2016 йил 9 май куни Даниянинг Копенгаген шаҳрида Аҳмадия Мусулмон Жамоатининг Бутунжаҳон Раҳнамоси, Бешинчи Халифа – Ҳазрат Мирзо Масрур Аҳмад жаноблари томонидан қилинган нутқ. Сиёсатшунослар, академиклар ва жамоат раҳбарлари иштирок этган мазкур тадбирда Ҳазрат жаноблари Учинчи Жаҳон уруши, қочқинлар инқирози ва мусулмонларнинг атрофдагилар олдидаги мажбуриятлари тўғрисида гапирдилар.
Ташаҳҳуд, Тааввуз ва Бисмиллоҳни ўқиганларидан сўнг, Аҳмадия Мусулмон Жамоатининг Бутунжаҳон Раҳнамоси, Бешинчи Халифа – Ҳазрат Мирзо Масрур Аҳмад жаноблари дедилар:
«Ҳурматли меҳмонлар, ассалому алайкум ва раҳматуллоҳи ва баракотуҳу – барчангизга Аллоҳнинг тинчлиги ва барокоти бўлсин. Аввало, фурсатдан фойдаланиб, бугунги тадбирга таклифимизни илтифот билан қабул қилган барча меҳмонларимизга самимий миннатдорчилик билдираман. Аҳмадия Мусулмон Жамоати – Ислом динидаги бир фирқа бўлиб, унинг мақсади ва вазифаси ниҳоятда аниқ; биз инсониятни унинг Яратувчиси – Қодир Худо томон олиб боришга интиламиз. Биз барча одамларнинг эътиборини инсоният олдидаги масъулиятига ва бир-бирига севги, раҳм-шафқат ҳамда ҳурмат билан муносабатда бўлиш зарурлигига қаратишга интиламиз. Биз дунёда ҳақиқий ва узоқ муддатли тинчликни ўрнатишни хоҳлаймиз ва излаяпмиз.
Биз – Аҳмадий мусулмонлар, Аҳмадия Мусулмон Жамоати асосчисининг Қуръон ва Ислом Пайғамбари саллаллоҳу алайҳи ва саллам томонидан башорат қилинган Масийҳ ва Имом Маҳдий бўлишларига ишонамиз. Ҳам Қуръони карим, ҳам Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам Масийҳи Мавъуд алайҳиссаломнинг ҳаққонийлиги тўғрисида гувоҳлик берадиган баъзи белгиларни башорат қилишган ва биз уларнинг барчаси Жамоатимиз асосчиси даъвосини қўллаб-қувватлаш учун амалга ошганлигига ишонамиз. Масийҳ ва Маҳдий даврида дунёнинг ривожланиши билан боғлиқ баъзи белгилар, масалан, замонавий технологиялар ва алоқа воситалари дунёнинг турли бурчакларидаги одамларни бирлаштирадиган даражада ривожланганда ва матбуот ҳамда оммавий ахборот воситалари пайдо бўлган бир пайтда унинг юборилиши ҳақида башорат қилинган эди. Бундан ташқари, Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам ваъда қилинган Масийҳнинг келишида юз берадиган бир буюк самовий аломат ҳақида башорат қилган эдилар. У ҳам бўлса, Рамазон ойида белгиланган кунларда қуёш ва ойнинг тутилиши бўлган. Демак, Аҳмадия Мусулмон Жамоати асосчисининг даъвосига биноан, бу самовий белги 1894 йилда Шарқий ярим шарда ва 1895 йилда Ғарбий ярим шарда улуғворлик билан амалга ошди.
Шундай қилиб, Қуръони карим ва Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг аломатлари ва башоратлари қандай қилиб унинг фойдасига аниқ амалга ошганлигини кузатиб, биз – Аҳмадий мусулмонлар ўз асосчимиз Ҳазрат Мирзо Ғулом Аҳмад Қодиёний алайҳиссаломни ваъда қилинган Масийҳ ва Имом Маҳдий эканлигига ишонамиз. Бизга кўра, у зот алайҳиссалом ҳақиқатнинг чироғи сифатида бутун дунёга Исломнинг ҳаққоний ва порлоқ таълимотларини етказиш учун келган. У зот алайҳиссалом дунё халқларини биргаликда тинч-тотув яшашга чақирди ва издошлари ичида инсоний ҳамдардлик ва раҳмдилликни сингдирди.
Дарҳақиқат, Масийҳи Мавъуд алайҳиссалом: «Инсониятни севиш ва бошқаларга раҳм-шафқат кўрсатиш – бу Қодир Худога улкан ибодатдир ва Унинг розилиги ҳамда мукофотларига эришишнинг ажойиб воситасидир», – деб марҳамат қилганлар. Шунинг учун, бизнинг эътиқодимизга кўра, Ислом мусулмон киши одамзоднинг ҳақ-ҳуқуқларини бажармагунча, Аллоҳ таолога тегишли ҳақ-ҳуқуқларни бажара олмайди, деб ўргатади. Дарҳақиқат, айрим ҳолларда одамларга нисбатан бўлган ҳақ-ҳуқуқлар, ҳатто Аллоҳ таолога нисбатан бўлган ҳақ-ҳуқуқлардан ҳам устун туради.
Хулоса қилиб айтганда, Ислом шуни таъкидлайдики, инсон бошқа одамларнинг ҳуқуқларини унинг ким эканлигидан ва нимага ишонганлигидан қатъий назар, бажаргандагина ҳақиқий мусулмон деб ҳисоблана олади. 1908 йил Масийҳи Мавъуд алайҳиссалом вафот этганларидан кейин халифалик тизими ўрнатилди, унинг мақсади Масийҳи Мавъуд алайҳиссаломнинг Исломнинг ҳақиқий таълимотини дунёнинг барча қисмларига тарғиб қилиш миссиясини амалга ошириш эди ва бу эса давом этмоқда. Энди мен Исломнинг баъзи ҳақиқий таълимотларини тақдим этаман ва дин ҳақидаги баъзи кенг тарқалган нотўғри тушунчаларга ойдинлик киритишга ҳаракат қиламан.
Ислом инсониятга ҳар қандай нафрат, адоват ва ёвузликни ташлаб, аксинча севги ва ўзаро ҳурмат байроғи остида бирлашишни таклиф этади. У жамиятнинг барча босқичларида ва барча одамлар ўртасида тинчлик ва адолат қарор топишини ёқлайди. Шундай қилиб, Қуръони каримнинг 5-сурасининг 9-оятида Аллоҳ таоло шундай деган:
«Эй иймон келтирганлар! Сизлар адолат билан гувоҳлик берган ҳолда, Аллоҳ учун туринглар! Ва биронта қавмнинг душманлиги сизларни ҳеч ҳам адолатсизликка бошламасин. Адолат қилинглар, бу тақвога энг яқиндир. Ва Аллоҳдан қўрқинглар. Албатта, Аллоҳ қилаётган ишларингиздан ҳамиша хабардордир».
Аллоҳ таоло бу оятда мусулмонларга барча одамларга, ҳатто душманлари ва мухолифларига ҳам ҳаққонийлик ва адолат билан муносабатда бўлишни буюрди. Шундай қилиб, Ислом ҳар қандай шароитда ҳам шафқатсизлик ва нотўғри ишларга йўл қўймайди. Шубҳасиз, Ислом Пайғамбари саллаллоҳу алайҳи ва саллам дунёда диний эркинлик ва бағрикенгликнинг энг юқори стандартларини ўрнатдилар.
Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам туғилган шаҳри Маккадаги бир неча йилларга чўзилган таъқиблардан сўнг Мадинага ҳижрат қилганларида яҳудийлар жамоати ва бошқа ғайримусулмонларга қандай муносабатда бўлганлари ва уларни ҳурмат қилганлари бунга ёрқин мисолдир. Мадинанинг аксарият маҳаллий аҳолиси Исломни қабул қилди, шунинг учун улар Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламни илиқ қарши олдилар. Улар у зот саллаллоҳу алайҳи ва салламни нафақат ўзларининг диний етакчиси сифатида қабул қилдилар, балки у зот саллаллоҳу алайҳи ва салламни давлат раҳбари этиб сайладилар.
Шунга қарамай, Мадинада арзигули яҳудийлар ҳамда ғайримусулмонлар қолаверишди. Шундай қилиб, Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам давлатнинг етакчиси этиб сайлангач, яҳудийлар ва бошқа гуруҳлар билан умумжаҳон диний эркинлик ва бағрикенглик тамойилларига асосланган тинчлик битимини туздилар. Битимга биноан, яҳудийлар ва бошқа ғайримусулмон жамоаларнинг диний эркинликлари Ислом Пайғамбари саллаллоҳу алайҳи ва саллам томонидан ҳимоя қилинган ва кафолатланган.
Тарихдан исботланадики, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ушбу шартнома шартларини ҳеч қачон бузмаганлар ва унинг бошқаруви остида ғайримусулмонларнинг диний ҳуқуқлари ва эркинликлари доимо ҳимоя қилинган. Бу Ислом антисемитизмга ёки диний камситишнинг ҳар қандай шаклига йўл қўйган деган даъво қилувчиларга аниқ раддия. Нажрон шаҳридан насронийлар делегацияси ташриф буюрганида, Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ажойиб ахлоқий хусусиятларининг яна бир намунаси намойиш этилди. Уларнинг ибодат қилишни хоҳлашларини билиб, у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам ўзларининг масжидларини насронийларнинг урф-одатлари ва эътиқодларига биноан ибодат қилишни таклиф қилдилар.
Аммо афсуски, бугунги дунёда биз Ҳазрат Муҳаммад Мустафо саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг муборак феъл-атворлари қаттиқ қораланаётганини кўрамиз. Ҳатто шу ерда – Данияда ҳам, бир неча йил олдин Ислом асосчиси саллаллоҳу алайҳи ва салламни масхара қилишга ва Худо сақласин, уни империалистик лидер ва жанговар илиққон сифатида кўрсатишга қаратилган мултфилмлар босилган эди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг бу адолатсиз тасвирлари тарих ҳамда ҳақиқатга қаршидир. Ҳақиқат шундаки, Ҳазрати Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам тинчликни ўрнатиш ва инсон ҳуқуқларини қарор топтириш билан доимо банд бўлганлар. Дарҳақиқат, Аллоҳ таоло Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламга Маккаликларга қарши мудофаа урушини олиб бориш учун биринчи марта берган рухсат, бу фақат Исломни ҳимоя қилиш учун эмас, балки дин институтини ҳимоя қилиш учун эди.
Шунинг учун ҳам Қуръони каримнинг 22-сурасидаги 40-41-оятларида Аллоҳ таоло агар тажовузкорлар тўхтатилмаса, унда улар гуноҳсиз мусулмонларга ҳужум қилиш билан чекланиб қолмай, диннинг барча турларини йўқ қилишади деб эълон қилган. Аллоҳ таоло очиқ-ойдин айтадики, агар Макка аҳолиси зўрлик билан қайтарилмаса, унда бирон бир черков, синагога, маъбад, масжид ёки бирон бир динга сиғинадиган жой хавфсиз бўлиб қолмайди.
Ушбу оятларда мусулмонларга мудофаа урушига киришга берилган рухсат ерларни босиб олиш ёки шафқатсизликни тарқатиш учун эмас, балки барча динларни ва барча эътиқодларни ҳимоя қилиш учун берилганлиги қатъиян равшан бўлиб турибди. Шунинг учун Ислом мухолифлари томонидан бу жанглар Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг кучга ва империя қуришга бўлган чанқоқлиги ва иштиёқи сабаб юз берган деган туҳматларни эшитиш ҳақиқий мусулмон учун ўта қайғуга сабаб бўлади.
Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам Исломни куч билан ёйиш ёки бошқаларни мусулмон бўлишга мажбур қилиш учун на ҳокимиятни қидирдилар, на бирон бир урушга киришдилар. У кишининг ягона мақсади тинчлик ва умумжаҳон диний эркинликни ўрнатиш эди. Шундай экан, христианлик, яҳудийлик ёки бошқа динлар бўлсин, барча динларни доимо ҳимоя қилиш ва ардоқлаш ҳақиқий мусулмоннинг вазифасидир. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам уруш пайтида фақат тўғридан-тўғри урушда қатнашган одамларга қарши курашиш мумкин деб ўргатганлар. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳеч қандай бегуноҳ одамга ҳужум қилинмаслиги тўғрисида қатъий кўрсатма бердилар. Ҳеч бир аёл, бола ёки қария ҳеч қачон нишонга олинмаслиги керак эди. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам бирон бир диний раҳнамога, руҳонийга ёки бирон бир ибодат жойига ҳужум қилиш мумкин эмаслигини ўргатганлар. Яна Ҳазрати Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам Исломни қабул қилиш учун ҳеч кимни мажбур қилмаслигини ҳам ўргатганлар.
Ушбу олижаноб таълимотларга қарамай, бугунги кунда олиб борилаётган урушларда биз бетартиб ўқ отиш ёки бомбардимон қилишда мунтазам равишда бегуноҳ ва ҳимоясиз фуқаролар – аёллар, болалар ва қариялар шафқатсизларча ўлдирилаётганини кўрмоқдамиз. Бундай ваҳшиёна хатти-ҳаракатларда қатнашиб, ўз динларининг номларини шарманда қилаётган мусулмонларни қаттиқ қоралаш керак.
Шунга қарамай, мусулмонлар орасида бундай жаҳолат ва ёвузлик пайдо бўлиши керак эди, чунки Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам мусулмонлар ўз динининг таълимотларини бутунлай унутиб юборадиган ҳолатлар ҳақида башорат қилган эдилар. Шундай бир вақтда Аллоҳ таоло ваъда қилинган Масийҳ алайҳиссаломни Исломни тиклаш ва унинг ҳақиқий таълимотига амал қиладиган солиҳ жамоатни барпо этиш учун юбориши керак эди.
Бундан ташқари, ғайримусулмон дунё мутлақо айбсиз ёки беғубордир, деб айтиш ҳам мумкин эмас. Шубҳасиз, ўзларини тинчлик учун курашмоқдамиз деб даъво қилишларига қарамай, дунёнинг турли бурчакларида урушлар орқали бегуноҳ тинч аҳолини ўлдириш ёки майиб қилишда айбдор бўлган баъзи ғайримусулмон кучлар ҳам бор. Қандай бўлмасин, ҳақиқат шундаки, бугунги мусулмон ҳукуматлари ҳамма учун ҳалоллик, яхлитлик ва адолатпарварлик кўрсатадиган ҳақиқий Ислом тамойиллари асосида бошқарилмаяпти. Қаерда ва қачон Исломнинг ҳақиқий таълимотлари амалда татбиқ этилган бўлса, уларнинг гўзаллиги ва кўркамлиги барчага манзур бўлган. Масалан, Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг иккинчи халифаси Ҳазрати Умар разияллоҳу анҳу даврида Ислом Сурияга тарқалди ва мусулмонлар ҳукумати тузилди. Унинг бошқарувининг бир қисми сифатида фуқаролик солиғи миллатнинг насроний фуқароларидан олинарди, аммо кейинчалик мусулмонлар ҳукумати солиқни қайтариб берди, чунки Рим империяси бошқарувни ўз қўлига олган ва мусулмон ҳукмдорлар энди жамоат аъзоларини ҳимоя қила олмас эдилар ёки уларнинг ҳуқуқларини бажара олмас эдилар. Мусулмон раҳбарларининг кетишдан бошқа имконияти йўқ эди ва бу нарса уларнинг ҳукмронлиги остида яшаган ғайримусулмонларга катта қайғу келтирди. Улар ниҳоятда ҳаяжонланиб, мусулмонларнинг қайтиб келишини илтимос қилишди ва бунинг учун жон куйдиришди. Улар ҳеч қандай иккиланмасдан, мусулмонларни яна уларни бошқариши ва Рим империясининг адолатсизликларидан ҳимоя қилиш истагини билдиришди. Кейинчалик, мусулмонлар қайтиб келишга муваффақ бўлганда, биринчи бўлиб ғайримусулмонлар ўз ҳуқуқларининг яна бир бор қўллаб-қувватланишини билган ҳолда байрам ўтказдилар.
Шубҳасиз, дастлабки мусулмонлар барча масалаларда адолатли ва инсофли эдилар. Масалан, бир марта Исломнинг иккинчи халифаси Ҳазрати Умар разияллоҳу анҳуга мурожаат қилинган бўлиб, унда бир тараф мусулмон, иккинчиси яҳудий бўлган. Ҳазрати Умар разияллоҳу анҳу уларнинг ишларини тинглаб, яҳудийнинг фойдасига ва мусулмонга қарши қарор чиқардилар. Шунингдек, Ислом бошқаларнинг ҳис-туйғулари ва ҳиссиётларига ғамхўрлик қилиш ниҳоятда муҳим эканлигини уқтиради. Бир марта яҳудий билан суҳбат чоғида Ҳазрати Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг энг яқин кишиси бўлган Ҳазрати Абу Бакр разияллоҳу анҳу Ислом пайғамбарининг мавқеи Мусо пайғамбарнинг мақомидан баландроқ эканлигини айтдилар. Буни эшитган яҳудий киши Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламга шикоят қилди. Буни эшитиб, Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам Ҳазрати Абу Бакр разияллоҳу анҳуга танбеҳ бердилар ва яҳудийнинг ҳиссиётларини ҳурмат қилишлари кераклигини айтдилар.
Ҳазрати Абу Бакр разияллоҳу анҳу айтган сўзлар исломий эътиқодга мувофиқ бўлса ҳам, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам мусулмон киши яҳудийнинг олдида бундай даъво қилмаслиги керак, чунки бу уларга оғриқ ёки хафа бўлишига олиб келиши мумкин, деб кўрсатма бердилар. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ушбу таълимотларининг мазмун-моҳияти ниҳоятда теран бўлган ҳамда турли дин ва эътиқоддаги одамлар ўртасида тинчлик ўрнатиш учун асос бўлган.
Бироқ, бугунги кунда биз сўз эркинлиги номи билан пайғамбарлар ва авлиёларнинг мунтазам равишда масхара ва истеҳзо қилинаётганларини кўриб турибмиз, гарчи уларнинг таълимотларига эргашадиган ва уларнинг бу тарзда мазах қилинишини кўришга тоқат қилмайдиган миллионлаб одамлар бор. Агар биз дунёда ҳақиқатан ҳам чинакам тинчликни хоҳласак, сўзларимиз ва амалларимизнинг оқибатлари ҳақида ўйлашимиз керак. Биз бошқаларнинг эътиқоди ва қадриятларини ҳурмат қилишимиз керак. Бу эса дунёнинг кўп жойларида барпо этилган тўсиқларни йўқ қилиш ва адоват ҳамда ғазаб деворларини бузиш усулидир.
Шубҳасиз тинчликни ўрнатиш даврнинг энг муҳим ва долзарб талабидир. Бу бизнинг асосий бурчимиз ва мақсадимиз бўлиши керак. Баъзи мусулмонларнинг нафратли ва ёвуз хатти-ҳаракатлари бугунги кунда кузатилаётган кўплаб можароларга катта ҳисса қўшганлигини ҳеч ким инкор этмайди. Аммо шуниси аниқки, уларнинг бундай шафқатсизликларга қўл уришларига сабаб Исломнинг ҳақиқий таълимотидан уларнинг узоқлашишидир. Қолаверса, ғайримусулмон дунё кучлари ҳам борки, улар ўзларининг адолатсиз хатти-ҳаракатлари ва сиёсатлари билан тўқнашув алангасини ёқмоқдалар. Қандай бўлмасин, кимки Қуръони каримни ўқиса ва Ҳазрати Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳаётларини таассуб назари билан кўрмай, адолат назари билан кўрса, у тез орада Ислом тинчлик дини эканлигини билиб олади. У Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ўз вужудларининг ҳар бир толаси билан тинчликни хоҳлаганларини англаб олади. У Қуръон таълимотлари бутун инсониятга муҳаббат эканлигини билиб олади.
Бугун биз беқарорлик ва ноаниқлик кучайган даврда яшамоқдамиз, шунинг учун ҳар бир инсон, дунёнинг ҳар бир бурчагида, тинчликни ўрнатиш учун индивидуал жавобгарликни ўз зиммасига олиши керак. Тўқнашувлар алангаланишда давом этиб, бутун дунёни ёндириб юбормоқда. Шунинг учун, олдимизда ҳалокатли уруш сояси турганига шубҳа қилмайлик. Бизнинг кўзимиз олдида алянслар ва блоклар шиддат билан шаклланиб бормоқда, шунинг учун меннинг энг катта қўрқувим шуки, биз жуда зудлик билан ҳалокатли Учинчи Жаҳон уруши томон кетиб бормоқдамиз.
Дарҳақиқат, бундай урушнинг илдизи аллақачон ушланиб қолган, деб айтиш нотўғри бўлмайди. Агар биз ўзимизни қутқаришни истасак ва энг муҳими, агар биз ўз фарзандларимизни ва келажак авлодларимизни уруш азобидан ва унинг ҳалокатли оқибатларидан ҳимоя қилмоқчи бўлсак, унда Яратувчининг ҳақларини ва бир-биримизнинг ҳуқуқларини бажаришимиз керак. Тоифа, эътиқод ёки ранг фарқларидан қатъи назар, биз бир-биримизга ғамхўрлик ва ҳурмат қилишимиз керак. Биз бир-биримизнинг диний ва миллий туйғуларимизни қадрлашимиз ва ҳурмат қилишимиз керак. Ҳеч шубҳа йўқки, бугунги кунда мусулмон ҳукуматлари ўз халқларини муваффақиятсизликка учратган ва ҳуқуқларини ноҳақ босиб олган, натижада эса, экстремистик ва террористик гуруҳлар шундан фойдаланиб, кучга эга бўлишди. Ушбу гуруҳлар энди нафақат мусулмон дунёсида хароба ва вайронагарчиликни бошламоқдалар, балки ўзларининг террорчилик тармоқларини Ғарбга ҳам тарқатдилар.
Шундай қилиб, Ислом ва мусулмонлардан қўрқиш илдиз отди ва тобора кучайиб бормоқда. Яна бир бор шуни таъкидлашни истардимки, бундай номигагина мусулмонларнинг даҳшатли хатти-ҳаракатлари диннинг таълимотини акс эттирмайди, аксинча улар ўзларининг шахсий манфаатларига эга.
Айтган сўзларимни инобатга олган ҳолда, мен Ғарб раҳбарлари ва сиёсатчиларидан ўз масъулиятларини тушунишни ва мусулмон раҳбарлари билан ўзларининг сиёсий ёки молиявий фойдалари учун яхши муносабатларни ўрнатиш ўрнига, холис бўлиб туриб, таъсир кўрсатадиган ҳар қандай йўл-йўриқдан фойдаланиб, мусулмон ҳукуматларига тинчликни ўрнатиш йўлида ёрдам беришларини талаб қиламан ва илтимос қиламан. Акс ҳолда улар ҳам дунё тинчлигини бузиш учун тенг даражада жавобгар бўлишади.
Бинобарин, мен яна бир бор барча меҳмонлардан, хусусан ҳозир бўлган сиёсатчилар ва нуфузли арбоблардан илтимос қиламан, улар дунё тинчлиги учун ишлашда ҳеч қандай имкониятни бой бермасликлари керак, чунки уларнинг муқобиллари ўйлаш заҳматини чекмайдилар. Юқорида айтиб ўтганимдек, Учинчи Жаҳон уруши тезлик билан яқинлашмоқда, агар у ўз изларида тўхтатилмаса, унинг ҳалокатли таъсири, албатта, авлодларга ҳам давом этиши аниқ, чунки бугунги дунё уруши ядро қуролидан фойдаланишни ўз ичига олади. Бундай урушнинг оқибатларини тасаввур қилиб бўлмайди ва англаб етишнинг ҳам иложи йўқ.
Аллоҳ дунё аҳлига ақл ва доноликни ато этсин. У Ўзининг чексиз инояти ва раҳм-шафқати билан барчамизни ҳимоя қилсин, инсониятга тинчлик ва тотувликда бирга яшашга ва ҳар доим бир-бирининг ҳуқуқларини бажаришга имкон берсин. Биз тез орада бугунги кундаги аччиқ тўқнашувлардан барча миллатлар ва барча гуруҳлар ёнма-ён яшашга қодир бўладиган ҳамда муҳаббат, раҳм-шафқат ва инсонпарварлик руҳи ҳукм сурадиган яхшироқ ва порлоқ келажак сари чиқайлик.
Ушбу сўзлар билан яна бир бор барчангизга бугунги учрашувда қатнашганингиз учун миннатдорчилик билдирмоқчиман. Катта раҳмат».
