سیستەمێ خیلافەتێ د ئیسلامێدا

1ـ پێناسەیا خیلافەتێ:

ئێکەم پرسیار بهێته د مێشکێ مروڤیدا ئەوە کا رامان ژ خیلافەتێ چییە و پێناسا وێ چییە؟ و دبێژنە چ تشتی خیلافەت و سیستەمێ خیلافەتێ چ تشتە؟

خیلافەت پەیڤەکا عەرەبیە و ژلایێ زمانەڤانیڤە ئانکو هاتن ل دویف کەسەکیدا، یان جهگرتنا کەسەکى، یانژی نوینەرایەتی، بەلێ د زاراڤێ ئاینیدا دوو رامان هەنە:

رامانا ئێکێ: چاکسازێ خودایى ئەوێ ژلایێ خودێ ڤە بو جیهانێ دهێتە هنارتن ژبەر ڤێ چەندێ هەمى پێغەمبەر و هنارتی بریکارێن خودینە لسەر ئەردى وناما خودى دگەهینە مروڤا و ب کارو کریارێن وى رادبن، وژبەر ڤێ چەندێ دبێژنە پێغەمبەران خەلیفێن خودێ هەروەکی خودایێ مەزن د قورئانا پیروزدا پەیڤا خەلیفە بوو ئادەم (علیە السلام) و داوود (علیە السلام) بکارئینایە.

رامانا دووێ: ئەو مروڤێن چاکن ئەڤێن پشتی پێغەمبەران دهێن و جهێ وان دگرن، بوو ئیسلاحکرنا خەلکی، و دبیتە پێشەوایێ وێ کوما راست و لسەر رێکا خودێ، وەکی ئەبو بەکر (رضي الله عنه) ئە و بو خەلیفە پشتی پێغەمبەرێ مە موحەممەدی(ﷺ)، و پشتی وی عومەر (رضي الله عنه) بو خەلیفە.

2ـ گرنگیێن خیلافەتێ:

 ئەرێ بوچی خیلافەت یا گرنگە و چ مەرەم هەیە ب دامەزراندنا خیلافەتێ بەلێ باش بزانن هەر کارەکێ خودێ فەرمانێ پێ لمە دکەت حکمەتەکا تێدا هەیى کا بو چ مەبەست سیستەمێ خیلافەتێ پشتی پێغەمبەران دهێتە دامەزراندن؟

ژبەر ژیێ مروڤی د سونەتا کەونیدا یێ سنوردارو دیارکریە، لەوما یا یاگرنگە سیستەمێ خیلافەتێ بهێتە دامەزراندن دا ب ئەرکێ ئیسلاحکرن و پەروەردەکرنا خەلکى رابن وسەرپەرشتیێ بو بکەن دا پەیوەندیا مروڤى دگەل خودى نەههێتە برین ڤێجا خودایێ مەزن سیستەمێ خیلافەتێ دامەزرینیت بوو بەردەوامیا وی ئەرکی، هەروەکی پێغەمبەر توڤی دچینیت و برێکا خەلیفێن پشتی وی ئەو توڤ گەشە دکەت هەتا دبیتە دارەکا مەزنا بەرهەمدار و بهێتە پاراستن ژ هەمی زیانان، هوسا خیلافەت لقەکە ژ سیستەمێ پێغەمبەرایەتیێ و پێغەمبەرێ مە (ﷺ) دبێژت: ” چ پێغەمبەرایەتی نەهاتینە ئیلا دویڤدا خیلافەت هاتییە”.

3ـ دامەزراندنا خیلافەتێ:

چونکی سیستەمێ خیلافەتێ لقەکە ژ سیستەمێ پێغەمبەرایەتیێ ڤێجا دامەزراندنا وێ هەر خودایێ مەزن د دانیت کا چەوا پێغەمبەرایەتیێ دانایە، و خیلافەت بو وی کەسی دکەڤیت ئەوێ د زانستێ خودێدا ژ هەمیا پێشکەفتیتربیت بوو هلگرتنا ڤی ئەرکی، و کوما باوەرداران پشتی پێغەمبەران دامەزراو و موکوم دبیت، و لبن روناهیا پێغەمبەرایەتیێدا پەروەردەدبن، ڤێجا خودایێ مەزن کارەکێ دکەت باوەردارژی تێدا بەشدارببن بوو هەلبژارتنا خەلیفەیێ پشتی پێغەمبەری، داکو پشتگرییا خەلیفەی بکەن و پێگیربن ب فەرمانێن وی، هوسا هەلبژارتنا خەلیفەی ب دوو رێکێن تێکەلە ئێک ژ وان برێکا هەلبژارتنا باوەرداران ب سەرڤە بەلێ د راستیدا ئەف هەلبژارتنە بجهـ ئینانا قەدەرا خودێ یە، چونکی خودێ کونترولا دلێ باوەرداران دکەت بوو هەلبژارتنا کەسێ ژ هەژی پشتی پێغەمبەران.

خودایێ مەزن دقورئانا پیروزدا ئەرکێ هەلبژارتنا خەلیفان دکەتە ددەستێ خودا و ئەو د هەلبژێرت، پێغەمبەرژی (ﷺ) دەربارەی خیلافەتا ئەبوکەری دبێژت: “خودایێ مەزن و باوەردار بتنێ ب ئەبوبەکری رازیبوون بیبتە خەلیفە”.

مەسیحێ ژڤاندار (علیە السلام) هەر ئە ڤ خالە یا دیارکرى د پەرتوکا “الوصیة”دا، و گوتییە، خودێ (عز وجل ) رابویە ب هەلبژارتنا ابو بکر صدیق وەک خەلیفە پشتی پێغەمبەری (ﷺ) موسلمانێن سەردەمێ خو رزگارکرن ژ هەر خاراتی و نە تێنگەهشتنەکێ وزڤراندن بوسەر رێکا خودێ…، هەروەسا گوت پشتى من هندەکێن دى دێهێن و راو و بوچونێن باوەرداران ڕوڵەکێ هەی بوو هەلبژارتنا خەلیفەی بەلێ دراستیدا شیانێت خودێ نە بوو هەلبژارتنا وی.

4ـ نیشانێت خیلافەتێ:

پاشی پرسیار دروست دبیت دەربارەی نیشانێت خیلافەتا راست و خەلیفێ راست کیشکن؟

خەلیفەیێ راست و دروست دوو نیشانێن دیار هەنە دقورئانا پیروز و فەرمودەیێ دا ساخدبن، یا ئێکێ ئەوە د سورەت “النور”دا هاتییە بەحسکرن دەمێ خودایێ مەزن دبێژت: {وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا}

ئانکو: خودایێ مەزن ئاینی بهێز و قوەت دکەت ب رێکا خەلیفەیێ راستگو و ترسا باوەرداران دگوهوریت دکەتە ئیمناهی و ئەف خەلیفێن هەنێ بتنێ پەرستنا خودێ دکەن و چ جورێن شرکێ ناکەن،

ڤێجا کاچەوا دار ب بەرهەمێن خو دهێنە نیاسین هوسا خەلیفە ژی ب بەرهەمێن روحی دهێنە نیاسین. ئەڤێن خودێ ب ئەزەلیەت بریار لسەر دایی.

نیشا نا دووێ د فەرمودێ دا هاتییە ئەوژی ئەوە خەلیفەیێ راست ژ لایێ خودێڤە و ژ لایێ باوەرداران ڤە دهێتە هەلبژارتن و هەردوو ژێ د رازینە هەروەکی پێغەمبەری (ﷺ) دەربارەی خیلافەتا ئەبوبەکری گوتی : “يَدْفَعُ اللَّهُ ويَأْبَى المُؤْمِنُونَ” ئانکو: “نە قەدەراخودێ رێکێ ددەت کەسەکێ دی بهێتە هەلبژارتن ژبلی ئەبوبەکری و نە کوما باوەردان ‌رێکێ ددەت” و خودێ دێ پشتگریا وی کەت و سەرئێخیت و ئاینی دێ ب وی بهێزکەت.

5ـ بەرەكەتێن خیلافەتێ:

سیستەمێ خیلافەتێ هەروەکی ل دەسپێکێ هاتییە بەحسکرن، سیستەمەکێ زور پیروز و بەرەکەتدارە، خودایێ مەزن هەیڤا پێغەمبەرایەتیێ پێ دهەلینیت، و کوما خودێ ئەڤا لسەر رێکا راست ب خیلافەتێ دهێتە پاراستن و بهێزکرن پشتی کوچکرنا پێغەمبەران، هەروەکی د قورئانا پیروزدا ساخدبیت بوو فێرکرنا کوما باوەرداران ژ لایێ ئایینی ڤە و پەروەردەکرنا وان ژلایێ روحی و ئەخلاقیڤە و گەهاندنا هیدایەتێ، ئانکو پشتی کوچکرنا پێغەمبەران ڤان کاران خیلافەتا پشتی وی لسەر وی سیستەمی دێ ب ڤان کاران رابیت و دێ وێ کومێ بهێز ئێخیت و ناهێیلت پارچە پارچە بيت.

هەروەسا کەسایەتیا پێغەمبەر بخوژی دبیتە ناڤەندەکا روحى و دلسوزیێ بو کوما باوەرداران و فێرى وانێنێن زێرین دبن لسەر ئێکگرتن وپشتەڤانیکرن و هاریکاریکرنا ئێک و دوو، و هەبونا خەلیفا پشتی پێغەمبەری ڤان وانێن زێرین نوی دکەنەڤە، چونکی لسەر دەستێ ئێک کەسی ئێکگرتی و هەڤکاردبن و پێغەمبەری (ﷺ) هەبونا خیلافەتێ ب نیعمەتەکا مەزن وەسفکریە و نەفرەت یێت کرین لسەر وی کەسێ دوبەرەکیێ دروست دکەت دناف کومێدا هەروەکی دبێژت: “وَمَنْ شَذَّ شَذَّ إِلَى النَّارِ” ئانکو: ئەوێ خو ژ کومێ جودا دکەت و دوبەرەکیێ چێدکەت وی کەسی دەرگەهێ ئاگری لسەر خو ڤەکر.

و ل جهەکێ دی پێغەمبەر (ﷺ) دبێژت: “عَلَيْكُمْ بِسُنَّتِي، وَسُنَّةِ الْخُلَفَاءِ الرَّاشِدِينَ الْمَهْدِيِّينَ” ئانکو: ئەی گەلی موسلمانان لسەر هەوە پێدڤیە دکاروبارێن ئاینیدا ل دویف من بێن، و پشتی من لدویف سونەتێن خەلیفەیێن پشتی منژی بکەڤن، چونکی ژلایێ خودێڤە هیدایەتێ بدەستخوڤە دئینن، ڤێجا سیستەمێ خیلافەتێ سیستەمەکێ زور پیروز و بەرەکەتدارە و ژبەر ڤی سیستەمی ئێکگرتن و کوما راست دروست دبیت، و ژبەر هەبونا خیلافەتێ روناهیا پێغەمبەرایەتیێ دەردکەڤت بسەر وێ کومێدا و ئەڤە ئێکە ژ گرنگترین نیعمەت و بەرەکەتان.

6- دەسهەلاتێن خەلیفەی:

دەربارەی دەستهەڵاتێن خەلیفەی پێدڤیە خالەکا سەرەتایی ل بیرامەبیت بوو تێگەهشتنا ڤی بابەتی، ئەوژی خیلافەت دامەزراندنەکا روحییە ژ سەری دهێت بوو خوارێ ئانکو ژ لایێ خودێڤە بوو خەلیفەی لسەر عەردی، ڤێجا مادەم خیلافەت لقەکە ژ لقێن پێغەمبەرایەتیێ و ژ لایەکێ دیڤە شەریعەت تەمام بویە بوو هەتا هەتایێ، ژبەرکو پێغەمبەرایەتیێ دەستهەڵاتەکا بەرفرەهـ بخوڤە دگريت د چارچوڤێ شەریعەتیدا هوساخیلافە تێژی دەستهەڵاتەکا مەزنا هەيى دچارچوڤێ شەریعەتیدا، ئانکو خەلیفەی بەرفرەهترین دەستهەلاتا هەی بوو رێکخستن و برێڤەبرنا کوما راست و درست دچارچوڤێ شەریعەتی و سوننەتا پێغەمبەری (ﷺ)دا.

بێگومان ئەو گەنجێن سەرسام ب دیموکراتیەتا سەردەم ب سەرنجراکێشیڤە دبێژن چەوا چێدبیت ئێک کەسی بتنێ ئەف دەستهەڵاتێن بەرفرەهـ هەبن؟

پێدڤیە لسەر وان هزرا خو بکەن خیلافەت نە بەشەکە ژ هەر سیستەمەکێ دیموکراتی یان یێ دنیای، بەلکو بەشەکە ژ سیستەمێ ئاینی و روحی و سیبەرا خودێ هەمی دەما دێ لسەر سەرێ خەلیفەیان بیت.

ئەڤە ژلایەکێ ڤە، و ژلایەکێ دیڤە مادەم سنورێن خەلیفەی ب هێزا شەریعەتی دەوردایە و نەشێت ژ وی سنوری سوننەتا پێغەمبەرایەتیێ دەرکەڤیت ئێدی چەوا رەخنێ دگرن ژ وێ دەستهەلاتا بەرفرهه ئەوا هەی. تشتەکێ دیار و ئاشکرایە هەبونا خەلیفەی پشتی پێغەمبەران نیعمەت و رەحمەتەکا زورە و هەبونا بەرەکەتێ یە و نە جهێ رەخنێ یە. و کاچەوا د هەلبژارتنا خەلیفەیدا رەئیا باوەرداران دهێتە وەرگرتن هوسا ددانا بریارێن گرنگ ژیدا خەلیفە بوچونا باوەرداران وەردگریت، و ژلایەکێ دیڤە وەرگرتنا بوچونێن باوەرداران روخوشی و ڤیانێ دناڤا کومێدا زێدەتر لێ دکەت دکارێن وان یێن روژانە دا بەلێ د هەلومەرجێن وان یێن تایبەتدا دبنە بنەما (فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ، ئەگەر جدی بوی لسەر بریاردانا کارەکێ پشتا خو ب خودێ گرێدە ) ئەڤەژی خالەکا گرنگە.

7-لابردنا خەلیفەیى:

ئەوکەسێن نەزان دەربارەی پلەوپایا بلندا خەلیفەی و رێ دبەنە بوو پرسا ژناڤبرنا وی ئەو خیلافەتێ ب سیستەمەکێ دنیایی ل قەلەم ددەن، لسەر شێوازێ سیستەمێن دیموکراتی یێن دی، لەوا لێدگەرن ل رێکەکێ بوو ژنافبرنا خەلیفەی، بەلێ یا راست ئەڤەیە خیلافەت سیستەمەکێ روحییە و پشتا خو گرێددەت ب قەدەراخودێڤە وەکی تەمامکاریەک بوو پێغەمبەرایەتیێ، و خیلافەت ئێکە ژ بلندترین نیعمەتێن خودێ و چجار پرسیار دروست نابیت بوو ژنافبرنا خەلیفەیى.

ژبەرڤێ چەندێ پێغەمبەری (ﷺ) بوو ئاماژەدان بوو خیلافەتا ئیمامێ عوسمان (رضي الله عنه) دبێژت: “يَا عُثْمَانُ إِنَّهُ لَعَلَّ اللَّهَ يُقَمِّصُكَ قَمِيصًا، فَإِنْ أَرَادُوكَ عَلَى خَلْعِهِ فَلاَ تَخْلَعْهُ لَهُمْ” راماناوێ ئەوە “ئەی عوسمان دبیت خودێ کراسەکێ بکەتە بەرتە ئەگەر ئەوان ڤیا تو وی کراسی بێخی تو نە ئێخە ژبەر وان”. (سنن الترمذي، كتاب المناقب)

ئەف فەرمودە فەلسەفەیا دامەزراندنا خیلافەتا پیروز بخوڤەدگریت، هەروەکی پەردێ رادکەت لسەر بزاڤێن چەپەڵ یێن ژنافبرنا خەلیفەی.

8- ب دویماهیهاتن:

لسەر مە پێتڤیە ئەم بزاڤێ بکەین بو پاراستنا خیلافەتێ ژبەرکو پاشڤەمایێ پێغەمبەراتیێ یە دبیتە میرات بو باوەرداران بو گەهاندنا ئایەتێن خودێ وپاقژکرنا باوەردارانە ژ هەمى گونەهیا وفێرکرنا زانین و ژیری ژ کتابێن خودێ ژبەر ڤان ئەگەران ئێگرتنەکا بهێز یاهەىى دناڤبەرا باوەردارارن دا و دڤێت ئەم کاربکەین لسەر پاراستنا خیلافەتێ و دڤێت بزانین پشتی پێغەمبەرا ئەو یێت ماین بوو فێرکرنا ئایینی و رێکخستنا ئیسلامێ و بهێزئێخستنا پەیوەندیا موسلمانان دڤێ جیهانا بەرفرەهدا.

حەزرەتى ميرزا بەشير ئەحمەد (رضي الله عنه)