Берлиндаги Адлон Кемпински меҳмонхонасида Аҳмадия Мусулмон Жамоатининг Бутунжаҳон Раҳнамоси нутқлари
2019 йил 22 октябрда Аҳмадия Мусулмон Жамоатининг Бутунжаҳон Раҳнамоси, Бешинчи Халифа Ҳазрат Мирзо Масрур Аҳмад (Аллоҳ у кишини қўллаб қувватласин) Берлин марказида «Ислом ва Европа: цивилизациялар тўқнашувими?» деб номланган ўта муҳим ва тарихий мурожаат билан чиқиш қилдилар. Ушбу машҳур бўлиниш рамзидан қарийб ўттиз йил ўтгач, Берлин девори қулаб тушди, Ҳазратлари бугунги раҳбарларни ва ҳукуматларни замонавий жамиятни қийнаётган нафрат ва можаро деворларини бузишга ундадилар. Ҳазрат жаноблари Бранденбург дарвозасидан атиги бир неча юз метр нарироқда Адлон Кемпински меҳмонхонасида туриб, парламент аъзолари, дипломатлар, академиклар, эътиқод етакчилари ва оммавий ахборот воситалари вакиллари каби 80 дан ортиқ юқори мансабдаги ва нуфузли меҳмонлардан иборат тингловчилар билан суҳбатлашиб, Ислом ва мусулмонларнинг борлиги Ғарб цивилизацияси ва маданияти учун таҳдиддир деган умумий туҳмат ҳақида тўғридан-тўғри мурожаат қилдилар. Асосий маърузадан олдин бир нечта таниқли маърузачилар саҳнага чиқишиб, Аҳмадия Мусулмон Жамоатига қойил қолганликлари ва Исломнинг тинчлик тўғрисидаги рисоласини бутун дунёга тарғиб қилиш борасидаги унинг саъй-ҳаракатлари, шунингдек, инсониятга хизмат қилишга содиқлиги ҳақида сўзлаб беришди. Улар қаторига меҳмонларни кутиб олган Германиядаги Аҳмадия Мусулмон Жамоатининг миллий президенти Абдулла Вагишаузер, парламент аъзоси Франк Гейнрих (CДУ партияси), парламент аъзоси Омид Нурипур (Яшиллар партияси), парламент аъзоси Нилис Аннен (СПД партияси) ва Федерал ташқи ишлар вазирлигида давлат вазири ва парламент аъзоси кирдилар.
Аҳмадия Мусулмон Жамоатининг Бутунжаҳон Раҳнамоси, Бешинчи Халифа – Ҳазрат Мирзо Масрур Аҳмад жаноблари шундай деб бошладилар:
«Бисмиллоҳир Раҳмонир Раҳийм – меҳрибон ва раҳмли Аллоҳнинг номи билан бошлайман.
Ҳурматли меҳмонлар, ассалому алайкум ва раҳматуллоҳи ва баракотуҳу – барчангизга Аллоҳнинг раҳмати ва баракоти бўлсин.
Аввало, фурсатдан фойдаланиб, бизнинг таклифимизни қабул қилган ва шу оқшом биз билан бирга бўлган барча меҳмонларимизга ўз миннатдорчилигимни билдираман.
Бугунги кунда дунёда, хусусан Ғарб ва ривожланган давлатларда иммиграция ва унинг жамиятларга таъсири тўғрисида жудаям қизғин баҳс-мунозаралар мавжуд. Мунозара марказларининг аксарияти мусулмонлар атрофида айланади. Баъзи ҳукуматлар ва жамоат аъзолари цивилизациялар тўқнашувидан қўрқишади ва мусулмонларни ўз жамиятлари учун таҳдид ва Ғарб дунёсига улар қўшилиб кета олмайдилар, деб ўйлашади.
Ушбу баҳсга жавоб беришдан олдин, «цивилизация» нимани англатишини аниқлаб олиш керак? Шу муносабат билан мен Аҳмадия Мусулмон Жамоатининг иккинчи раҳбари томонидан берилган таърифни тақдим этаман ва мен бунга тўлиқ қўшиламан.
Таърифга кўра, цивилизация – бу жамиятнинг моддий тараққиёти ва ривожланишидир. Цивилизациянинг кучлилигини кўрсатадиган омиллар қаторига унинг иқтисодий тараққиёти, технологик янгилик даражаси, саёҳат ва алоқа воситаларининг ривожланиши ҳамда жамиятнинг интеллектуал тараққиёти киради. Қолаверса, миллатнинг тинчлик ва барқарорликни мустаҳкамлашга қаратилган саъй-ҳаракатлари, хоҳ у ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари туфайли бўлсин, хоҳ ҳарбий маҳорати ёки бошқа воситалар туфайли бўлсин, бу ҳам унинг цивилизациясининг ўлчовидир.
Цивилизациядан алоҳида ва ажралиб туриш миллат маданиятидир. Маданият – бу халқнинг қарашлари, уларнинг ижтимоий масалаларга муносабати ва ўз амалларига хос кўринишидир. Маданият моддий тараққиётга асосланмай, ахлоқ ва миллатнинг диний қадриятлари ҳамда анъаналарига асосланади.
Шундай қилиб, цивилизация жамиятнинг моддий, технологик ва интеллектуал ривожланиши бўлиб, унинг маданияти шу жамиятнинг диний, ахлоқий ва фалсафий таркибига асосланади.
Христианликнинг дастлабки даврига назар ташлайдиган бўлсак, цивилизация ва маданият ўртасидаги фарқни осонгина тушуниш мумкин. Ўша пайтда Рим империяси ўз қудратининг энг юқори чўққисида эди ва ҳозир ҳам у дунё тарихидаги энг буюк цивилизациялардан бири ҳисобланади. Римликлар моддий фаровонлиги, урбанизацияси ва унинг ҳудудларини бошқариш усули туфайли улкан маданиятли ва ўқимишли одамлар деб ҳисобланарди.
Бироқ, уларнинг нафосати юқори ахлоқ меъёрларига тенг келмади, аксинча, насронийликнинг дастлабки даврида уларнинг халқига илғор маданият сингиб кетган. Христианлик одамларга дин ва ахлоққа асосланган тамойилларни берди, римликлар эса дунёвий қонунлар ва чегараларни белгилаб беришди.
Шундай қилиб, Римликларнинг тараққиёти ва ривожланиши уларнинг буюк цивилизациясини акс эттирган бўлса, насронийлик одамларга мақтовга сазовор маданиятни берди. Вақт ўтиши билан насронийлик Рим империясининг асосий динига айланди ва шу билан у ўрнатган маданият буюк цивилизация томонидан қабул қилинди. Ғарбда одамлар диндан узоқлашаётганларига қарамай, уларнинг кучли таъсири ва нуфузлилиги бугунги кунда Ғарбда сақланиб қолган қадриятлар ва урф-одатлар учун асос яратган.
Сўнгги ўн йилликларда иммиграция ҳақидаги мунозараларга келсак, бир неча Ғарб мамлакатларининг демографик кўрсаткичлари ўзгарган. Кўпгина мамлакатлардан муҳожирлар келган, аммо айнан мусулмонлар оқими кўпроқ ташвиш ва хавотирга сабаб бўлди. Кўпгина маҳаллий аҳоли мусулмон мамлакатларидан оммавий иммиграция уларнинг кўп асрлар давомида мавжуд бўлган цивилизацияси, маданияти ва қадриятларига таҳдид солишидан қўрқишади.
Мен тушунтирганимдек, биз цивилизацияни жамиятнинг моддий тараққиёти ва ривожланиши деб биламиз. Ривожланаётган давлатлар Ғарбдаги ўсиш ва ривожланишни рад этиш, қарши чиқиш ёки инкор этиш ўрнига, унга тақлид қилишга интилмоқда. Натижада, Ғарб цивилизациясини четга суриб қўйишдан кўра, биз бунинг аксини кўрамиз.
Замонавий саёҳат ва алоқа воситалари туфайли дунё глобал қишлоққа айланган. Телевизор, оммавий ахборот воситалари ва хусусан интернетнинг пайдо бўлиши шуни англатадики, дунёда ҳозирда ҳеч нарса яширин қолмайди, шунинг учун иқтисодий жиҳатдан қашшоқ мамлакатларда яшовчи одамлар бой миллатлардаги одамлар қандай яшаётганларини кўришлари мумкин. Уларга Ғарб цивилизацияси ва шу каби моддий тараққиёт ҳамда янгилик даражаларига эришишга интилиш таъсир кўрсатмоқда.
Шундай қилиб, Ғарб ёки Европа цивилизациясига мусулмонларнинг борлиги таҳдид солмоқда деган даъво мутлақо асоссиз; аксинча, Ғарб цивилизацияси дунёнинг бошқа қисмларига таъсир кўрсатмоқда ва бу мусулмон дунёсини ҳам ўз ичига олади. Бошқа томондан, агар Ислом Европада ёйилса Ғарбнинг диний ва ахлоқий маданиятига таҳдид солиши мумкин деган хавотир бор, бу тўғри ташвиш. Мен энди бу масалалга тўхталиб ўтаман.
Биринчидан, одамлар тезда диндан узоқлашаётгани инкор этилмайди ва бу тендентсия айниқса Ғарбда кўпроқ кузатилмоқда. Ғарб мамлакатларида ҳар қачон рўйхатга олиш ўтказилганида, бу одамларнинг динга ёки Худога бўлган эътиқодга тобора камроқ мойиллигини кўрсатади. Шуни инобатга олган ҳолда, мен атеизмнинг суръат билан қулоч ёйиши Ғарб маданияти учун Исломга қараганда анча катта таҳдид деб ўйлайман. Ғарб қадриятлари асрларча қадимий бўлиб, унинг диний анъаналарига ва айниқса насроний ва яҳудий меросига асосланади. Бироқ, ушбу диний қадриятлар ва маданий меъёрлар дин ва эътиқоднинг барча турларига қарши бўлганларнинг ҳужумига учрайди.
Шундай қилиб, мен мусулмон раҳбар сифатида ишонаманки, сизлар ўз кучингизни диндаги таназзулни тўхтатиш ва одамларни иймон ва эътиқодга – майли у христианлик, яҳудийлик ёки бирор бошқа дин бўлсин – қайтаришга йўналтириш орқали ўз меросингиз ва маданиятингизни ҳимоя қилишингиз керак. Ривожланиш учун кўп асрлар давомида жамиятнинг бир қисми бўлиб келган қадриятлар ва ахлоқий меъёрлар бирданига тарк этилмаслиги керак.
Мен яна ишонаманки, Ғарбда дин пасайишининг асосий сабаби одамларнинг Исломдан қўрқишидир, чунки очиқчасига айтганда, улар мусулмонларнинг ўз динларига содиқ қолишларини билишади. Шуларни инобатга олган ҳолда, буни аниқ айтмоқчиманки, оммавий ахборот воситаларида эшитган ёки ўқиган нарсангизга қарамай, Исломдан қўрқишга ҳеч қандай сабаб йўқ. Мусулмонлар Қуръони каримни охирги ҳамда мукаммал диний таълимот деб тан олишади. Биз Қуръони каримга бўлган муҳаббатимиз ҳамда итоаткорлигимиз туфайли дин ҳар бир инсоннинг қалбий ва шахсий масаласи эканлигига қатъий ишонамиз.
Қуръони карим 2-суранинг 257-оятида дин масалаларида ҳеч қандай мажбурлаш бўлмаслигини қатъий таъкидлаган. Шунинг учун мусулмон бўлмаганлар мусулмонлар ўз эътиқодларини куч билан тарқатишга ёки дунёнинг бу қисмига ўз қарашларини мажбурлаб татбиқ қилишга уринишларидан қўрқишларига ҳеч ҳожат йўқ. Экстремизмни қабул қилган номигагина мусулмонларнинг майда озчилигининг нафратли мафкурасининг Қуръони карим таълимоти билан ҳеч қандай алоқаси йўқ. Дарҳақиқат, мен ҳукуматлар ва тегишли идоралар экстремистлар билан, хоҳ мусулмон бўлсин, хоҳ мусулмон бўлмасин, жуда қаттиқ курашишлари керак, деб кўп марта айтганман.
Аҳмадия Мусулмон Жамоатига келсак, биз ишонамизки, Ислом ҳеч қандай шароитда эътиқодни ёйиш учун куч ишлатишга ёки мажбурлашнинг ҳар қандай воситасига йўл қўймайди. Нега унда Исломдан қўрқиш керак? Нима учун одамлар ўзларининг цивилизацияси ёки маданиятини мусулмонлар томонидан таҳдид остида деб ўйлашади?
Энди цивилизация ва маданият ўртасидаги фарқларни исломий нуқтаи назардан тушунтириб берганимдан сўнг, мен Исломнинг баъзи асосий таълимотларини тақдим этмоқчиман. Ислом дини ва унинг асосчиси саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳақида кўплаб афсоналар ва нотўғри тушунчалар тарқалган. Мавжуд бўлган қисқа вақт ичида Ислом таълимотининг барча қирраларини қамраб олишнинг иложи бўлмаса-да, мен Ислом дини ўрнатган инсониятнинг баъзи ҳуқуқларини эслатиб ўтмоқчиман.
Қуръони каримнинг инсон ҳуқуқларига оид жуда муҳим ояти, 4-суранинг 37-ояти бўлиб, унда қуйидагича марҳамат қилинади:
«Аллоҳга ибодат қилинглар ва ҳеч бир нарсани Унга шерик қилманглар. Ота-оналарга, яқин қариндошларга, етимларга, мискинларга, қариндош бўлган қўшниларга, бегона қўшниларга, ҳамнишинларингизга, мусофирларга ва қўл остингиздагиларга яхшилик қилинглар».
Юқорида келтирилган оятда Аллоҳ таоло мусулмонларга Унга ибодат қилишни, шунингдек, ота-оналарига меҳр ва муҳаббат билан муносабатда бўлишни буюрган. Мусулмонлардан ота-оналарини севишни ва уларга ҳурмат кўрсатишни талаб қиладиган ушбу таълимот қандай қилиб биронта дин ёки миллат билан тўқнашиши мумкин? Шунингдек, оят мусулмонлардан қариндошлари ва яқинларига меҳрибонлик ва эътибор билан муносабатда бўлишни талаб ҳам қилади. Улардан жамиятнинг энг заиф ва ночор аъзоларини, масалан, етимларни қўллаб-қувватлаш ва уларга тасалли бериш талаб этилади.
Шу муносабат билан биз ишонамизки, камбағалларга ёрдам беришнинг асосий усулларидан бири – бу таълимдир. Агар уйлари бузилган ёки қашшоқликка дучор бўлган жамиятнинг ёш аъзолари ўқитилса, бу уларга қашшоқлик занжиридан халос бўлишга имкон беради. Уларга имкониятлар очилади ва шу тариқа, жаҳл ҳамда ғазабдан холи бўлиб, бундай ёшлар жиноятчилик ёки тўда маданияти ҳаётига жалб этилиш ўрнига, жамиятнинг самарали аъзолари бўлиб етишадилар. Шунинг учун Аҳмадия Мусулмон Жамоати таълимга катта урғу беради ва биз чекланган имкониятларимиз доирасида Африканинг турли мамлакатларида мактаблар қурдик ва олий таълим ололмайдиган талабалар учун стипендиялар ажратамиз.
Шунингдек, биз бой мамлакатлар дунёнинг ночор давлатларига мустаҳкам пойдевор яратишда ёрдам беришлари керак, деб ҳисоблаймиз. Агар қашшоқ мамлакатлар ўз иқтисодиёти ва инфратузилмасини ривожлантира олсалар, уларнинг аҳолиси уйда имкониятларни қўлга киритади ва чет элга кўчиб ўтиш учун жуда кам сабабларга эга бўлади. Агар уларнинг давлатлари барқарор ва фаровон бўлса, табиийки минтақа ва кенг дунё бундан фойда кўради.
Қуръони каримнинг юқорида келтирилган оятида мусулмон ёки ғайримусулмон бўлишидан қатъий назар, қўшниларнинг ҳуқуқларини бажариш ҳақида алоҳида тўхталиб ўтилган ва бу қўшнилар доирасини ниҳоятда кенг эканини белгилайди. Бундан ташқари, Ислом Пайғамбари саллаллоҳу алайҳи ва саллам Аллоҳ таоло менга қўшниларнинг ҳуқуқларини шунчалик қаттиқ таъкидлаганки, мен ҳатто қўшнилар ҳам одамнинг қонуний меросхўрлари қаторига қўшилади, деган хаёлга бордим дедилар.
Ислом асосчиси саллаллоҳу алайҳи ва саллам одамларга шукур қилмайдиган киши Аллоҳга ҳам шукур қила олмаслигини ўргатганлар. Қандай гўзал тамойил! Шундай қилиб, Аллоҳга ибодат қилиш билан бир қаторда, мусулмон киши инсоният ҳуқуқларини бажариши ҳам шарт.
Мен яна сўрамоқчиманки, қандай қилиб бундай таълим Ғарб цивилизациясига таҳдид солиши мумкин? Демак, менинг фикримча, Ғарб аҳолиси дунёнинг бу қисмида Исломга ёки мусулмонларга жой йўқ деб тахмин қилишлари бефойдадир.
Агар мусулмонлар шу ерга келиб интеграциялашувни, қўшниларнинг ҳуқуқларини бажаришни ва жамиятнинг тинчлиги ҳамда равнақи учун ҳаракат қилишни истасалар, бу шубҳасиз, айблаш ёки қоралаш ўрнига мақташга арзийди.
Яна баъзи одамлар баҳслашишади ё ишонишадики, мусулмонларга жиҳод қилиш буюрилган, шунинг учун улар мусулмонлар Ғарбга келиб, Ислом цивилизацияси ва маданиятини татбиқ этиш ва жамият тинчлигини бузиш учун золимона уруш бошлашларидан қўрқишади. Бу жиҳод нима эканлиги ва Исломнинг дастлабки даврида нима учун диний урушлар олиб борилганлиги тўғрисида аниқ тушунмовчиликка асосланади. Ислом қонхўр ёки зўравон дин эмас.
Бир сафар Пайғамбаримиз Муҳаммад саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг бир саҳобаси жиҳодда қатнашиши учун мусулмонлар қўшинига қўшилишни илтимос қилди. Ислом пайғамбари саллаллоҳу алайҳи ва саллам унинг илтимосини рад этиб, ота-онаси заиф аҳволда бўлганлиги учун, унинг уйда қолиб, уларга ғамхўрлик қилиши ва буни ўзига жиҳод деб билиши кераклигини марҳамат қилдилар. Агар жиҳоднинг мақсади истило, қон тўкиш ва уруш бўлса эди, Ислом Пайғамбари саллаллоҳу алайҳи ва саллам, албатта, унинг таклифини қабул қилиб, мусулмон қўшинини кучайтиришга интилган бўлардилар.
Бунга аниқлик киритишим керакки, мусулмон қўшинлари Исломнинг дастлабки даврида баъзи диний урушларда қатнашган бўлса ҳам, уларнинг мақсади ҳеч қачон одамлар устидан ғалаба қозониш, зулм қилиш ёки Исломни қабул қилишга мажбурлаш эмас эди. Ушбу урушлар дин институтини ҳимоя қилиш ва эътиқод эркинлиги тамоилини ҳимоя қилиш учун қилинган.
Қуръони каримнинг 22-сурасидаги 40-41-оятларида аниқ айтилганки, агар тажовузкорлар тўхтатилмаганида, барча черковлар, синагогалар, маъбадлар, масжидлар ва бошқа ибодат жойлари катта таҳдид остида бўларди, чунки Макка кофирларининг асосий мақсади диннинг барча турларини ер юзидан йўқ қилиши эди. Бундан исломнинг барча динларни ҳимоя қилиши исботланади.
Кейин, фарзандларимизни тарбиялашга келсак, Қуръони каримнинг 6-сурасидаги 152-оятида мусулмонлар «ўз фарзандларини ўлдирмасликлари» кераклиги айтилган. Ушбу буйруқда мусулмонларга болаларини меҳр ва муҳаббат билан боқиш, уларга ахлоқий йўл-йўриқ кўрсатиш ва уларга таълим беришга кўрсатма берилган, натижада, улар ўзларининг жамияти ва миллати учун бойлик бўлган юқори малакали ва ахлоқий шахс бўлиб етишадилар.
Худди шундай, Ислом мусулмонларга жамиятнинг заиф аъзолари ҳуқуқларини ҳимоя қилишни ўргатган. Масалан, Қуръони каримнинг 4-сурасидаги 7-оятида мусулмонларга етим болаларни эксплуатациядан ҳимоя қилиш ва меросларини ўзлари бошқариш қоблиятига эга бўлган ёшга етгунларига қадар бенуқсонлик билан ҳимоя қилиш мажбурияти юқлатилган.
Бундан ташқари, Ғарб дунёсида яна бир кенг тарқалган туҳмат – бу мусулмонлар аёлларни ёки уларнинг ҳуқуқларини ҳурмат қилмасликдир. Аввало шуни таъкидлаш керакки, Ислом аёлларга мерос олиш ҳуқуқини, ажрашиш ва бошқа ҳар хил ҳуқуқларни берган энг биринчи дин эди. Бундан ташқари, Ислом қизларни ўқитиш, уларга шахсий ўсиш ва ривожланиш учун имкониятлар беришнинг беқиёс аҳамиятини таъкидлайди.
Бундан ташқари, Исломнинг азиз пайғамбари саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг машҳур ҳадисларида «жаннат – оналар оёғи остида» деб марҳамат қилинган. Ушбу сўзлар аёлларнинг жамиятдаги улкан роли ва уларнинг жамиятдаги ноёб ва таниқли мавқеини акс эттиради. Оналар – ўз миллатларини ер юзидаги жаннатга айлантириш кучи ва таъсирига эга ҳамда фарзандлари учун абадий жаннат эшикларини очадиган одамлардир.
Яна Қуръони карим 4-суранинг 20-оятида мусулмон эркаклар ўз хотинларига меҳр ва эҳтиром билан муносабатда бўлишлари кераклигини таъкидлаган. Ғарб мамлакатларида полиция ёки судларнинг аралашиб, оилавий низолар тўғрисидаги даҳшатли ишларни кўриб чиқишга мажбур қилинганлиги борасида хабарларсиз бир кун ҳам ўтмайди. Буюк Британиядаги миллий статистика идорасининг 2018 йилдаги ҳисоботи каби турли хил тадқиқотлар ва ҳисоботлар шуни исботлайдики, бундай жиноятлар ҳеч қандай дин билан боғлиқ эмас. Яқинда ўтказилган яна бир ҳисобот Германияда ҳам худди шундай эканлигини кўрсатди. Шуннингдек, Исломни феминизмга қарши дин деб тамғалаш ноҳақликдир.
Ислом ўз издошларидан бошқа одамларнинг диний ҳис-туйғулари ва эътиқодларини ҳурмат қилишни ҳам талаб қилади. Мадина аҳди ушбу таълимотнинг ҳақиқий тасвири бўлган, унда Таврот яҳудийларнинг қонун китоби сифатида тан олинган ва ҳурмат қилинган.
Ислом ҳатто инсоннинг душманлари ва мухолифларининг ҳуқуқларини ҳам ўрнатган, Қуръони каримнинг 2-сурасидаги 191-оятида шундай марҳамат қилинади: «Душманга қарши, ҳатто уруш ҳолатида ҳам адолатизлик ёки тажовуз қилинмаслиги керак». Афсуски, аввалги ҳар бир даврга қараганда кўпроқ маданиятли ва ривожланганлиги билан фахрланадиган бугунги дунёда шахслар ҳамда мамлакатлар ўз мухолифларининг ҳуқуқларини одатий ҳол деб поймол этишади ва улкан шафқатсизликларни амалга оширадилар ҳамда интиқом олиш учун ҳеч қандай имкониятни қўлдан бой бермайдилар.
Қуръони каримнинг 5-сурасидаги 9-оятида Аллоҳ таоло бир миллат ёки халқнинг душманлиги ҳеч қачон одамни адолат ва тенглик тамойилларини қурбон қилишга ундамаслигини эълон қилган; аксинча, Ислом ҳар қандай шароитда ҳам, қанчалик қийин бўлса-да, адолат ва бенуқсонлик тамойилларига қатъий риоя қилишингиз ва ҳеч қачон интиқом олиш истаги билан турмаслигингизни ўргатади.
Ушбу улуғвор таълимот натижасида биз Макка ғалабаси пайтида пайғамбаримиз Муҳаммад Мустафо саллаллоҳу алайҳи ва саллам томонларидан намойиш этилган беқиёс иноят, раҳмдиллик ва шафқатнинг беназир мисолига гувоҳ бўламиз. Тарих Маккада мусулмонларнинг ўлдирилганлиги, талон-тарож қилинганлиги, қийноққа солинганлиги ва охир-оқибат уларнинг ўз уйларидан қувилганлиги ҳамда кўчиб кетишларига мажбур бўлганлиги ҳақида гувоҳлик беради.
Аммо у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам ғолиб бўлиб, Маккага қайтиб келганларида ва бутун шаҳар у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам қўл остиларида бўлганида, у зот саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг биринчи сўзлари мусулмонларни шафқатсизларча таъқиб қилганлардан интиқом олинмаслиги эди. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам Ислом таълимотига биноан, мусулмонларни қийнаганларнинг ҳаммаси бир зумда кечирилишини ва Исломни қабул қилган ёки қилмаганлигидан қатъий назар, ҳеч кимга адолатсиз муносабатда бўлмасликларини эълон қилдилар.
Ислом жамиятнинг энг заиф аъзолари фойдасига яна бир ахлоқий инқилоб олиб келган, у ҳам бўлса қуллик эди. У Исломдан олдин кенг тарқалган ва жамиятнинг одатий қисми ҳисобланган. Қуръони каримнинг 24-сурасидаги 34-оятида агар қул эркинликка интилса, уни озод қилиш керак ва агар қандайдир тўлов тайинланса, у маъқул, кичик ва осонликча бошқариладиган қисмларда тўланиши ёки умуман кечиб юборилиши керак.
Ҳозирги дунёда жисмоний қуллик энди мавжуд эмас, лекин унинг ўрнини иқтисодий қуллик эгаллаб олган. Натижада ер юзидаги энг қудратли давлатлар ва заиф давлатлар ўртасидаги муносабатлар хўжайин ва қул муносабатларига ўхшаш бўлиб қолган. Масалан, ёрдам пакети номига ўралган қарзларни бой мамлакатлар кучсизроқ мамлакатларга беришади ва уларга эса ҳар қандай шартларни қабул қилишдан бошқа чора қолмайди.
Доимий ногиронликка етакловчи фоизлар босқичларининг маъноси шуки, қисқа муддатли кредитлар узоқ муддатли қашшоқлик ва жавобгарликка олиб боради. Натижада, банкрот бўлган мамлакатнинг ҳукмрон миллатнинг иродасига эгилгандан бошқа чораси қолмайди. Бундай қуллик мутлақо ахлоқсиздир.
Ислом дини бошидан ғайримусулмонларнинг ҳуқуқларини ҳам ўрнатган ва мусулмонларга жамиятнинг тинчлиги ва бирлиги учун ўзини тута билишни маслаҳат берган. Масалан, Қуръони каримнинг 6-сурасидаги 109-оятида мусулмонлар ҳаттоки ғайридин одамларнинг бутларига қарши ҳам гапирмасликлари кераклиги айтилган, чунки бу уларни Аллоҳ таолога қарши гапиришга ундаши мумкин.
Қисқа вақт ичида мен Ислом томонидан инсониятнинг белгиланган ҳуқуқларини акс эттирувчи бир нечта фикрларни айтиб ўтдим. Умид қиламанки, айтганларим сизларни Ислом Ғарб цивилизацияси ёки унинг маданияти учун таҳдид эмаслигига ишонтиради. Агар ғайримусулмонларнинг ҳуқуқларини тортиб оладиган бирон бир мусулмон бўлса, бу фақат унинг Ислом таълимотларини инкор этганлиги ёки умуман ундан бехабар бўлганлиги учундир.
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, биз ўткинчи дунёда яшаётганимиз аниқ ва мен дуч келадиган хавфли вазият қачондир кескинлашиб кетишидан қўрқаман.
Одамлар сўзлардан узоққа борадиган натижалар чиқиши мумкинлигини тушунишлари керак, шунинг учун цивилизациялар тўқнашуви ҳақида гапириш ёки турли жамоалар ўртасидаги зиддиятларни кучайтириш ўрнига, одамлар бир-бирларининг диний таълимотларига ҳужум қилишдан сақланишлари керак. Эътиқодни изҳор этишга чекловлар қўйиш ўрнига, биз барчамиз якка инсон наслининг бир қисми бўлиб, аввалгидан ҳам кўпроқ боғланганлигимизни тан олишимиз керак. Дунёда узоқ муддатли тинчликнинг ривожланиши учун биз ўзимизнинг хилма-хиллигимизни қабул қилиб, бирликни мустаҳкамлаштиришга эътибор қаратишимиз керак.
Аммо, ҳозирда биз бунинг аксини кўрмоқдамиз. Мусулмон ва ғайримусулмон мамлакатларнинг ҳар иккаласи ҳам ўз манфаатларини кенг дунё манфаатларидан устун қўймоқдалар ва ўзларининг мақсадлари йўлида адолат ва ахлоқнинг барча чегараларини кесиб ўтмоқдалар. Ўтмишдаги қора кунларни эслатган ҳолда, қарама-қарши блоклар ва иттифоқлар ташкил топмоқда ва гўё дунё ўз ҳалокатини ўзи таклиф этаётганга ўхшайди.
Биз билганидек, бугунги кунда цивилизацияни йўқ қилиш қобилиятига эга бўлган ядровий бомба ёки бошқа ҳалокатли қуролларни қўлга киритган кўплаб мамлакатлар мавжуд. Ушбу қуроллар ҳеч қачон ишлатилмайди ёки ёмон қўлларга тушмайди деб ким ҳам айта олади? Агар қачондир ядро қуролидан фойдаланилса, унинг оқибатларини фақат биз эмас; аксинча, бизнинг фарзандларимиз ва келажак авлодларимиз ҳам гуноҳларимиз учун азоб чекишади. Болаларнинг авлодлари интеллектуал ва жисмоний нуқсонлари билан дунёга келади ҳамда уларнинг умидлари ва орзулари ўзларининг айбларисиз пучга чиқади.
Биз ўзимизга эргашганларга ана шуни мерос қилиб қолдирмоқчимизми?
Асло, ҳеч ҳам.
Шундай қилиб, хоҳ динга асосланган бўлсин, хоҳ этник тафовутларга асосланган бўлсин, хоҳ сиёсий мақсадларда бўлсин, нафрат оловини ёқиш ўрнига, биз огоҳлантирувчи белгиларни тан олишимиз ва кеч бўлмасдан йўлларимизни ўзгартиришимиз керак.
Келинглар, тафовутларимизга қарамай, бирлашайлик ҳамда ўзаро ҳурмат, бағрикенглик ва дунё тинчлиги учун меҳр-оқибат руҳи билан ҳаракат қилайлик ҳамда эътиқод эркинлигини қўллаб-қувватлайлик.
Ушбу сўзлар билан мен бу оқшом биз билан бирга бўлганингиз учун яна бир бор миннатдорчилик билдирмоқчиман.
Катта рахмат.