasanikëve nga mesi juaj. Dhe çfarëdo ju jep (urdhëron) Profeti, merreni, e çfarëdo ju ndalon, përmbahuni. Frikësojuni Allahut se vërtet Allahu është ndëshkues i ashpër. (Kurani i madhërishëm 59 : 8)
I Dërguari i Allahut gjithashtu përmendi këtë parim të shëndoshë në një thënie (hadith):
Hazret Hakim bin Hizam (Allahu qoftë i kënaqur me të) rrëfen:- I Dërguari i Allahut savs tha- Dora e sipërme është më e mirë se dora e poshtme (domethënë ai që i jep dikujt lëmoshë është më i mirë se ai që e merr atë). Së pari njeriu duhet t’u japë atyre që varen prej tij. Gjëja më e mirë nga lëmosha është ajo që jep njeriu i pasur (dome-thënë nga pasuria që mbetet pas shpenzimeve). Cilido që përmbahet nga të lypurit të tjerëve ndihmë financiare, Allahu do ta sigurojë atë nga të lypurit të tjerëve, dhe do ta bëjë atë të pavarur. (Buhari, Kitabuz Zekat, Babun La Sadakata illa ‘An Zahri Ginan)
Ju keni përparësi në këtë shërbim, domethënë të jepni lëmoshë dhe t’iu shërbeni të tjerëve, dhe jo të qëndroni në palën e marrësit, duke përfituar nga lëmoshat dhe favoret.
Çfarë mund të jepet në lëmoshë?
Përveç mënyrës se si do të jepni, është e rëndësishme edhe se çfarë do të jepni. Sipas kritereve të përcaktuara nga Kurani, nuk mund të përfshihet në lëmoshë ajo që mund t’ju japë dikush juve, dhe që do t’ju vijë turp ta pranoni atë. Një veprim i tillë nuk mund të vlerësohet më shumë se sa të hedhësh mbeturina në kosh plehrash.
O ju besimtarë! Shpenzoni (sa keni mundësi) gjëra të pastra prej asaj (pasurie) që e keni përfituar ju dhe prej asaj që ju kemi furnizuar nga toka; dhe mos dhuroni diçka të keqe (për lëmoshë), të cilën ju nuk do ta kishit marrë për vete veçse symbyllur (nga turpi). Dhe ta dini se Allahu është i Vetëmjaftueshëm dhe i Denjë për çdo lëvdatë. (Kurani i Madhërishëm 2 : 268)
Mbani mend që tek Allahu nuk arrin as mishi, as gjaku i tyre, por tek Ai arrin vetëm devotshmëria dha përkushtimi i zemrës suaj. Kështu Ai i vuri (kurbanet) në shërbimin tuaj që ta madhëroni Allahun, për shkak se Ai ju udhëzoi juve. Dhe jepu lajmin e gëzuar, punëdrejtëve. (Kurani i Madhërishëm 22 : 38)
Dhënia e lëmoshës haptazi dhe fshehurazi
Për islamin, të dyja variantet janë të pranueshme: të shpenzosh hapur ose në fshehtësi. Kurani i Madhërishëm na mëson:
Dhe çfarëdo që të shpenzoni (Për hir të Allahut) ose çka zotoni, Allahu, vërtet, e di atë; dhe keqbërësit nuk do të kenë ndihmëtarë. Nëse lëmoshat do t’i jepni haptazi, është gjë e mirë; por është më e mirë dhe më e udhës që t’ua jepni të varfërve fshehurazi. Allahu me anë të këtyre lëmoshave do t’i shlyejë gabimet (gjynahet) tuaja. Dhe Allahu është i Vetëdijshëm për atë që bëni ju. (Kurani i Madhërishëm 2 : 271,272)
Përgjegjësitë shoqërore
Islami e nënvizon si veti themelore, që autoritetet civile duhet të jenë shumë të ndjeshëm ndaj problemeve dhe ankesave të popullit, deri në atë shkallë sa nuk do të jetë nevoja për të formuar grupet që të ushtrojnë presionin për kauzën e tyre.
Sipas Kuranit të Madhërishëm, përgjegjësia bie mbi sunduesin, dhe ai është i përgjegjshëm para Zotit, për gjendjen e atyre njerëzve që janë të varur prej tij, dhe nën kujdesin e tij. Profeti i shenjtë savs ka thënë:
Secili prej jush i ngjan një çobani të cilit i takojnë delet. Ai është ngarkuar me përgjegjësi që t’i ruajë, kullotë dhe mbarështojë bagëtinë. Në të njëjtën mënyrë, jeni përgjegjës dhe do të jepni llogari. (Buhari, Kitabun Nikah, Babun Al-Mar’atu Ra’ijatun fi Baiti Zauxhiha)
Kjo thënie, përfshin të gjitha marrëdhëniet dhe raportet më të larmishme, në të cilat njeriu mund të jetë përgjegjës për njerëz të tjerë p.sh pronari mbi shërbëtorët, bashkëshortja si e zonja e shtëpisë dhe babai si i zoti i shtëpisë; që të dy palët janë përgjegjës ndaj gjithë familjes; punëdhënësi është përgjegjës ndaj punonjësve që punojnë nën kujdesin e tij dhe kështu me radhë, dhe për çdo rast I Dërguari i Allahut savs rikujton duke përsëritur:
mbani mend që do të jeni të përgjegjshëm dhe do të mbani përgjegjësi.
Një shembull nga historia e islamit
Një herë Hazret Umeri Allahu qoftë i kënaqur me të Kalifi i Dytë r.z. në Islam, kalonte natën nëpër rrugicat e periferisë së Medinës. E kishte zakon që shëtiste nëpër rrugë në mënyrë të fshehur që të merrte vesh gjendjen e popullit nën kalifatin e tij. Duke kaluar afër një shtëpie, ai dëgjoi të qarat e fëmijëve që, si dukej, kishin një hall. Kur shikoi me vëmendje, ai pa që ishin tre fëmijë ulur rreth e qark zjarrit me nënën e tyre; ndërkohë mbi zjarr diçka po ziente në kazan. Si u afrua më shumë, ai e pyeti nënën e fëmijëve se: – Çfarë ka ndodhur? Ajo iu përgjigj: -“Fëmijët e mi po vdesin nga uria, dhe unë nuk kam gjë që të shuaj urinë e tyre. E kam bërë kastile që të qetësohen. Në kazan kam futur ca gurë në ujë që këta të mendojnë se po gatuhet buka. Kjo është që po shikoni.”
Pushtuar nga hidhërimi dhe dhimbja e thellë, Umeri Allahu qoftë I Kënaqur me të u kthye menjëherë në magazinat e shtetit, gjeti pak miell, gjalpë, mish dhe hurma arabe dhe i futi në thes. Më pas ai i tha shërbëtorit që ai t’ia ngarkonte atij këtë thes. Ai e pyeti se përse kalifi donte ta çonte atë thes vetë dhe iu lut që t’ia shpinte vetë ai shërbëtori. Umeri Allahu qoftë I kënaqur me të i tha: – “Pa dyshim sot ti mund të marrësh këtë barrë për mua, po kush do të ma mbartë barrën time në ditën e gjykimit?” Domethënë ai shërbëtor, në ditën e gjykimit, nuk do të jetë në gjendje të përgjigjet se si i kreu detyrat Umeri Allahu qoftë I kënaqur me të. Këtë duhet të bënte ai vetë. Ishte edhe një lloj pendese e vetëimponuar, sepse ai e ndjeu veten përgjegjës për vuajtjen e asaj familjeje. Ai mendoi se të gjitha çështjet e qytetit i përkisnin atij, dhe ai ishte përgjegjësi i drejtpërdrejtë për këto çështje ndaj këtë detyrë duhej ta plotësonte vetëm ai.
Është e pamundur të ndiqet modeli i Umerit Allahu qoftë I Kënaqur me të në mënyrë shabllone por ai mbetet përgjithmonë një shembull frymëzues, qëndrese dhe sjelljeje. Ky është ai frymëzim dhe shpirt, që duhet ndjekur kudo nga shoqëritë moderne. Nëse qeveritë do të bëhen të ndjeshme ndaj problemeve dhe vuajtjeve të popullit, atëherë, ata që janë në pushtet do të detyrohen të marrin masat parandaluese, para se qytetarët të fillojnë të tregojnë dhimbjen e ndjenjën e tyre të humbjes, por jo duke u frikësuar nga sloganet dhe presioni i tyre por nga zëri shtytës i ndërgjegjes.
Kufijtë e zgjeruar të shpenzimit
Kurani i Madhërishëm zgjeron kufijtë e asaj që duhet shpenzuar në rrugë të Allahut, dhe e zgjeron hapësirën e saj. Ne në Kuran ndeshemi shpeshherë me një shprehje, që vështirë se gjendet tjetërkund:
…dhe japin nga ajo që u kemi dhënë Ne. (Kurani i Madhërishëm 2 : 4)
Kjo mbulon të gjitha zotësitë dhe cilësitë, dhe padyshim të gjitha llojet e pronësisë, apo marrëdhëniet dhe raportet njerëz-ore. Kjo thënie gjithashtu përfshin të gjitha vlerat si nderin, paqen dhe prehjen etj.
Shkurt, asgjë nuk mbetet jashtë kufirit të domethënies së shprehjes arabe: ve mim-ma rezeknahum (d.m.th. nga ajo që u kemi dhënë Ne).
Përsëri, është për t’u habitur se si përdorimi i fjalës min, (kuptim leksikor prej, nga) përgjithëson këtë këshillë për secilin. Kjo, nuk do të thotë që ju duhet të shpenzoni gjithçka, ose një pjesë të caktuar, prej asaj që Ne ju kemi dhënë; përkundrazi, këtu kërkohet që ju duhet të shpenzoni diçka prej asaj që ju ka dhënë Zoti. Në fakt, sfera e fjalës diçka, është aq e gjerë dhe gjithëpërfshirëse, sa që mundëson çdo njeri të varfër, që nuk ka mundësi ose fuqi të bëjë sakrifica të mëdha, të mund të marrë pjesë në çfarëdo shkalle që i lejon vetes. Kjo është atmosfera dhe mjedisi i shërbimeve shoqërore që paraqet Islami, dhe bën përpjekje për të realizuar. Kjo i përket pjesërisht sjelljes shoqërore të njeriut si dhe në njëfarë mase veprimtarisë së tij financiare.
Në një ekonomi, ku gjithë shoqëria drejtohet nga dëshira për të zotëruar diçka, dhe kujdeset vetëm për atë që i takon asaj, është mjaft vështirë, bile gati e pamundur të heqësh vijën ndarëse midis asaj që është shkelja e rregullave dhe asaj që përfaqëson të drejtën. Pritet përgjithësisht që kufijtë e shoqërisë së tillë, në vend që të qëndrojnë në vend të palëvizshme, do të futen në territorin e të drejtave të të tjerëve.
Në anën tjetër, shoqëria, që kujtohet vazhdimisht t’u japë të tjerëve më shumë se sa i përket asaj, do të jetë larg nga uzurpimi i të drejtave të të tjerëve. Është vështirë të përfytyrosh se si mund të mbijetojë shfrytëzimi në kushte të tilla.
Shërbimi ndaj tjetrit
Pikëpamja e Islamit rreth shërbimit ndaj shoqërisë, është përmbledhur në mënyrë koncize në ajetin e mëposhtëm ku përshkruhet:
Ju jeni populli më i mirë që është ngritur për të mirën e tërë njerëzimit: (sepse) ju urdhëroni që të bëhen vepra të mira, i ndaloni prej veprave të këqija dhe besoni Allahun. Sikur ithtarët e Librit të besonin, do të ishte më mirë për ata; disa prej tyre janë besimtarë, por shumica e tyre janë larg udhës së drejtë. (Kurani i Madhërishëm 3 : 111)
Do të mbeteni më i mirë derisa jeni i ndërgjegjshëm ndaj shërbimit të të tjerëve. Nëse dështoni në shërbimin ndaj të tjerëve, atëherë, nuk do të keni më të drejtën për të mburrur epërsinë dhe superioritetin e Islamit dhe të pasuesve të tij.
Ndalimi i përdorimit të alkoolit dhe i bixhozit
Kur dikush flet për addiction (vesin, huqin) ai ka parasysh vetëm përdorimin e drogave. Por fjala addiction ka një domethënie më të gjerë, që rrallë lidhet me këtë fjalë. Unë i referohem këndvështrimit të shoqërisë, në lidhje me mënyrat e caktuara të argëtimit, p.sh. pirja e alkoolit dhe lojëra e fatit, që asnjëherë nuk ndjellin diçka të mirë, për paqen dhe qetësinë e shoqërisë.
Sot lojërat e fatit, po ushtrojnë veprimtarinë e tyre në mënyre të organizuar, gati në të gjitha vendet e zhvilluara të botës. Ndërsa, në vende që i përkasin Botës së Tretë, ndonëse kazinotë nuk veprojnë në shkallë të gjerë, kumari gëlon në çdo nivel si një punë e parëndësishme individuale. Pirja e alkoolit është huqi i dytë ku sot shoqëritë e botës kanë rënë pre.
Kurani i Madhërishëm i ndalon të dy, si kumarin, ashtu dhe pirjen e alkoolit.
O besimtarë! Me të vërtetë, pijet alkoolike, bixhozi, idhujt dhe shigjetat e fallit janë vepra të ndyta nga punët e djallit. Prandaj, largohuni nga këto, me qëllim që të shpëtoni! Vërtet, djalli me pije alkoolike dhe me bixhoz kërkon që të fusë midis jush armiqësi e urrejtje dhe t’ju shmangë nga të kujtuarit e Allahut dhe kryerja e namazit. Prandaj, a po hiqni dorë? (Kurani i Madhërishëm 5 : 91)
Profeti i shenjtë savs e quajti pirjen e alkoolit umul khebais d.m.th. nëna e gjithë të zezave.
Këto dy prirje, janë shtrirë aq gjerësisht, dhe kanë një karakter thellësisht të përgjithshëm sa është vështirë të vësh kufi midis tyre, për të përcaktuar se ku ndahet njëra prej tjetrës. Politikisht, Lindja dhe Perëndimi nuk do të bashkohen kurrë, por për sa i përket prirjes së madhe ndaj bixhozit dhe pirjes së alkoolit, Lindja dhe Perëndimi, si dhe Veriu dhe Jugu, janë bashkuar tashmë.
Pirja e alkoolit dhe bixhozi, që të dy janë sëmundje shoqëroro-ekonomike. Paratë që shpenzohen për të pirë pijet dehëse për një ditë në Angli, janë të mjaftueshme për të ushqyer turma të mëdha njerëzish për disa javë, në vendet afrikane të prekura nga kriza e urisë. Sidoqoftë, në pjesën më të madhe të vendeve të varfra të Afrikës, dhe të kontinenteve të tjera, pirja e alkoolit nuk konsiderohet luks që vetëm të pasurit mund ta gëzojnë. Ndonëse nuk arritën dot t’u siguronin atyre nevojat më jetike, dhe fëmijëve të tyre arsimin e duhur, janë ende miliona afrikanë që e përdorin alkoolin rregullisht. Në Jug të Indisë, ku për shkak të varfërisë, njerëzit nuk kanë mundësi të blejnë pijet alkoolike të fabrikës, lëngu i palmës, i bërë në shtëpi, u shërbejnë si zëvendësues. Megjithatë, varfëria frenon përhapjen e “nënës së të gjithë të zezave” deri diku. Nëse niveli i të ardhurave për frymë rritet, rriten edhe shpenzimet për alkoolin. Askush nuk e përfill aspak këtë fenomen, derisa përdoruesi kthehet në pijanec.
Dikush mund të shprehet se përse bixho-zi dhe përdorimi i alkoolit duhen trajtuar si problemet e shoqërisë moderne, ndërsa, këto dukuri janë aq të lashta sa vetë historia njerëzore. Sigurisht, pirjen e alkoolit dhe luajtjen e bixhozit, mund t’i gjejmë në çdo periudhë kohore, dhe në çdo vend të botës, por me gjithë lashtësinë e tyre, ato gjithmonë janë quajtur sëmundjet e të gjitha kohërave.
Për ekonominë, bixhozi është më i padëshirueshëm se sa alkooli. Në bixhoz, paratë ndryshojnë duart pa e lëvizur sistemin e ekonomisë, sikurse paratë këmbehen me paratë, pa bërë këmbimin themelor të mallit në tregun e mallrave. Në rastin e bixhozit, paraja ndërron duart pa marrë pjesë në procesin e zhvillimit ekonomik dhe të prodhimit të pasurisë. Ndonëse paratë e derdhura në tregun monetar i shërbejnë së paku ndonjë qëllimi; në bixhoz, ato nuk i shërbejnë askujt. Në ambientin e tregut dhe industrive të lira, paratë nuk mund të ndërrojnë duart, pa i shërbyer ekonomisë në formën materiale. Në tregti, këmbimi i vlerës në shumicën e raste u sjell dobi të gjithëve. Është përtej logjikës, që shumica e tregtarëve të pësojnë humbje, në raste të shpeshta. Ndërsa në bixhoz, si parim, një shumicë lojtarësh patjetër pësojnë humbje. Bie fjala, shumë pak kazino falimentojnë. Për dobinë e disave, miliona njerëz detyrohen të bien viktima të mjerimit dhe vuajtjes. I vetmi “përfitim” që ata nxjerrin, duke humbur paratë e tyre, është shpresa e fitores dhe dridhma e humbjes, që i pushtojnë deri në momentin kur ata marrin vesh që kanë humbur bastin. Por duke varur shpresën te fati, për të rifituar humbjet e tyre, ata përsëri vënë bast. Tendosja arrin kulmin, ndërsa stresi nuk mbetet më kënaqësi ose ngacmim, që ai përjetonte gjatë shitblerjes. Tani ankthi, dëshpërimi dhe pikëllimi, nuk është çështje personale, për një individ, por fillon të ndikojë në marrëdhëniet familjare. Në shtresa të varfra të shoqërisë, nevojat jetike të familjes “bien kurban” në altarin e bixhozit. Kurani i Madhërishëm, duke i ndaluar pirjen e alkoolit dhe bixhozin, pranon që, pa dyshim, kanë edhe përfitime të pjesshme, por kjo është plotësisht e vërtetë që rreziqet ia kalojnë në peshë përfitimit.
Të pyesin ty për alkoolin dhe kumarin. Thuaju: “Ato kanë (edhe) gjynahe të mëdha, por edhe dobi për njerëzit. Megjithatë, dëmi i tyre është më i madh se dobia”. Të pyesin se çfarë duhet të shpenzojnë (si lëmoshë). Thuaju: “Tepricën!” Ja, kështu jua shpjegon Allahu shpalljet e Tij, që të mund të mendoni. (Kurani I Madhërishëm 2 : 220)
Dikush mund të argumentojë që përse të shqetësohet, nëse ndonjë tjetër dëshiron të argëtohet dhe bëjë qejf, nga paratë që ka fituar. Kjo i përket vetëm atij. Le të bëjë qejf secili, ashtu siç i pëlqen. Shoqëria nuk ka asnjë të drejtë të ndërhyjë në lirinë personale, dhe të detyrojë dikë, që si dhe ku duhet ta shpenzojë ai fitimin e tij.
Por duhet mbajtur parasysh, që shumica dërrmuese e mësimeve fetare, bëhen përmes qortimeve dhe vërejtjeve me paralajmërim. Masa të rrepta dhe shtrënguese, nuk ka në asnjë vend në fushën e fesë, përveç se ndaj disa krimeve të caktuara që kryhen kundër të tjerëve, krime që njihen të tillë edhe nga pikëpamja jofetare. Vrasjet, vjedhjet, mashtrimet, korrupsioni dhe mohimi i të drejtave futen në këtë kategori. Veç këtyre janë edhe krimet shoqërore, të cilat, sipas feve, janë helmuese për tërë shoqërinë, por fatkeqësisht, dënimi i këtyre fajeve, nuk i jepet dikujt individualisht; pasi në fakt ndëshkohet gjithë shoqëria. Duhet të ekzistonin ligjet shoqërore, për të zbatuar këtë dënim. Nuk kalon shumë kohë që kjo çmenduri dhe marrëzi pushton gjithë shoqërinë. Por kjo nuk është aspak për t’u habitur.
Veç kësaj, shoqëritë e tilla gjithmonë në mënyrë të shkallëzuar bëhen më të shtrenjta për të funksionuar. Një pjesë e konsiderueshme e pasurive shtetërore, shkapërderdhet dhe njerëzit e bëjnë atë rrush e kumbulla. Dëshpërimi rritet dukshëm. Krimet shoqërojnë ngushtë alkoolin dhe bixhozin. Mjerimi dhe vuajtjet e shumë shtëpive, në të cilat jeta familjare është shkatërruar plotësisht, janë pasoja të përdorimit të alkoolit dhe bixhozit. Familje të shkatërruara dhe martesa të prishura, janë rrjedhime të drejtpërdrejta të këtyre veseve. Alkoolizmi, ka pasojat shumë të rënda ekonomike dhe shoqërore, sikurse janë shënuar në revistën prestigjioze Scientific American. Përveç dhunës familjare, ka edhe abuzime me fëmijë; gjaktrazimi dhe përdhunimi shfaqen nën ndikimin e alkoolit dhe sindromës fatale të alkoolit.
Statistika e vdekshmërisë
- Mosha e përdoruesve të alkoolit zvogëlohet prej 10 vjetësh.
- Ndër përdoruesit e alkoolit, përqindja e vdekje është dy-herë më shumë te meshkujt ndërsa te femrat kjo është tri-herë më shumë se sa zakonisht.
- Përqindja e vetëvrasjeve është 6-herë më e madhe midis alkoolistëve.
- Përdorimi i alkoolit është një nga 4 shkaqet kryesore ndër meshkujt e grupmoshës 25 deri 44 vjeç: aksidente (50 për qind), vrasje (60 për qind), vetëvrasje, sëmundja e mëlçisë për shkak të përdorimit të alkoolit.
- Humbjet financiare nga alkoolizmi janë:
- Humbjet në prodhim: $ 14,9 miliard
- Kostoja e shërbimeve shëndetësore: $ 8,3 miliard
- Humbjet në aksidente: $ 4,7 miliard
- Humbjet nga zjarri: $ 0,3 miliard
- Humbjet nga krimet e dhunshme: $ 1,5 miliard
- Kostoja e reagimit të shoqërisë ndaj këtyre krimeve: $ 1,9 miliard
- Shuma e përgjithshme e humbjeve të shkaktuara nga përdorimi dhe abuzimi i pijeve të alkoolit arrin në: $ 31,6 miliard
Në përgjithësi përdorimi i alkoolit, muzika, kërcimi si dhe mënyra të tjera të argëtimit, quhen veprimtari të padëmshme në të shumtën e shoqërive në botë. Ato paraqiten sikurse janë elemente të qenësishme të kulturave të ndryshme. Ndonëse mënyrat e shfaqjes së tyre janë të ndryshme nga një shoqëri te tjetra, tiparet themelore të tyre mbeten po ato. Duke përjashtuar veprimtaritë me temë për skulpturën, pikturën etj., shumica e veprimtarive që u përmendën më lart, nuk mbeten më vetëm si veçoritë e padëmshme të kulturës, por i bëhen barrë e rëndë që i hipin në kurriz, dhe nënshtrojnë drejtimin e saj. Tashmë, shoqëria nuk ka mundësi t’i drejtojë prirjet e saj. Pirja e alkoolit, bixhozi, muzika, vallëzimi dhe veprimtaritë e tjera., fillojnë të tërheqin gjithnjë e më shumë vëmendjen e shoqërisë. Shpejtësia me të cilën këto fenomene pushtojnë mendësinë e rinisë, shumë shpejt shndërrohet në vrull.
Duke vëzhguar shoqëritë e tilla, dikush lehtësisht mund të arrijë në përfundim, që të jepesh pas dëfrimeve dhe argëtimeve dhe t’u nënshtrohesh epsheve dhe dëshirave, është në fakt, i vetmi qëllim i krijimit të njeriut.
Por jo ashtu sipas Islamit.
Me të vërtetë, në krijimin e qiejve dhe të Tokës dhe në ndërrimin e natës e të ditës, ka shenja për mendarët, për ata që e përmendin Allahun duke qëndruar në këmbë, ndenjur ose shtrirë dhe që meditojnë për krijimin e qiejve dhe të Tokës (duke thënë:) “O Zoti Ynë! Ti nuk i ke krijuar këto pa qëllim -lartësuar qofsh (nga çdo e metë)! Prandaj na ruaj nga ndëshkimi i zjarrit. (Kurani i Madhërishëm 3 : 191-192)
Ky është deklarim që Kurani i Madhërishëm u bën robërve të Allahut mendar, të cilët pasi kanë medituar dhe kanë studiuar gjëzën e krijimit dhe jetës, deklarojnë vetvetiu në mënyrë spontane se cilido qoftë qëllimi i krijimit, ai nuk është i kotë.
Ajetet Kuranore na sjellin ndër mend shprehjen e famshme të gëzimit të Arkimedit, kur ai lëshoi britmën: Eureka!
Kështu që, kemi dy kampe (grupe) krejtësisht në kundërshtim me njëri-tjetrin. Sipas Kuranit famëlartë, njeriu është krijuar të arrijë synimin madhështor, të ndjekë udhën që e çon te Krijuesi i tij. Kurani duke shtjelluar kuptimin e gjerë të adhurimit, parashtron:
Xhindet dhe njerëzit i kam krijuar vetëm që të Më adhurojnë. (Kurani i Madhërishëm 51 : 57)
Duke shqyrtuar të gjitha metodat e dëfrimit dhe argëtimit, askush, nuk mund të zbulojë gabimet e asnjërës prej tyre, për të justifikuar ndalimin e tyre. Veçanërisht ndër shoqëri të lira të botës, është shumë e vështirë për njerëzit që të kuptojnë se përse Islami mban qëndrimin puritan (të prerë) deri në shkallën më të lartë. Islami nuk është i thatë dhe i mërzitshëm; mirëpo ai mund të duket i tillë nga larg. Së pari, ata që kanë aftësinë e mirësisë, arrijnë të zbulojnë e të shijojnë kënaqësinë madhështore nga veprime, që njerëzve u duken fare të mërzitshme. Së dyti, ata njerëz janë më me fat se kanë përjetuar dashurinë e vërtetë të Zotit, ata arrijnë në atë nivel madhështor, ku kënaqësitë materiale u duken shumë të ulëta, të rëndomta, të përkohshme dhe kalimtare. Së treti, në zbatim të gjerë, shoqëria që nuk është dhënë pas ndjekjes së kënaqësisë materiale, në fund të fundit, nuk mbetet duarbosh dhe e zhgënjyer.
Në analizën përfundimtare, ne arrijmë në mendimin se ky nuk është thjeshtë shkëmbim i vlerave – ngacmimi, dehja, përjetimet e forta epshore dhe shpërthimet e ekstazës shkëmbehen me paqen, qetësinë, barazimin, ndjesinë e sigurisë, fisnikërinë dhe kënaqësinë, të cilat janë në fakt virtytet më të larta dhe nuk mund të ketë një dhunti më madhështore se këto.
Kur krahasohet me imtësi mjedisi shoqëror i sotëm, me atë të Islamit duke e vështruar nga të gjitha anët, është lehtë të kuptosh që pema e dashurisë së Zotit, dhe e devotshmërisë ndaj Tij, kurrë nuk mund të lëshojë rrënjët në tokën e një shoqërie që është dhënë pas dëfrimit dhe qejfit. Sigurisht, ka edhe përjashtime, por ato përjashtime kurrë nuk vendosin parimet. Shkurt, mjedisi shoqëror që e parashtron Islami, nuk i ngjan fare atij mjedisi ku përparësi kanë të mirat materiale.
(Marrë nga “Islam’s Response to Contemporary Issues” (“Përgjigjja e Islamit ndaj çështjeve bashkëkohore”), f. 136-163, Angli, 2007)
Përktheu: Shahid Ahmad Butt
[1] Sindikata: grupet e punonjësve të organizuara që mbrojnë të drejtat e tyre përballë punëdhënësve. (shënim i përkth.)
[2] Burime të ndryshme të Hadithit
[3] Buhari, Kitabuz Zakat, Babun La Sadakata illa ‘An Zahrri Ghinan