2012–йил 27–июнь куни АҚШ пойтахти Вашингтонда, Капитолий тепалигидаги АҚШ Конгресси биносида Халқаро Аҳмадия Мусулмон Жамоатининг Раҳнамоси Ҳазрат Мирзо Масрур Аҳмад (Аллоҳ у зотни азиз ғалабаси ила қўллаб-қувватласин) Американинг етакчи конгрессменлари, сенаторлари, элчилари, Оқ Уй ва Давлат департаменти ходимлари ҳамда нодавлат ташкилотлар раҳбарлари, диний етакчилар, профессорлар, сиёсий маслаҳатчилар, амалдорлар, дипломатик корпус аъзолари, таҳлил марказлари ва Пентагон вакиллари ва оммавий ахборот воситалари мухбирларига нутқ сўзладилар. Ушбу учрашув илк маротаба бўлиб, АҚШдаги энг нуфузли шахсларга, шу жумладан, Вакиллар палатасидаги Демократлар лидери, Ненси Пелоси хонимга Исломнинг дунё тинчлиги тўғрисидаги хабарини бевосита илк манбадан эшитиш имкониятини берди.
(Инглиз тилида қилинган нутқнинг ўзбекча таржимаси)
“Бисмиллоҳир Раҳмонир Раҳийм!
Ҳурматли меҳмонлар! Ассалому алайкум ва раҳматуллоҳи ва баракотуҳу!
Нутқимни бошлашдан олдин, аввало ушбу имкониятдан фойдаланиб, вақт ажратиб гапларимни тинглаш мақсадида ташриф буюрганларингиз учун барчангизга миннатдорчилик билдирмоқчиман. Мендан катта ва кенг қамровли мавзуда нутқ сўзлашимни сўрашди. Унинг кўп қирралари бор, шунинг учун чекланган қисқа вақт ичида уларнинг барчасини қамраб ололмайман. Менга нутқ сўзлаш учун мурожаат қилинган мавзу – дунёда тинчликнинг ўрнатилишидир. Шубҳасиз, бу бугунги дунё олдида турган энг муҳим ва долзарб масала. Аммо, вақт чекланганлиги сабабли, мен халқлар ўртасида адолатли ва тенг ҳуқуқли муносабатлар орқали тинчликни ўрнатиш ҳақида Исломнинг нуқтаи назарини қисқача баён қиламан.
Ҳақиқат шундаки, тинчлик ва адолат ажралмасдир – сиз биринчисисиз иккинчисига эришолмайсиз. Албатта, бу тамойилни барча доно ва зиёли одамлар тушунишади. Дунёда тартибсизликларни келтириб чиқаришга қатъий ирода қилган одамларни ҳисобга олмаганда, ҳеч ким бирон-бир жамиятда, мамлакатда ёки ҳатто, бутун дунёда адолат ва ҳаққонийлик ҳукм сурган жойда тартибсизлик ёки нотинчлик юз бериши мумкинлигини қатъий иддао қила олмайди. Бироқ, биз дунёнинг кўп жойларида тартибсизлик ва нотинчлик тарқалганига гувоҳ бўлмоқдамиз. Бундай тартибсизликлар давлатларларнинг ички шароитларида ҳам, турли миллатлар ўртасидаги муносабатларда ҳам акс этади. Ҳатто, бундай тартибсизликлар ва низолар адолатга асосланган сиёсатни юритишларини даъво қиладиган барча давлатларда ҳам мавжуд. Уларнинг барчаси тинчликни ўрнатиш ўзларининг асосий ва биринчи мақсади эканлигини таъкидлашади. Аммо, умуман олганда, дунёда безовталик ва нотинчлик кучайиб бораётганига шубҳа йўқ, натижада тартибсизлик тарқалмоқда. Бу нарса қаердадир адолат талабларининг бажарилмаслигини аниқ исботлайди. Шунинг учун қачон ва қаерда бўлишидан қатъи назар, шубҳасиз, тенгсизликка барҳам бериш учун шошилинч ҳаракат қилиш лозим. Демак, Халқаро Аҳмадия Мусулмон Жамоатининг раҳбари сифатида, мен адолатга асосланган тинчликка эришиш йўллари ва эҳтиёжлари ҳақида бир нечта фикрлар билдирмоқчиман.
Аҳмадия Мусулмон Жамоати – бу соф диний жамоат. Биз бу даврда Исломнинг ҳақиқий таълимотлари билан дунёни ёритишга тайинланган Масийҳ ҳамда Ислоҳотчи ҳақиқатан ҳам келганига қатъий ишонамиз. Бизнинг Жамоатимиз асосчиси – қодиёнлик Ҳазрат Мирзо Ғулом Аҳмад (алайҳиссалом) ўша ваъда қилинган Масийҳ ва Ислоҳотчи эканлигига ишонамиз, шунинг учун биз у зотни қабул қилдик. У зот ўз издошларини Қуръони Каримга асосланган Исломнинг ҳақиқий ва чинакам таълимотларини ҳаётга татбиқ этишга ва тарқатишга ундадилар. Шунинг учун тинчлик ва адолатли халқаро муносабатларни ўрнатиш ҳақида айтадиганларимнинг барчаси Қуръон таълимотларига асосланади.
Дунё тинчлигига эришиш борасида барчангиз доимий равишда ўз фикрларингизни билдирасиз ва шубҳасиз, катта саъй-ҳаракатларҳам қиласиз. Сизнинг ижодий ва интеллектуал онгингиз сизга ажойиб ғоялар, режалар ва ҳақиқатан ҳам тинчлик ҳақидаги тасаввурларни тақдим этишга имкон беради. Шунинг учун, бу масала мендан дунёвий ҳамда сиёсий нуқтаи назардан нутқ сўзлашни талаб қилмайди; аксинча, бутун диққатим дин асосида тинчликни қандай ўрнатишга қаратилади. Шу сабабдан, юқорида айтиб ўтганимдек, Қуръони Карим таълимотларига асосланган жуда муҳим кўрсатмаларни тақдим этаман.
Ҳар доим ёдда тутиш керакки, инсоннинг билимлари ва интеллектлари мукаммал эмас. Шубҳасиз, улар чекланган. Шундай қилиб, қарор қабул қилиш ёки фикрларни шакллантиришда кўпинча маълум омиллар инсон онгига кириб боради, бу эса ҳукмни чалкаштириш ва инсоннинг фақат ўз ҳуқуқларинигина бажаришга интилишига олиб келиши мумкин. Охир-оқибат, бу нотўғри натижа ва қарор қабул қилинишига олиб келиши мумкин. Бироқ, Худонинг қонуни мукаммалдир. Шунинг учун унда ҳеч қандай шахсий манфаатлар ёки адолатсиз қоидалар мавжуд эмас. Зеро, Худо Ўзининг махлуқотлари учун фақат хайрихоҳлик ва яхшиликни хоҳлайди. Шунинг учун Унинг қонуни мутлақ адолатга асосланади. Дунё халқлари ушбу ўта муҳим нарсани англаган ва тушунган кун ҳақиқий ва абадий тинчлик учун пойдевор қўйилган кун бўлади. Аммо, биз дунё тинчлигини ўрнатиш учун чексиз ҳаракатлар қилинаётганига қарамай, уларнинг ҳанузгача ҳеч қандай муносиб натижаларга эриша олмаётганини кўрмоқдамиз.
Биринчи Жаҳон уруши тугаганидан сўнг, баъзи давлатлар раҳбарлари келажакда барча халқлар ўртасида яхши ва тинч муносабатларни ўрнатишни исташди. Натижада, дунё тинчлигига эришиш учун Миллатлар Лигаси ташкил этилди. Унинг асосий мақсади дунё тинчлигини сақлаш ва келажакдаги урушларнинг олдини олиш эди. Афсуски, Лига қоидалари ва у қабул қилган қарорлар маълум бир камчилик ва нуқсонларга эга эди, шунинг учун улар барча халқлар ва барча миллатларнинг ҳуқуқларини бир хил даражада ҳимоя қилмади. Бинобарин, мавжуд бўлган тенгсизлик натижасида узоқ муддатли тинчлик ҳукм сура олмади. Лиганинг саъй-ҳаракатлари муваффақиятсиз тугади ва бу тўғридан-тўғри Иккинчи Жаҳон урушига олиб келди.
Биз мисли кўрилмаган вайронагарчилик ва харобалардан хабардормиз, унда дунё миқёсида 75 миллионга яқин одам ҳаётдан кўз юмди, уларнинг аксарияти бегуноҳ фуқаролар эди. Бу уруш дунёнинг кўзини очиш учун етарли бўлиши керак эди. У барча томонларга уларнинг адолатга асосланган зарур ҳуқуқларини берадиган ва дунё тинчлигини ўрнатиш учун, оқилона сиёсатни ишлаб чиқишга хизмат қилиши керак эди. У пайт дунё ҳукуматлари маълум даражада тинчликни ўрнатишга ҳаракат қилишган ва натижада, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти тузилган. Аммо, кўп ўтмай, Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг асосини ташкил этувчи олижаноб ва муҳим вазифани амалга ошириб бўлмаслиги аниқ бўлди. Дарҳақиқат, бугунги кунда баъзи ҳукуматларнинг очиқ-ойдин баёнотлари унинг муваффақиятсизлигини исботламоқда.
Ислом адолатга асосланган халқаро муносабатлар ҳамда тинчликни ўрнатиш воситасларига нисбатан нима дейди? Муқаддас Қуръонда Аллоҳ таоло бизнинг миллатларимиз ва этник келиб чиқишимиз кимлигини англатувчи восита сифатида хизмат қилишини ва улар ҳеч қандай устунликка эга бўлиш ҳуқуқини бермаслигини ойдинлаштириб қўйган.
Демак, Қуръон барча одамларнинг тенг бўлиб туғилишини аниқ кўрсатиб турибди. Бундан ташқари, Пайғамбаримиз Муҳаммад (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) видолашув хутбаларида барча мусулмонларга арабларнинг ажамдан, ажамнинг эса арабдан, оқ ирқлининг қора ирқлидан, қора ирқлининг оқ ирқдан ҳеч қандай устунлиги йўқ эканини доим ёдда тутишни буюрганлар. Шундай қилиб, Ислом динида барча миллат ва ирқларнинг одамлари тенглиги ҳақида аниқ таълимот мавжуд. Шунингдек, барча инсонларга камситиш ва чекловларсиз тенг ҳуқуқлар берилиши кераклиги аниқ белгиланган. Бу турли гуруҳлар ва миллатлар ўртасидаги уйғунлик ва тинчлик ўрнатиш учун замин яратадиган асосий ва олтин тамойилдир.
Бироқ, бугунги кунда биз кучлироқ ва кучсиз давлатлар ўртасида бўлиниш ва тақсимланиш мавжудлигини кўрамиз. Масалан, Бирлашган Миллатлар Ташкилотида биз баъзи давлатлар ўртасида фарқ борлигини кузатамиз. Хавфсизлик Кенгашида доимий ва баъзи доимий бўлмаган аъзолар мавжуд. Ушбу бўлиниш безовталик ва умидсизликнинг ички манбаи бўлиб чиқди, шунинг учун биз мунтазам равишда баъзи мамлакатларнинг ушбу тенгсизликка қарши норозилик билдиришларини эшитамиз. Ислом барча масалаларда мутлақ адолат ва тенгликни ўргатади. Биз Қуръондаги 5-суранинг 3-оятида яна бир муҳим кўрсатмани топамиз. Ушбу оятда адолат талабларига тўлиқ риоя қилиш учун, ҳатто, нафрат ва адоват чегараларидан чиқиб кетадиган одамларга ҳам адолатли ва холис муносабатда бўлиш кераклиги айтилган. Қуръон ким ва қаерда сизга яхшилик ва эзгуликни насиҳат қилса, уни қабул қилишингиз керак, ким ва қаерда сизга гуноҳ ёки ноҳақлик ҳақида маслаҳат берса, уни рад этишингиз кераклигини таъкидлайди.
Табиий равишда қуйидаги савол туғиладики, Ислом талаб қиладиган адолат мезони қанақа? Муқаддас Қуръон 4-суранинг 136-оятида айтадики, агар сиз ўзингизга ёки ота-онангизга ёхуд энг яқинларингизга қарши гувоҳлик беришингизга тўғри келса ҳам, адолатни ҳимоя қилиш ва ҳақиқатни сақлаш учун шундай қилишингиз лозим. Кучли ва бой давлатлар ўз ҳуқуқларини ҳимоя қилиш учун қашшоқ ва кучсиз мамлакатларнинг ҳуқуқларини тортиб олмасликлари ва қашшоқ давлатлар билан ноҳақ муносабатда бўлмасликлари керак. Бошқа томондан, камбағал ва кучсиз давлатлар, имконият пайдо бўлганда, қудратли ёки бадавлат давлатларга зарар етказишга интилмасликлари керак. Аксинча, иккала томон ҳам адолат тамойилларига тўлиқ риоя қилишга интилишлари керак. Дарҳақиқат, бу мамлакатлар ўртасидаги тинч муносабатларни сақлашда ўта катта аҳамиятга эга бўлган масаладир.
Халқлар ўртасида тинчлик ўрнатиш учун адолатга асосланган яна бир талаб Қуръондаги 15-суранинг 89-оятида берилган, унда ҳеч бир томон ҳеч қачон бошқаларнинг бойликлари ва ресурсларига ҳасад билан қарамасликка буюрилган. Шунга ўхшаш, ҳеч бир мамлакат бошқа бир мамлакатнинг ресурсларини ноҳақ ишлатишга ёки уларга ёрдам бериш ва кўмаклашиш каби ёлғон баҳоналар билан эгаллаб олишга интилмаслиги керак. Яна техник экспертиза тақдим этиш асосида ҳукуматлар адолатсиз савдо битимлари ёки шартномалар тузиш орқали бошқа давлатлардан фойдаланмасликлари керак. Шунингдек, экспертлар ёки ёрдам бериш асосида ҳукуматлар ривожланаётган мамлакатларнинг табиий бойликлари ёки активларини назорат қилишга уринмасликлари керак. Агар кам маълумотли одамлар ёки ҳукуматлар ўз табиий бойликларидан қандай қилиб тўғри фойдаланишни ўргатишлари керак бўлса, буни амалга ошириш лозим.
Бундан ташқари, миллатлар ва ҳукуматлар ҳар доим кам таъминланганларга ёрдам беришга ва уларга фойда келтиришга интилишлари керак. Аммо бундай хизматлар миллий ёки сиёсий манфаатларга эришиш мақсадида ёки ўз манфаатларини қондириш воситаси сифатида кўрсатилмаслиги лозим. Биз сўнгги олти ёки еттинчи ўн йилликлар давомида Бирлашган Миллатлар Ташкилоти камбағал мамлакатларнинг ривожланиши учун ёрдам беришга қаратилган кўплаб дастурлар ёки жамғармаларни бошлаганини кўрамиз. Ушбу саъй-ҳаракатлар эвазига улар ривожланаётган мамлакатларнинг табиий бойликларини ўрганиб чиқдилар. Бироқ, бу ҳаракатларга қарамай, қашшоқ давлатларнинг ҳеч бири ривожланган давлатлар мартабасига ёки даражасига чиқа олмади. Бунинг сабабларидан бири, шубҳасиз, ривожланмаган мамлакатлар ҳукуматлари томонидан кенг тарқалган коррупциядир. Афсус билан шуни айтмоқчиманки, бунга қарамай, ривожланган давлатлар ўз манфаатларини таъминлаш воситаси сифатида бундай ҳукуматлар билан ишлашда давом этиб бормоқдалар. Савдо битимлари, халқаро ёрдам ва бизнес шартномалари бажарилиши давом этмоқда. Натижада, жамиятнинг қашшоқ ва маҳрум қатламларининг умидсизликлари ва безовталаниши тобора кучайиб борди ва бу мамлакатларда исён ва ички тартибсизликларни келтириб чиқарди. Ривожланаётган мамлакатларнинг қашшоқ халқи шунчалик ғазабланганки, улар нафақат ўзларининг раҳбарларига, балки йирик давлатларга ҳам қарши чиқишди. Бу нарса хафагарчиликлардан фойдаланган экстремистик гуруҳлар қўлига ўтди. Улар бундай одамларни ўз гуруҳларига қўшилиш ва нафратга тўлган мафкураларини қўллаб-қувватлашга ундашга муваффақ бўлишди. Натижада, дунё тинчлиги бузилди.
Шундай қилиб, Ислом бизнинг эътиборимизни тинчлик учун турли хил воситаларга қаратди. Бу мутлақ адолатни талаб қилади. У доимо ҳаққоний гувоҳлик беришни талаб қилади. У бошқаларнинг бойлиги томон ҳасад кўзи билан қарамасликни талаб қилади. У ривожланган давлатлар ўзларининг манфаатларини четга суриб қўйишларини ва бунинг ўрнига кам ривожланган ва камбағал мамлакатларга чинакам фидойилик ва руҳият билан ёрдам беришларини талаб қилади. Агар ушбу талабларнинг барчаси бажарилса, унда ҳақиқий тинчлик ўрнатилади.
Агар юқорида санаб ўтилган чораларга қарамай, бирон-бир мамлакат барча чегараларни бузиб, бошқа давлатга ҳужум қилса ва уларнинг ресурсларини ноҳақ назоратга олишга интилса, унда бошқа давлатлар албатта, бундай шафқатсизликни тўхтатиш чораларини кўришлари керак, лекин улар буни қилганларида ҳамиша адолат билан бажаришлари керак.
Ислом таълимотларига асосланган ҳаракатларнинг шартлари Қуръоннинг 49-сурасида батафсил ёритилган. Унинг таъкидлашича, икки халқ ихтилофга тушиб қолса ва бу ихтилоф уларни урушга олиб келадиган бўлса, бошқа ҳукуматлар музокаралар йўли билан келишиб, ярашишлари учун уларни диалог ва дипломатик усуллардан фойдаланишга қатъий ундаши лозим. Аммо, агар томонлардан бири келишув шартларини қабул қилмаса ва урушни бошласа, унда бошқа давлатлар биргалашииб, ушбу тажовузкорликни тўхтатиш учун курашиши керак. Агар тажовузкор миллат мағлубиятга учраса ва ўзаро музокараларга рози бўлса, унда барча томонлар узоқ муддатли тинчлик ва ярашувга олиб келадиган келишув тузишлари керак. Ҳар қандай халқнинг қўлини боғлашга олиб келадиган қаттиқ ва адолатсиз шартлар қўйилмаслиги керак, чунки у узоқ келажакка чўзиладиган ва тарқалишда давом этадиган безовталанишга олиб келади. Бундай безовталикнинг оқибати янада тартибсизлик бўлади.
Агар учинчи томон давлати икки томон ўртасида ярашувга интилса, у самимийлик ва тўлиқ холислик билан ҳаракат қилиши керак. Бундай холислик, томонлардан бири унга қарши чиқса ҳам, сақланиб қолиши керак. Шунинг учун, учинчи томон бундай вазиятларда ғазабланмаслиги, ўч олишга интилмаслиги ва адолатсиз ҳаракат қилмаслиги керак. Барча томонларга уларнинг тегишли ҳуқуқлари берилиши керак.
Шундай қилиб, адолат талаблари бажарилиши учун, келишувни амалга ошираётган давлатлар ўзларининг шахсий манфаатларини қондиришга интилмасликлари ёки ҳар иккала давлатдан ортиқча фойда олишга уринмасликлари шарт. Улар ноҳақ аралашишлари ёки иккала томонга адолатсиз босим ўтказмасликлари лозим. Ҳеч бир бошқа давлатнинг табиий бойликларидан ўз манфаати учун фойдаланмаслиги керак. Ҳеч бир давлатга бундай кераксиз ва адолатсиз чекловлар қўйилмаслиги керак, чунки бу адолатли эмас ва у ҳеч қачон мамлакатлар ўртасидаги муносабатларни яхшилаш учун омил бўлиб хизмат қила олмайди.
Вақт чекланганлиги сабабли, мен бу фикрларни қисқагина айтиб ўтдим. Қисқаси, агар биз дунёда тинчлик ўрнатилишини истасак, шахсий манфаатларимиз ва миллий манфаатларимизни катта манфаатлар учун четга суриб қўйиб, унинг ўрнига тўлиқ адолатга асосланган ўзаро муносабатлар ўрнатишимиз керак. Акс ҳолда, сизларнинг баъзиларингиз менга қўшилсалар керак, иттифоқлар туфайли келажакда блоклар пайдо бўлиши мумкин – мен улар аллақачон шакллана бошлаган деб айта оламан – ва дунёда тартибсизликлар кучайиб боравериши эҳтимолдан холи эмас, бу эса охир-оқибат жуда улкан вайронагарчиликка олиб келади. Бундай вайронагарчилик ва урушнинг оқибатлари, албатта, кўп авлодларда давом этади. Шунинг учун Америка Қўшма Штатлари, дунёдаги энг катта куч сифатида, мен айтганимдек, ҳақиқий адолат ва эзгу ният билан ҳаракат қилиб, ўз ролини ўйнаши лозим. Агар у шундай қилса, унда дунё ҳар доим унинг саъй-ҳаракатларини чуқур ҳурмат-эҳтиром билан эслаб қолади. Мен дуо қиламанки, ушбу истагим рўёбга чиқсин. Катта раҳмат. Яна бир бор раҳмат.
Бизнинг урф-одатимизга кўра, тадбир охирида биз одатда овоз чиқармай дуо қиламиз. Шунингдек, мен дуо қилганимда Аҳмадийлар менга эргашадилар. Барчангиз, меҳмонларимиз, ўз хоҳлаганингизча дуо қилишингиз мумкин”.