Аҳмадия Мусулмон Жамоатининг Бутунжаҳон Раҳнамоси 2019 йил Францияда ўтказилган Жалса Солона (йиллик йиғилиши) нинг иккинчи кунида француз меҳмонларига сўзлаган нутқлари
2019 йил 5 октябрь шанба куни Аҳмадия Мусулмон Жамоатининг Бутунжаҳон Раҳнамоси, Бешинчи Халифа Ҳазрат Мирзо Масрур Аҳмад (Аллоҳ у кишини қўллаб қувватласин) Франциядаги Аҳмадия Мусулмон Жамоатининг 27-Жалса Солонаси (йиллик йиғилиши) нинг иккинчи кунида юқори мансабдаги кишилар ва меҳмонлар олдида нутқ сўзладилар. Ҳузур ўз мурожаатларида Ислом таълимотлари барча инсонларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини қандай ҳимоя қилишини ва ушбу таълимотга амал қилиш орқали жамиятда барқарор тинчликка эришиш ҳақида сўзлаб бердилар. Қуйида Ҳузурнинг ушбу маросимдаги мурожаатларининг расмий нусхаси тақдим этилади.
Аҳмадия Мусулмон Жамоатининг Бутунжаҳон Раҳнамоси, Бешинчи Халифа Ҳазрат Мирзо Масрур Аҳмад (Аллоҳ у кишини қўллаб қувватласин) ташаҳҳуд, тааввуз ва бисмиллоҳни ўқиганларидан сўнг дедилар:
«Ҳурматли меҳмонлар, ассалому алайкум ва раҳматуллоҳи ва баракотуҳу, барчангизга Аллоҳнинг раҳмати ва баракоти бўлсин. Аввало, мен мусулмон жамоати томонидан уюуштирилган бугунги соф диний тадбирда биз билан бирга бўлганликлари учун барча меҳмонларимизга миннатдорчилик билдирмоқчиман.
Сўнгги йилларда баъзи номигагина мусулмон гуруҳларнинг даҳшатли ва шафқатсиз ваҳшийликлари турли мамлакатларда, шу жумладан Францияда ҳам беҳисоб оғриқ ва изтиробларни келтириб чиқарган. Бундай ҳужумларни қатъият билан қоралаш керак, бизнинг дуоларимиз ва ҳамдардлигимиз ҳар доим бундай жирканч жиноятлар қурбонлари билан биргадир. Исломнинг ҳақиқий таълимотларининг терроризм ва экстремизм билан ҳеч қандай алоқаси йўқ; аксинча, Ислом тинчлик, севги, бағрикенглик ва ярашиш динидир. «Ислом» сўзи сўзма-сўз «тинчлик» ва «хавфсизлик» деган маънони англатади. Шунинг учун ҳақиқий мусулмон ўзи тинчликсевар одам бўлиб, дунёда тинчлик ва тотувликни ўрнатишга интилади. Энг асосийси, мусулмонларга бошқа одамларга уларнинг мусулмон ёки ғайримусулмон бўлишларидан қатъий назар, «ассалому алайкум», яъни сизга тинчлик бўлсин, деган сўзлар билан мурожаат қилишга буюрилган. Ушбу исломий саломлашиш хайрихоҳлик рамзи бўлиб, қабул қилувчига тинчлик ва хавфсизлик етказилади. Дарҳақиқат, мен мусулмон дўстлари ёки танишлари бор ғайримусулмонларни кўрганман, улар ҳам улар билан саломлашганларида, исломий йўлни танлаб, «салом» яъни, тинчлик бўлсин деб айтишади. Нима бўлганда ҳам, бизнинг имонимиз ҳар бир одамни тинчлик ва хавфсизлик рисоласи билан қабул қилишимизни ўргатгандан сўнг, биздан уларнинг ҳуқуқларини забт этишимиз, уларга қаршилик билдиришимиз ёки уларга қарши зўравонлик билан қурол кўтаришимизни талаб қилиши асло мумкин эмас. Ислом бундай қарама-қарши таълимотларга эга бўлиши мумкин эмас. Шунинг учун экстремизм ва зўравонликнинг барча турлари Ислом таълимотига мутлақо зид эканлиги ойдинлашсин.
Исломнинг асл моҳиятини англаш учун Исломнинг асосчиси Муҳаммад Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам даврларига назар ташлаш муҳимдир. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам ўзларини Худонинг пайғамбари деб даъво қилганларида, у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам ва унинг издошлари шафқатсиз ва ваҳшиёна таъқибларга учраганлар. Дастлабки мусулмонларнинг бир нечтаси нисбатан бадавлат ва обрўли оилалардан бўлган, аммо уларнинг аксарияти жамиятнинг камбағал аъзолари ҳамда қуллардан иборат эди. Макка кофирлари уларни қўрқитиш ва даҳшатга солиш учун уларга оғир ва ваҳшиёна зулм қилганлар. Аммо Ислом Пайғамбари саллаллоҳу алайҳи ва саллам ғайриинсоний муомала ва золимона адолатсизликларга мисли кўрилмаган даражада сабр ва матонат билан дош бердилар ва издошларига ҳам шундай қилишни тавсия қилдилар. Масалан, бир сафар пайғамбаримиз Муҳаммад расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам мусулмон эр, хотин ва уларнинг ёш ўғлининг кофирлар томонидан калтакланиб, қийноққа солинаётганларини кўрганлар. Қаттиқ ҳақоратланиш ва шафқатсиз қийноқларга қарамай, Исломнинг азиз пайғамбари саллаллоҳу алайҳи ва саллам уларни дадил бўлишга ва даҳшатли зўравонликларга сабр-тоқат билан дош беришга чақирдилар. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам на уларга ўч олишга кўрсатма бердилар, на бошқа издошларини келиб, кофирларга қарши урушишга чақирдилар; аксинча, у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам ўз издошларини, агар улар ўз ҳаётларини йўқотса ҳам тинч-осойишта бўлишга таклиф этдилар ҳамда уларнинг мукофотлари охиратда Аллоҳ таолонинг меҳрибон бағрида бўлишига ишонтирдилар. Шундан сўнг Ислом пайғамбари саллаллоҳу алайҳи ва саллам ва унинг шериклари узоқ йиллар давомида тинимсиз зулмларга дош бердилар, охир-оқибат улар ўз динларини эркин тутишлари ва тинч-тотув яшашлари учун Мадина шаҳрига ҳижрат қилдилар. Бироқ, кўп ўтмай Макка кофирлари мусулмонларни янги уйларида таъқиб қилиб, уларга қарши уруш олиб боришди. Айнан ўшанда биринчи марта Аллоҳ таоло мусулмонларга жанг қилишга рухсат берган, мазкур рухсат Қуръони каримнинг 22-сурасидаги 40-, 41-оятида қайд этилган. Ушбу оятларда Аллоҳ таоло жанг қилиш учун рухсат берилганлигини эълон қилди, зеро мусулмонларга нафақат Исломни, балки дин институтининг ўзини нобуд қилишга интилган одамлар ҳужум қилишди. Қуръони каримнинг айтишича, агар мусулмонларга урушишга рухсат берилмаганида эди, бирон бир черков, синагога, маъбад, масжид ёки бошқа бирор диннинг ибодат жойлари хавфсиз қолмаган бўлар эди.
Демак, Ислом пайғамбари саллаллоҳу алайҳи ва саллам ва у зотнинг издошлари урушлар ва жангларда қатнашишга мажбур бўлганликлари жами одамларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш учун эди. Бу – насронийлар, яҳудийлар, ҳиндулар, мусулмонлар ва бошқа дин ҳамда эътиқод одамлари хоҳлаганича ибодат қилиш ҳуқуқига эга бўлишларини таъминлаш учун эди. Кўпинча, Ислом мусулмонларга ўз таълимотларини зўравонлик билан тарқатиш, ерларни забт этиш ва бошқа динларни йўқ қилишга уринишларига рухсат берган деб айб қўйилади. Агар шундоқ бўлса, унда нима учун Қуръони карим барча динларни ҳимоя қилиш ва издошларининг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш мусулмонларнинг диний бурчидир, деб очиқ-ойдин қайд этади? Ҳақиқат шуки, дастлабки мусулмонлар шахсий эркинлик, дин эркинлиги ва эътиқод эркинлиги тамойилларини барпо этиш ва кучга киритиш учун ўз жонларини берганлар. Ушбу эркинликлар исломий эътиқоднинг асослари бўлиб, Қуръони каримда абадий сақланиб келган ва 2-суранинг 257-оятида «динда ҳеч қандай мажбурлаш бўлмаслиги керак» деб қатъий эълон қилинган. Фикр эркинлиги, дин эркинлиги ва виждон эркинлигини ҳимоя қилишда қандай аниқ ва равшан баёнот!
Қуръони карим дин ҳар бир инсон учун шахсий масала эканлигини ва ҳеч ким бошқа одамларни бу борада зўрлашга ёки мажбурлашга ҳақли эмаслигини ўргатади. Ислом Пайғамбари саллаллоҳу алайҳи ва саллам ва у зотнинг тўртта рошид халифалари даврида ғайримусулмонларнинг ҳуқуқлари ҳеч қачон поймол қилинмаган ва уларга Исломни қабул қилиш ёки ўзларининг урф-одатлари ҳамда эътиқодларидан воз кечиш учун босим ўтказилмаган.
Ҳазрат Муҳаммад расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ўз ҳаётларининг ҳар бир лаҳзасида тинчликка интилиб, динлараро мулоқотни, ўзаро тушунишни ва турли жамоалар одамлари ўртасида эҳтиромни тарғиб қилганлар. Масалан, расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадинага ҳижрат қилганларидан кейин яҳудий жамоаси билан шартнома туздилар ва улар биргаликда Ислом Пайғамбари саллаллоҳу алайҳи ва салламни давлат раҳбари этиб сайлаб, ҳукумат тизимини шакллантирдилар. Аҳд шартларига кўра, мусулмонлар ва яҳудийлар ҳамкорлик қилишга ва давлатнинг содиқ фуқаролари бўлишга ваъда беришди. Шартнома ҳар бир кишининг таъқиб ва санкциялардан қўрқмасдан ўз динига ва урф-одатларига амал қилиш ҳуқуқини кафолатлади. Ислом Пайғамбари саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳеч қачон аҳд шартларидан четга чиқмаганлар. Иккинчи томондан эса, ғайри мусулмонлар шартномани бузганликлари сабабли илгаридан мавжуд бўлган шартларга биноан суроққа тутилган ҳолатлар ҳам юз берган. Ислом ҳеч қачон ўз издошларига куч ишлатиб, эътиқодларини ёйишларига йўл қўймаган ва мусулмон ҳукуматларига ёки раҳбарларига ўз жамиятларида фақат мусулмонларгина яшай олишади, деб иддао қилишга ҳам рухсат бермаган.
Мен айтиб ўтганимдек, Мадина аҳди шартларига кўра, барча одамлар ўз урф-одатлари ва эътиқодларига амал қилишда эркин эдилар. Жамиятни битта устувор тамойил бир-бирига боғлаб турар эди. Уларнинг диний эътиқодларидан қатъий назар, жамиятнинг барча аъзолари давлатнинг содиқ фуқаролари бўлишлари ҳамда жамият тинчлиги ва хавфсизлигига путур етказиши мумкин бўлган барча ишлардан тийилишлари шарт эди. Шубҳасиз, ўша даврда Мадина плюрализм, бағрикенглик ва гуллаб-яшнаётган, кўп маданиятли жамиятнинг ёрқин намунаси бўлган. Шунинг учун Исломнинг тинчлик таълимотларига қарши чиқаётган оз сонли мусулмонларнинг ножўя ва ёвуз хатти-ҳаракатлари учун Исломни айблаш мутлақо адолатсизликдир. Радикаллашувга учраган ва ўз манфаатларини экстремизм ва терроризм йўли билан амалга оширмоқчи бўлган одамлар ёки гуруҳларнинг Ислом билан ҳеч қандай алоқаси йўқ. Улар нафратга тўла ишларини Ислом номи билан оқлашга ҳаракат қилишлари мумкин, аммо буларнинг барчаси Қуръони карим ва Ислом Пайғамбари саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг олийжаноб ва тинчликпарвар таълимотларини обрўсизлантириш ва булғашдир.
Қуръони карим бошдан охиригача маърифатли раҳбарлик билан лиммо-лим бўлиб, мусулмонларга дунёда тинчликка эришиш учун барча имкониятлардан фойдаланишга кўрсатма беради. Масалан, 43-суранинг 89-, 90-оятларида Ислом Пайғамбари саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг азобли ва қайғуга ботган дуолари тасвирланган, унда у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам Қодир Аллоҳга у кишининг ўз халқига тақдим этган ҳаққонийлик ва раҳм-шафқат хабарининг рад этилганлиги учун ёлворадилар. Бунга жавобан Аллоҳ таоло у кишига четланишни ва бошқаларга тинчлик таклиф қилишни давом эттиришни буюрди. Арабча «амина» сўзи имон келтириш ва тинчлик бериш деган маънони англатади, шунинг учун Аллоҳ таоло пайғамбаримиз Муҳаммад саллаллоҳу алайҳи ва салламга Ислом хабарини етказишни, ундан кейин ишни Аллоҳнинг қўлига топширишни ва у зот саллаллоҳу алайҳи ва салламни рад этганларга тинчликни етказишда давом этишни буюрган. Аллоҳ таоло Ўз Пайғамбари соллаллоҳу алайҳи ва салламни унинг таълимотини рад этганлар вақти келиб у кишининг ҳақликларини тан оладиган вақт келишига ишонтирди.
Қуръони карим ҳеч қачон унинг таълимотидан қочганларга қарши зўравонлик ва куч ишлатишни тарғиб қилмаган, аксинча мусулмонларни чидамли ва сабр-тоқатли бўлишга чақирди. Шунинг учун, агар бугунги кунда номигагина мусулмонлар ёки номигагина исломий ҳукуматлар экстремизм ёки фанатизмни намоён қилсалар, айб тўғридан-тўғри уларнинг ўзларида. Уларнинг дунё тинчлиги ва тотувлигини бузаётган ёмон ва жирканч хатти-ҳаракатларини ҳеч қачон ҳеч қандай асослаб ёки оқлаб бўлмайди. Ислом таълимотларида куч билан забт этиш ёки мажбурлаб ўтказиш қатъиян тақиқланганлиги аниқ. Дарҳақиқат, жамият тинчлиги ва хавфсизлигига зарар етказадиган ҳар қандай фаолият ёки хатти-ҳаракатлар тақиқланган. Ислом Пайғамбари саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳар бир фурсатда раҳм-шафқат ва хайрихоҳлик кўрсатганлар. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам қўли ва тилидан ҳеч ким зиён кўрмаган киши мусулмондир, деб ўргатганлар. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам мусулмонлар фақат мусулмонларга хайрихоҳ ва меҳрибон бўлишлари керак, деб айтиб, ажратмаганлар, аксинча у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам мусулмонларга жамиятнинг барча аъзоларини уларнинг эътиқодларидан қатъи назар, ҳимоя ва муҳофаза қилишлари кераклигини аниқ кўрсатиб берганлар. Бинобарин, худкушлик ҳужумларини уюштирган, тунги клубларга, контсерт залларига ёки стадионларга ҳужум қилган ёхуд одамлар устига транспорт воситаларини ҳайдаган террорчиларнинг барчаси Ислом таълимотларини энг даҳшатли ва ваҳшиёна тарзда бузганликда айбдордирлар.
Қуръони карим эътиқод эркинлигини инсоннинг асосий ҳуқуқи сифатида белгилашдан ташқари, одамларнинг келиб чиқишлари ёки эътиқодларидан қатъий назар, тинч-тотув яшашлари мумкин бўлган кундалик ҳаёт учун кўплаб етакчи тамойилларни берган. Масалан, Қуръони каримнинг 2-сурасидаги 189-оятида барча савдо муносабатларида ёки олди-берди масалаларида одилона савдо қилиш ва яхлитликни таъминлаш тамойиллари баён этилган. Ушбу оятда Аллоҳ таоло мусулмонларга ҳеч қачон алдов йўли билан бойлик ёки мол-мулкка эга бўлмасликларини буюрган; аксинча, мусулмонларга ҳалоллик, ишончли бўлиш ва ҳақиқатни ҳимоя қилиш ўргатилади, шунда турли груҳлар ўртасида норозилик ва ёмонлик юз бермайди. Ислом ноинсоф муомала ва адолатсиз савдо жамият ичидаги бирликни сусайтиради ва унинг тинчлигини бузади деб ўргатади. Шубҳасиз, дунёдаги тартибсизлик ва азоб-уқубатларнинг кўпи, ҳам индивидуал, ҳам жамоавий даражада худбинлик ва очкўзликка асосланган бир пайтда, жамият ичида тинчликни сақлаш учун тенглик ва адолат тамойиллари жуда ҳам муҳимдир.
Бундан ташқари, Қуръони каримнинг 83-сурасидаги 2-4-оятларида шундай дейилган:
«Тарозида ноинсофлик қилгувчиларга ҳалокат бўлсин! Яъни, одамларга бирон нарса торттирганда, тўлиқ қилиб оладиган ва ўзлари уларга бирор нарсани ўлчаб ёки тортиб берганда камайтириб берадиганларга».
Ушбу оятлар, тижорат олди–бердиларида суистеъмол қиладиган, бошқаларга камайтириб беришга уринаётган, аммо ўз ҳақларидан кўпроқ нарсани талаб қилаётганлар ва алдов ҳамда фирибгарликка қўл урадиганларнинг лаънатланганлиги ва хорланганлигини билдиради.
Қуръони каримда халқаро муносабатлар ва ички ёки халқлар ўртасида юзага келадиган низоларни ҳал қилиш бўйича батафсил кўрсатмалар берилган. Ислом дини доимо тинчликни ўрнатиш ва адоват ҳамда қарама-қаршиликларни йўқ қилишга эътибор қаратади. Масалан, Қуръони каримнинг 49-сурасидаги 10-оятида, агар икки гуруҳ ёки миллат зиддиятга тушса, уларнинг қўшнилари ёки бетараф томонлар воситачилик ва музокаралар орқали яраштиришга интилишлари кераклиги айтилган. Аралашганлар натижани ўз манфаатлари йўлида ҳал қилишга уринишдан кўра, холис бўлишлари керак. Агар мулоқот орқали тинчлик ўрнатилмаса ёки бирон бир томон музокаралар йўли билан тузилган келишув шартларини муттасил бузса, унда бошқа миллатлар адолатсизлик қилаётганларга қарши бирлашишлари ва уларни тўхтатиш учун куч ишлатишлари керак. Тажовузкорлар бир бор тинчликни сақлагандан сўнг, улар камситилмаслиги ва уларга нисбатан адолатсиз санкциялар қўлланилмаслиги керак; аксинча, адолат ва узоқ муддатли тинчлик манфаатлари учун уларга эркин жамият сифатида олдинга силжиш ва ўз миллатини тиклаш учун зарур бўлган ҳар қандай кўмак берилиши шарт.
Ўйлайманки, Қуръони каримнинг ушбу ажойиб тамойили нафақат мусулмонлар учун муҳим аҳамиятга эга, балки низоларни ҳал қилиш учун универсал тамойилдир, агар унга амал қилинса, дунёни мустаҳкамлаштириш ва барқарор тинчликни ривожлантириш воситаси бўлиши мумкин. Энг афсусланарлиси шуки, кўплаб мусулмон давлатлари Қуръоннинг ушбу буйруғига риоя қилмайди, натижада улар бемаъни тўқнашувларга киришишда давом этмоқдалар ва доимий равишда зўравонлик ҳамда адолатсизлик билан шуғулланмоқдалар. Аксинча, мағлубиятга учраган миллатга раҳм-шафқат ва адолат билан қаралса, ишонч ва ўзаро ҳурмат ривожланади. Бироқ, бугунги кунда биз тинчликни ўрнатиш номи билан ҳукмрон кучлар томонидан шафқатсизлик ва адолатсизлик қилинаётганини такрор кўриб турибмиз, натижада нотинчлик ва адоват пайдо бўлади. Бу шуни англатадики, ҳар қандай тинчлик шартномаси ёки сулҳ энг нозик ипларга боғланган бўлиб, доимо бузилиб кетиш хавфи остида бўлади. Бундай беқарорлик одамларнинг кўнглини овлаган террористик ва экстремистик гуруҳлардан бошқа ҳеч кимга фойда келтирмайди, биз эса бунинг оқибатларини кўп йиллар давомида кўриб келганмиз.
Шарқда ҳам, Ғарбда ҳам тинчлик ва фаровонликнинг мовий осмони уруш ва адолатсизликнинг қалин булутларига йўл очди. Дунёнинг кўпроқ қисмида миллатлар келишмовчилик, қасос олиш ва бошқаларни камситишни исташлари билан парчаланмоқда. Ушбу нотинчлик ҳолати халқаро муносабатлар адолат, ҳалоллик ва бошқаларнинг ҳуқуқларини бажаришга асосланмагунча кучайиб бораверади. Мен бугун дунёни кузатиб, инсоният ўтмишдаги хатоларини такрорламасин, деб фақат дуо қила оламан.
Бунинг ўрнига, келинглар, тарихдан сабоқ олайлик, шунда биз ўзимиз ва келажак авлодларимиз учун яхши келажак қура оламиз. Агар Биринчи Жаҳон Урушидан кейинги даврга назар ташлайдиган бўлсак, Миллатлар Лигаси ташкил топган, аммо у урушдан кейинги тинчликни сақлаш вазифасида мутлақо муваффақиятсизликка учраган. Унинг муваффақиятсизликка учрашининг сабаби шуки, адолат ва ҳаққонийлик ҳукмронлик қилмади, аксинча иттифоқлар ва блоклар тузилишига йўл қўйилди ҳамда баъзи миллатларга номуносиб муомала қилиниб, улар ўз қадр-қимматидан маҳрум қилинди. Натижада, тез орада инсоният тарихидаги энг ҳалокатли уруш – Иккинчи Жаҳон Уруши бошланди. Яна олти йиллик ҳалокатли ва азобли хунрезликлардан сўнг, уруш охир-оқибат тугади ҳамда дунё тинчлиги ва хавфсизлигини қўллаб-қувватлаш ва сақлаш учун Бирлашган Миллатлар Ташкилоти ташкил этилди. Ўзининг юксак мақсадлари ва белгиланган топшириқларига қарамай, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти ҳам ўз вазифасини бажара олмади.
Бугун яна бир бор блоклар жадал шаклланмоқда, жамият тарқоқликка юз тутмоқда ва миллатлар ўртасидаги ёриқлар кундан-кунга чуқурлашиб бормоқда. Кўпгина мусулмон ва ғайримусулмон мамлакатлар тинчликнинг асл қадр-қимматини англамайдилар ёки келажакдаги хавфни сезмайдилар. Шубҳасиз, бугунги кунда урушнинг оқибатлари биз илгари кўрган нарсаларга қараганда анча ҳалокатлироқ, чунки бир нечта давлатлар ядровий қурол ишлаб чиқарган. Агар ушбу мамлакатларнинг бирортаси ҳам ўз ихтиёрида бўлган ҳалокатли қуролларни ишлатса, улар биз билганимиздек шунчаки дунёни йўқ қилмайди, балки ўз фарзандларимиз учун энг даҳшатли ва ҳалокатли мерос қолдиришимиз турган гап. Агар ядровий уруш бошланса, авлодлар ақлий ва жисмоний нуқсонлари билан дунёга келишади ва шу сабабли ўз миллатларига ҳисса қўшиш ўрнига, улар аянчли ҳаёт кечиришади жамият учун юк бўлишади. Уларнинг уйлари умидсизликка тўлади. Уларнинг шаҳарлари қайғуга тўлади ва уларнинг миллатлари қашшоқликка дучор бўлади.
Бундай худбин ва бемаъни урушларда қатнашиб, ҳаттоки, уларнинг туғилишларидан олдин орзуларини ер билан яксон қилганимиз учун улар бизни лаънатлашга ҳақли бўлишади. Шундай қилиб, ҳеч ким биз бошдан кечираётган ҳозирги дунё инқирози аҳамиятсиз ёки биз ўз хатти-ҳаракатларимизни ўзгартирмасак ҳам, бу ўз ўзидан тузалиб кетади, деган хом хаёлга берилмаслиги керак. Бундан ташқари, агар дунёда тинчлик ва хавфсизликнинг йўқлиги учун айбни Исломга тўнкаб туришда давом этилса, дунёнинг беқарорлиги кучайиб бораверади. Динга ёки унинг издошларига ҳужум қилиш, бўлинишни янада кучайтиради. Бу ҳар томондан экстремистларни юзага кўтарилиш ва турли жамоа ва эътиқод одамлари ўртасида нафрат оловини ёқиш ҳаракатларини янада кучайтиришга ундайди.
Мен ойдинлаштирганимдек, агар мусулмон давлатлари ёки террористик гуруҳлар Ислом номи билан зулм ёки шафқатсизлик қилсалар, бу – уларнинг диний таълимотларини эътиборсиз қолдирганликлари ва фақат ўз манфаатларини амалга оширишга интилишлари сабаблидир. Бугунги тўқнашувлар ва урушларнинг дин билан ҳеч қандай алоқаси йўқ, аксинча уларнинг барчаси бойлик, куч ва геосиёсий ҳукмронликка эришиш учундир.
Шуларни инобатга олган ҳолда, мен чин қалбимдан дуо қиламанки, бутун дунё аҳли умумий манфаат йўлида бирлашиб, бирдамлик руҳида ишласин ва ўзаро ишонч ҳамда тушунишни ривожлантирсин.
Динни айблаш ёки бир-биримизга туҳмат ағдариш ўрнига, келинглар, барча кучларимизни тинчликни таъминлашга ва ўзимизга эргашувчилар учун хавфсиз дунёни қолдиришга қаратайлик. Келинглар, келажак авлодларимиз бизни нафрат ва ғазаб билан эмас, балки меҳр ва муҳаббат билан ёдга олишсин. Ҳар бир инсон ва ҳар бир миллат бир-бирларининг ҳуқуқларини бажарсин ва адолат ҳамда раҳмдиллик ноинсофлик ва низолар устидан ғолиб чиқсин.
Ушбу сўзлар билан бугун бизга қўшилганларингиз учун барчангизга яна бир бор ташаккур билдираман. Катта раҳмат.