(Абдул Ғаний Жаҳонгир Хон – Буюк Британия)
Ислом – тинчлик динидир. Исломга эргашган киши ўзининг олийжаноб таълимотлар билан ўраб олинганлигини кўради. Унинг мақсади – барчани яратган Аллоҳ таоло ва инсон ўртасида, инсон билан инсон ўртасида ҳамда инсон ва Аллоҳ таолонинг қолган махлуқотлари ўртасида тинчликни ўрнатишдир.
Бундай дин терроризмга қандай муносабатда бўлади ва «террорчи» сўзи нимани англатади? Луғатлар террорчини сиёсий мақсадларга эришиш учун мунтазам равишда зўравонлик ва қўрқитишдан фойдаланадиган ёки бошқаларни зўравонлик, қўрқитув ёхуд таҳдидлар орқали бирон бир ишни қилишга мажбурлайдиган киши сифатида таърифлайди.
Бу таърифларнинг барчаси Исломнинг муқаддас Китоби– Қуръони Каримда иккита сўз – «фитнаҳ» (фитна-фасод, исён) ва «икроҳ» (мажбурлаш, зўравонлик) билан ифодаланган.
Қуръони Каримда Аллоҳ таоло мусулмонларга ҳеч қачон террорчи бўлмасликни ўргатиб, терроризмга қарши Ўз муносабатини билдирган. Муқаддас Китобимизнинг энг дастлабки икки оятида шундай марҳамат этилган:
الۡفِتۡنَۃُ اَشَدُّ مِنَ الۡقَتۡلِ
Яъни, Аллоҳ наздида «таъқиб қилиш ёки одамларни ўз ҳаётлари учун қўрқувга солиш ўлдиришдан кўра баттарроқдир».
Яна дейди:
لَاۤ اِکۡرَاہَ فِی الدِّیۡنِ
Яъни, «динда мажбурлаш йўқ», бошқача айтганда, ҳеч ким бошқаларни ўзларининг талабларини бажаришга ёки бошқаларни ўзларининг фикрлаш тарзига эргашишга мажбур қилишга ҳақли эмас.
Аллоҳ таоло мўминларни барча яхшиликларнинг манбаи бўлган Зотни ҳеч қачон тарк этмасликлари ҳақида қайта-қайта огоҳлантиради. Аллоҳ субҳонаҳу ва таоло бизга Ундан юз ўгириб, барча яхшиликларни ташлаб юборган ва инсоний ахлоқларнинг ҳар бир туридан воз кечган кимсалар – улар охир-оқибат бошқаларни қўрқитишга ва уларни ўз талабларини бажаришга мажбур қиладиган кишилар эканлигини эслатади. Мўминларга, агар улар шундай йўл тутсалар, Аллоҳ таолонинг севгиси ва илтифотидан маҳрум бўлишлари ҳақида бир неча бор эслатиб ўтилади.
Аммо Ислом фақат мусулмонларнинг террорчи бўлишларини қатъий ман этувчи буйруқлар билан қаноатланмайди. Шунингдек у, мўминларни юксак ахлоқли ҳамда одамларга яхши муомала қиладиган инсонлар сафига қўшишга ва бу олий қадриятлар орқали дин, ирқ ёки ижтимоий мавқеидан қатъий назар, инсониятни самимий севадиган инсон бўлишларига ишонч ҳосил қилади. Шубҳасиз, Ислом ҳаққонийликнинг хато ва ботил устидан ғолиб чиқиши учун барча динларга мансуб одамлар билан фикрларни мантиқий ва оқилона муҳокама қилишни рағбатлантиради. Бироқ у бизга нафрат ва жирканишнинг хато ва ёлғон эканлигини ҳам эслатади. Бахтга қарши, хатога йўл қўйган одамлардан ҳеч қачон нафратланмаслик керак. Шунинг учун Аҳмадия Мусулмон Жамоатининг шиори – «Муҳаббат барчага, нафрат ҳеч кимга»дир.
Исломда инсониятнинг муҳаббатни ривожлантиришига ва Аллоҳ таолонинг ҳар бир мавжудотига, шу жумладан, инсонларга ва ҳайвонларга раҳм-шафқат ва ҳамдардлик кўрсатишининг аҳамиятига жуда катта урғу берилган. Дарҳақиқат, севги ва самимий хайрихоҳлик терроризмга қарши энг яхши чорадир.
Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг рафиқалари Оиша разияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: «Бир аъробий Набий саллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келди ва: «Сизлар болаларни ўпасизларми? Биз уларни ўпмаймиз», – деди. Шунда Набий саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Аллоҳ қалбингдан раҳматни суғуриб олган бўлса, мен нима ҳам қила олардим?!» – дедилар».
Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва салам кўрсатган раҳм-шафқат у зот туғилиб ўсган жамиятнинг қўпол ва шафқатсизлигини биладиган ҳар бир кишини ҳайратга солади. Абу Қатода Ҳорис ибн Рибъий разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Мен намозни узун ўқимоқчи бўлиб тураман-да, кейин гўдак йиғисини эшитиб, онасига машаққат етказиб қўйгим келмай, намозимни енгил қиламан», – дедилар».
Ислом ўзининг издошларини нафрат ва тажовузкорликка ундамай, ҳаммани меҳр ва ҳамдардликка ундайди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Инсон ҳар бир аъзоси учун қуёш чиқадиган ҳар бир кунда садақа қилиши керак. Зеро, икки кишини муросага келтирса – садақа, бирон кишининг уловга миниб олишига, ёки юкини ортиб олишига ёрдам берса – садақа, яхши сўз – садақа, намоз ўқиш учун қўйилган ҳар бир қадам – садақа, ўтишга халақит бераётган нарсани йўлдан олиб ташлаш – садақадир».
У зот саллаллоҳу алайҳи ва салам мусулмонларга қўшниларига яхши муомалада бўлишни доимий равишда насиҳат қилиб, шундай дедилар: «Кимнинг қўшниси унинг ёмонликларидан омонда бўлмаса, у жаннатга кирмайди».
У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам яна шундай деганлар: «Жоним қўлида бўлган Зотга қасамки, мўмин бўлмагунингизча, жаннатга кирмайсиз. Бир-бирингизни яхши кўрмагунча, чинакам мўмин бўлмайсиз. Сизга агар (амал) қилсангиз, бир-бирингизни яхши кўргизадиган ишдан хабар берайми?! Орангизда саломни кенг тарқатинг».
Бир сафар Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳумарранинг (кичик қуш) безовталанганидан пириллаб уча бошлаганини кўриб: «Қай бирингиз бунинг боласига фожиа етқазди? Унинг боласини қайтаринглар. Ҳеч бир она ўз боласи сабаб азобланмаслиги лозим!» – дедилар.
Яна бир бошқа сафар у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам шерикларидан бирининг чумолининг уясини куйдираётганини кўриб, дарҳол уларга оловни ўчиришни буюрдилар ва: «Ҳеч ким бошқаларни ўт билан азоблашга ҳақли эмас», – дедилар.
Аллоҳ таоло Қуръони Каримда марҳамат қиладики, чин мўминлар ғазабларини ютадиган ва одамларни афв этадиганлардир. Шунингдек, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Албатта, Аллоҳ мулойимдир ва ҳар бир ишда мулойимликни яхши кўради. Осонлаштиринглар, қийинлаштирманглар, хушхабар беринглар, бездирманглар», – дедилар.
Кўриниб турибдики, чин мўминлар ва бошқа барча яхши ҳамда ҳалол одамлар террорчилар сафида бўлмай, доимо терроризмдан жабрланганлардан бўлишади. Тинчлик бузилиб, одамлар қўрқувсиз яшай олмайдиган жамиятда бундай жиҳатлар пайдо бўлганда, мусулмонлар, аввало, безовталикка айбдор бўлган шахслар билан музокаралар олиб боришларига буюриладилар. Муқаддас Қуръони Карим дейди:
«Парвардигоринг йўлига ҳикмат ва чиройли панд-насиҳат билан даъват қил ҳамда улар билан энг гўзал далил орқали баҳс юрит». («Ал-Наҳл»:126)
Қуръон сабр ва дуо билан Аллоҳдан ёрдам сўрашни такрор таъкидлайди. Агар ёвузликка мойил бўлган одамлар ҳаққига дуо қилиш ҳам иш кўрсатмаса ва уларнинг хатти-ҳаракатларида ўзгариш юз бермаса, унда Аллоҳ таоло 16-суранинг 127-оятида қуйидагича кўрсатма беради:
«Агар сизлар жазоласангиз, сизларга етказилган зарар баробарида жазоланглар». («Ал-Наҳл»:127)
Аллоҳ таоло мусулмонларга, вазият қўлдан чиққан пайтда тинчликни тиклаш учун ҳарбий кучларга қўшилиб, кучларини оқилона ишга солишларини буюради. Пайғамбаримиз Муҳаммад Мустафо саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам мусулмонларга агарда эҳтиёж туғилса, бошқа дин издошлари билан бирга бўлиб, ҳарбий кучларга қўшилишни буюрганлар. Жумладан, Мадина шартномаси деб номланувчи машҳур ҳужжатда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай деб марҳамат қилганлар:
1-банд:
Бу Муҳаммад Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам томонларидан қурайшлик ва ясриблик мўмин-мусулмонлар ҳамда уларга эргашган, уларга қўшилган ва улар билан бирга жиҳод қилган кишилар ўртасида (амал қилиниши учун) тузилган келишувдир;
2-банд:
Улар бошқалар қаршисида ягона умматдирлар;
25-банд:
Бану Авф яҳудийлари мўминлар билан бирга (яшаб турган) халқдир. Яҳудийлар учун ўз динлари ва мусулмонлар учун ўз динлари бўлиб, уларнинг молу жонлари омондадир. Шунингдек, бу бошқа яҳудийларга ҳам тааллуқлидир.
(Рувим Левининг«Ислом социологияси», 1-қисм, 279-282 бетлардаги иқтибослари)
Бу ҳужжатда Ясриб (Мадина) шаҳрининг барча аҳолисини қўрқитаётган кучларга қарши курашишга чақирилган. Мусулмонлар бошқа динларга эргашувчиларни ҳам адолатсиз ва шафқатсиз ҳужумлардан ҳимоя қилишда ёрдам беришларига ваъда беришган.
Масалан, Пайғамбаримиз Муҳаммад Мустафо саллаллоҳу алайҳи ва саллам ўзларининг доимий низомларида мусулмонлар ҳукмронлиги остида фуқаро бўлиб яшаган барча насронийларга мурожаат қилиб, шундай деганлар:
«Мен тоғларда, ўрмонларда, чўлларда ёки яшаш жойларида ёхуд ибодат жойларида мендан ёрдам сўраган ҳар қандай роҳиб ёки мусофирнинг душманларини дўстларим, ёрдамчиларим, барча қариндошларим ва ҳамма издошларим билан бирга даф қиламан ҳамда уларни ҳимоя қиламан, чунки улар менинг аҳдимдадирлар. Ва мен аҳдимда бўлган барчасини жизя тўлашни ваъда қилганлари эвазига душманларининг уларни таъқиб қилиши, жароҳат етказиши ва саросимага туширишидан ҳимоя қиламан. Агар уларнинг ўзлари мулклари ва одамларини ҳимоя қилишни афзал кўрсалар, уларга рухсат берилади ва улар ҳеч қандай ноқулайликларга дуч келмайдилар.
Ҳеч бир епископ ўз епископлигидан, роҳиб ўз монастиридан ва руҳоний ўзи ибодат қиладиган жойидан чиқарилмайди ҳамда ҳеч бир зиёратчи зиёратидан тўсилмайди. Уларнинг бирон бир черкови ёки бошқа ибодат жойлари вайрон қилинмайди, хароб қилинмайди ёки бузиб юборилмайди. Уларнинг черковлари материалларидан ҳеч қандай масжид ёки мусулмонлар учун уйлар қуришда фойдаланилмайди; буни қилган ҳар қандай мусулмон Аллоҳ ва Унинг пайғамбари олдида жиноятчи ҳисобланади. Роҳиблар ва епископлар ўрмонда ёки дарё бўйида, Шарқда ёки Ғарбда, Шимолда ёки Жанубда яшашларидан қатъий назар, улардан солиқ ёки товон пули олинмайди. Мен уларга сўз бераман. Улар менинг ваъдам ва аҳдимда бўлиб, ҳар қандай ноқулайликлардан мукаммал муҳофазада бўлишади. Черковларини таъмирлашда уларга ҳар қандай ёрдам кўрсатилади. Улар қурол-яроғдан халос бўлишлари керак. Уларни мусулмонлар ҳимоя қилишади. Қиёмат кунигача бу ҳужжат бузилмасин». (Балозурий ривояти)
Исломда шунчаки мусулмонларнинг эмас, балки бошқа динларга эргашувчиларнинг ҳам тинчлигини ҳимоя қилиш учун барча ҳаракатлар қилинади. Аллоҳ таоло айтади:
«Агар Аллоҳ томонидан одамлар – улардан баъзилари бошқалари билан тўқнаштирилиб мудофаа қилинмаганда эди, унда роҳибхоналар, черковлар, яҳудийларнинг ибодатхоналари ва Аллоҳнинг номи кўп зикр қилинадиган масжидлар маҳв қилиб ташланган бўларди». («Ал-Ҳаж»: 41)
Бироқ, мусулмонлар Ислом асосчиси Муҳаммад Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам томонларидан, улар ўзларини қаттиқ азоб-уқубат ҳамда шафқатсиз таъқибларга учратганларнинг ҳудудларига кирганларида, адолат ва шаффофликни қўлдан бой бермай, улар билан террорчилардек ёввойиларча муносабатда бўлмаслик учун огоҳлантирилганлар. Ношукурчиликнинг энг даҳшатли кўриниши шуки, одамлар ўзларининг хавфли шафқатсизликларга дучор бўлганликларини унутиб, фурсат топилганда бошқаларга нисбатан шафқатсизлик ва зулм қила бошлашади. Набий саллаллоҳу алайҳи ва салам қуйидагича кўрсатма бердилар:
«Сизлар ўз ибодатхоналарида Аллоҳни зикр қилгувчиларни учратасизлар. Улар билан тортишманглар ва уларга озор берманглар. Душман мамлакатида бирон бир аёлни ёки болани, кўзи ожиз ва кекса одамни ўлдирманглар. Ҳеч қандай дарахтни ердан суғурманглар ва бирон бир бинони вайрон қилманглар». («Ас-Сийратул Ҳалабийя», 3-жилд)
Демак, Исломда жоиз бўлган ягона жиҳод – золимга қарши ҳамда динлари ва ирқларидан қатъий назар, барча инсонларнинг тинчлигини ҳимоя қилиш учун қилинадиган урушдир. Ҳозирги кунда фойдаланиладиган тактикалар – худкушлик ҳужумлари ва шу каби бошқа ҳийлалар Исломнинг ҳақиқий издошлари учун мутлақо мумкин эмас. Аллоҳ таоло айтади:
«Ва сизлар ўзингизни ўлдирманглар». Албатта, Аллоҳ сизларга қайт-қайта раҳм қилгувчидир». («Ан-Нисо»: 30)
«…ва ўз қўлларингиз билан (ўзларингизни) ҳалокатга солманглар…». («Ал-Бақара»: 196)
«Ислом бегуноҳ ҳамда тажовузкор бўлмаган одамларни ўлдиришни қатъиян ман этади: …Тажовузкорлардан бўлак ҳеч кимга қарши урушга рухсат йўқ». («Ал-Бақара»: 194)
Фақат ушбу учта оятнинг ўзигина мусулмонларни самолётларни биноларга уришдан ёки бегуноҳ тинч аҳолини портлатиш учун худкушлик қилишдан қайтариш учун етарли.
Агар золимлар ёмон муносабатларини тўхтатиб, ўз қилмишлари учун адолатли жазоланган бўлсалар, уларга қарши жанг тўхтатилиши керак. Аллоҳ таоло айтади:
«Фитна-фасод ниҳоясига етмагунча ва динни Аллоҳ учун эркин ихтиёр қилиш имконияти бўлмагунча, улар билан жанг қилинглар. Бас, агар улар ўзларини тийсалар, у ҳолда билиб қўйингларки, ҳаддан ошгувчи золимлардан бошқа ҳеч кимга ноҳақлик қилиш мумкин эмас». («Ал-Бақара»: 194)
Хулоса қилиб айтганда, Ислом терроризмга қарши учта қадамни қўллаб-қувватлайди:
- Барча мусулмонларнинг тўғри, адолатли, ахлоқли, меҳрибон ва шафқатли инсонлар бўлиб етишишлари ва шу билан бошқаларнинг тинчлигини бузмасликлари учун уларга гўзал маънавий тарбия бериш;
- Тинчлик бузилганда, жиноятчилар билан музокаралар ўтказиш, улар ўзларининг хатти-ҳаракатларини ўзгартиришлари учун самимий дуо қилиш;
- Агар барча фикр-мулоҳазалар самара бермаса, унда тинчлик ўрнатилмагунга қадар бузғунчиликка қарши курашувчи барча яхши одамларни қўллаб-қувватлаш керак, лекин бу ишлар адолатни доимо ҳисобга олган ҳолда амалга оширилиши лозим.
Бизнинг ишончимизга кўра, нафақат Ислом, балки ҳеч бир ҳақиқий дин, қандай номланишидан қатъий назар, Аллоҳ таоло номи билан бегуноҳ эркаклар, аёллар ва болаларнинг зўравонликка учраши ва қони тўкилишига йўл қўймайди. Террористлар диний ёки сиёсий номлардан фойдаланишлари мумкин, аммо уларнинг ҳийла-найрангларига ҳеч ким алданмаслиги лозим. Уларнинг дин билан ҳеч алоқаси йўқ. Улар тинчлик душманларидирлар. Тинчлик дини бўлган Ислом тарғиб қилганидек, улар билан ҳар бир даражада курашиш керак.