بەناوی خوای بەخشندەی میهرەبان _ بناڤێ خودێ دلووڤاندارێ دلووڤانکار
لا إله إلا الله محمد رسول الله
پێگەی فەرمی کۆمەڵی ئیسلامی ئەحمەدی,
بابەتی زیاتر

بزانە كو تەنگەزاریەكا گەلەك مەزن یا هەی و ئەو تەنگەزاری ژ هەمی یا مەزن ترە، هەمی پێغەمبەرا مللەتێت خو یێت ژێ‌ هشیاركرین، ئەو ژی تەنگەزاریا درەوكاری یە (الدجال)، و رامانا (دجل) دزمانێ‌ عەرەبیێ‌ دا، ئانكو (تێكهەلكرن)، دبێژن (دجل) ئانكو (بجلكا خو هوسا گوهاڕت كەس نە نیاسیت)… گەلەك جارا بەحسێ‌ درەوڤانی د ئاخفتنێت گراڤی دا یێ‌ هاتیە كرن، ئەوە یێ‌ كو ل دیماهیا دەمی دیاردبیت و دبێژیت ئەز خودێ‌ مە، و هەڤكێشا (فعّال) ژ شێوازێت پترلێكرنێ‌ یە (دزمانێ‌ عەرەبیێ‌ دا)، ئانكو ئەو گەلەك درەوا دكەت و خو بگەلەك رەنگا دگوهوریت، (النهایة لابن الأثیر).

و پەیڤا (درەوكار) یا گشتی یە و دبێژنە هەمی درەوكەر و ساختەكارا، لێ‌ ناڤێ‌ وی كرە (درەوكار) چونكو ئەو سالوخەتێ‌ درەوێ‌ بتەكووزی دیاردكەت، چونكو ئانكووداریا خو ڤەشارتنێ‌ و خوبەرزەكرنێ‌ ژ هەمی لایاڤە بخوڤە د گریت. یا درستە مروڤ بێژتە وی درەوكارێ‌ مەزنترێ‌ لپەی گووتنا پێغەمبەری (سلاڤێت خودێ‌ لسەر بن):- ((دناڤ بەرا ئادەمی و ڕۆژا رابوونێ‌ دا، چ كار ژ هاتنا درەوكاری مەزنتر نینن)) (پەرتووكا مسلم – پشكا دووێ‌ ژ ئاخفتنێت گراڤی لسەر درەوكاری).

ئەو تشتێ‌ لسەر درەوكاری گەهشتینە مە گەلەك نەوەكهەڤی و هەڤدژی یێت تێدا هەین، پڕانیا موسلمانا هزركر كو ئەو دەنگ و باس و شینكار، كا بسەرڤە چەوا تێدگەهن، هەما هۆسا یە، و یا راست، ئەو نە ددرست بوون دوی كاری دا، چوكو ئەو گووتن و دەنگوباس، میناككاریە و رەوانبێژیە و هەڤدژیە، و هندەك ژ وان دداناینە و پێغەمبەری نە گووتینە، و گرووڤە ئەوە كو پێغەمبەری (سلاڤێت خودێ‌ لسەر بن) و هەڤالێت وی هزركرن كو كورێ‌ صەییادی درەوكارێ‌ سوزدارە.

تێگەهشتنا بسەرڤە بو ئەو ئاخفتنێت گراڤی ئەوێت لسەر درەوكاری هاتین:-

بێ‌ گوومان ئەگەر ئەم سالووخەتێت درەوكاری بسەرڤە وەرگرین، دێ‌ مە كێشنە پشككاریێ‌ بخودێ‌ و دێ‌ بڤر كەفتە سەر سەرێ‌ ئێككرنێ‌. ما چێدبیت گاوورەكێ‌ نفرینلێكری د سالووخەتێت خودێ‌ دا پشكدار بیت ؟ و زیندیكرنێ‌ و مرنێ‌ بدەت و رەفتارێ‌ د ئەرد و ئەسمانا دا بكەت و بەحشت و دوزەخ ڤێ‌ بیت و كەسكاتی و تۆزێ‌ پەیدادكەت و بو دەمێ‌ چل سالا شیانا تەكووز هەبیت تاكو گەنجینێت ئەردی بدیف دكەڤن و ئەورێت ئەسمانی و ئاڤا دەریایێ‌ بفەرمانێت وی دكەن و و ب فەرمانا وی ئەردێ‌ كشلاخ شین و گەش دبیت و مرووڤ خو بو دچەمینن! ئەم خو بخودێ‌ د پارێزین ژ ڤان چیڤانووكا و خودێ‌ بلند و مەزنترە ژڤان تشتێت دكەنە پشكڤان بو وی ! ئەو ئاخفتن، لێ‌ ئەو خەون و میناككاری و هلێڤڕینن و بسەرڤە سەرڤە نا ئێنە تێگەهشتن….

و پێغەمبەر هوسا د گەهینتە مرووڤا كا چەوا خودێ‌ فەرمان لێكری، چەوا یا دییارە كو بو پێغەمبەری زانین لسەر درەوكاری یێت هاتین و ئەو زانین هلێڤڕین و خەونن و پێغەمبەری ئەو دیمەنێت هلێڤری بو مرووڤا هوسا دییاركرن كا چەوا وی دیتین، و چونكو هلێڤڕین بارا پتر وەكهەڤكرن و میناككرنە كو شرووڤەكرن پێ‌ دڤێت و بسەرڤە نائێنە تێگەهشتن، ئەم نە چار دبین ژێ‌ دەرببرین.

و مە هندەك ئاخفتنێت گراڤی یێت پێغەمبەری یێت هەین ژێ‌ دییار دبیت كو ئەو دەنگو باس هلێڤرینن كو پێغەمبەری (سلاڤێت خودێ‌ لسەر بن) یێت دیتین، ژ وان:-

1- پێغەمبەری (سلاڤێت خودێ‌ لسەر بن) روژەكێ‌ بەحسی مەسیحێ‌ درەوكار كر و گووت:- شڤێ‌ دی دخەونێ‌ دا من د دیت كو ئەز یێ‌ لدەف كەعبێ‌، من زەلامەكێ‌ بافرەش دیت ژهەمی زەلامێت بافڕەش باشتر، پرچا وی د گەهتە ناڤ ملێت وی ئاڤ ژ پرچا وی دكەت و دەستێت خو دانا بوونە سەر ملێت دوو زەلاما و لدوور كەعبێ‌ د زڤڕی، من گووت:- ئەڤە كی یە ؟ گووتن ئەڤە مەسیحێ‌ كۆڕێ‌ مریەمێ‌ یە. پاشی من زەلامەكێ‌ دی لپشت وی دیت، یێ‌ پرچ كورت و خەلەك و چاڤێ‌ وی یێ‌ راستێ‌ یێ‌ كوورە بوو، ژ وان مرووڤێت من دیتین، وەكی كورێ‌ قەتنی بوو. ودەستێ‌ خو دانا بوونە سەر ملێت زەلامەكی و لدوور كەعبێ‌ دزڤڕی. من گووت:- ئەڤە كی یە؟ گووتن:- مەسیحێ‌ درەوكارە.

2- دەمێ‌ ئەز یێ‌ نڤستی من خو دیت ئەز یێ‌ لدور كەعبێ‌ د زڤڕم….. من زەلامەكێ‌ سۆڕ دیت.. من گووت ئەڤە كی یە؟ گووتن درەوكارە.

(پەرتووكا بوخاری – پشكا دووێ‌ – لاپەرێ‌ – 150 – مژارا دەسپێكا ژییانێ‌، خالا وبەحسی مریەمێ‌ ژی د پەرتووكێ‌ دا بكە – و د پەرتووكا موسلم دا –پشكا ئێكێ‌ –لاپەرێ‌ 82 – مژارێ‌ بەحسێ‌ مەسیحێ‌ كۆڕێ‌ مریەمێ‌ و مەسیحێ‌ درەوكار…

3- ئاخفتنا نەواسێ‌ كورێ‌ سەمعان، ئەز دبینم وەكی كورێ‌ عەبدلعوزاكورێ‌ قەتنی (موسلم – پشكا دووێ‌ – مژارا بەحسێ‌ درەوكاری و سالوخەتێ‌ وی، لاپەرێ‌ 515).

و یێ‌ هزراخو د وان ئاخفتنێ‌ گراڤی یێت پێغەمبەری یێت مە گووتین، دا بكەت دێ‌ لبەر داخوازا مە ئێت، ((یا ژمن ڤە وەكی عەبدلعوزایێ‌ كورێ‌ قەتنی بوو))، ((من خو لدەف كەعبێ‌ دیت))، ((دەمێ‌ ئەز یێ‌ نڤستی))… ئەڤە ئاشكرادكەت كو ئەو خەونێت پێغەمبەری بوون (سلافێت خودێ‌ لسەر بن).

بڕاستی ئەو سالووخەتێت د ئاخفتنێت گراڤی دا هاتین، هەمی دیمەنێت هلێڤڕینێ‌ نە، و ب شێوێ‌ وێنێت بلەش یێت پێغەمبەرێ‌ خودێ‌ (سلاڤێت خودێ‌) دییار بوو. و زانا (مەلا عەلی قاڕی) ئەو ژی هوسا دبێژیت، دەمێ‌ گووتی:- توورەیشی گووت، زڤرینا درەوكاری لدوور كەعبێ‌ و ئەو كافرە ژی، هۆسا تێتە شرووڤەكرن كو ئەو یان خەونا پێغەمبەری بوویە یان هلێڤرینەكا وی بوویە، ئانكو عیسا بوێنێ‌ خو یێ‌ باش دەمێ‌ ژ ئەسمانا دهێتە خوار دێ‌ لدوور ئوولی زڤڕیت دا كارووبارێت وی درست بكەت و پیچاتییا وی چاك بكەت، و درەوكار بوێنێ‌ خو یێ‌ كرێت ئەوێ‌ دخەونێ‌ دا دییار دبیت، ئەو ژی لدوور ئوولی دزڤریت حەزدكەت خوار و پیچ بكەت)). (المرقاة شرح المشكاة – پشكا پێنجێ‌ – مژارێ‌ نیشانێت نێزیكی دەمژمێرێ‌).

نێرینەكا تێر بو نیشانێت درەوكار:-

نیشانا ئێكێ‌: یێ‌ چاڤ كوورەیە

و یا راست ئەوە كو مەبەست ژ كوورەییا درەوكاری و بیناهیا خودێ‌ ئەوە كو درەوكار یێ‌ كوورەیە د كارووبارێت ئوولی دا ژ لایێ‌ جانكاریێ‌ ڤە و نە د خەما دیماهیا خو یە، و دێ‌ یێ‌ دوویر بیت ژ رێ‌ یا ڕاست، و دێ‌ وێ‌ ژبیركەت یا مەسیحێ‌ ناسڕی (سلاڤێت خودێ‌ لسەر بن) گووتیە وان بكەن {وَإِنَّ اللَّهَ رَبِّي وَرَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ هَذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِيمٌ} ئانكو: {خودێ‌ سەمیانێ‌ من و سەمیانێ‌ هەوەیە، ڤێجا وی ب پەرێسن، ئەڤە رێ‌ یەكا راستە} (سوورەتا مريم).

و خودێ‌ یێ‌ بلندتر نا مێزەكەتە وێنە و ڕەنگا، لێ‌ مێزە دكەتە دلا و كارێت باش، هەرووسا یا د ئاخفتنا گراڤی دا هاتی ((خودێ‌ نا مێزەكە تە وێنێ‌ هەوە)) و یا قورئانا مەردین دا هاتی {وَمَنْ كَانَ فِي هَذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فِي الْآخِرَةِ أَعْمَى} ئانكو: {ئەوێ‌ د ڤێ‌ دا یێ‌ كوورە بیت دێ‌ لدیماهیێ‌ ژی یێ‌ كوورە بیت} (سورەتا الإسراء).

و لڤێرێ‌ نە بەحسی كووراتییا لەشی یە لێ‌ بەحسی كووراتیا جانكاری یە. و كووراتی لڤێرێ‌ نەدیتنە و بەرزەبوونە و نەمانا بیناهییا ژیری یە نە چ دی، ئەڤەیە ئانكودارییا درەوكاری، ڤێجا تێبگەهە و بزانە.

و مژارێ‌، چاڤێ‌ وی یێ‌ راستێ‌ یێ‌ كوورەیە، ئەڤە یا د ڤەگووتنا بوخاری دا و ئەو پەرتووك درسترین پەرتووكە پشتی قورئانا پیرووز، ژبەر ڤێ‌ چەندێ‌ ئەو ژ ڤەگووتنێت دی پێش ترە، و لایێ‌ ڕاستێ‌ هەمی گاڤا بو تشتێت ببها تێتە بكارئینان، و لڤێرێ‌ مەبەست ژ چاڤێ‌ ڕاستێ‌ چاڤێ‌ ئوولی یە یان ئوول بخویە،… ئانكو درەوكاری بیناهییا ئوولی نا بیت و های ژ دیماهییا وێ‌ چەندێ‌ نابیت، و خودێ‌ یێ‌ مەزنتر لسەر مرووڤێت یێت هوسا یێت های ژخونەیی دبێژیت {لَقَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هَذَا فَكَشَفْنَا عَنْكَ غِطَاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ} ئانكو: {تە های ژڤێ‌ نە بوو، مە لسەر تە هلێڤڕی، ڤێجا بیناهییا تە ئەڤروو گەلەكا باشە} ((سوورەتا ق)).

و لسەر مژارێ‌، كو چاڤێ‌ وی یێ‌ دی هەسارەكا دوڕی یە، ئانكو یا وێ‌ ئەوە كو دێ‌ یێ‌ زیخ بیت ب زانستێت ئەردی، و دێ‌ یێ‌ رەهوان بیت ب هونەرێت ڤێ‌ جیهانێ‌ و دێ‌ ژیرێ‌ وی بەری هەمی ژیردارا را كەت لسەر هەمی كارووبارێت ڤێ‌ ژییانێ‌، و لسەر مژارێ‌ وان ڤەگووتنێت دبێژن كو چاڤێ‌ وی یێ‌ چەپێ‌ یێ‌ كوورەیە، دبیت ئانكو ژوێ‌ چەندێ‌ ئەو بیت كو دێ‌ رێیێت بدەست ڤە ئینانا تشتا لڤێ‌ جیهانێ‌ دێ‌ د نە باش و نە ددرست بن.

نیشینا دووێ‌:- ك ف ر

نڤیسینا پیتێت (ك-ف-ر) كو ئانكودارییا وێ‌ ب زمانێ‌ عەرەبی (گاوور)ە، لسەر ئەنیا درەوكاری، ب ڕاستی ژیرێ‌ مرووڤی ڤی كاری نا وەرگریت، لێ‌ ئەو ژێوەرگرتنەكا زمانی یە، ئانكو درەوکار نەراستیێ‌ دكەتە بەر راستی یێ‌، و گووتنێت خو بو مرووڤا دنەخشینیت، و بیرووباوەرێت پیچ پەیدا دكەت و بیرووكێت نەراست پەیدا دكەت كو باوەریێ‌ ژ رەهێت دلا بینتەدەر، و مرووڤ هزر دكەن كو ئەو یێ‌ لسەر رێ‌ یا راست لێ‌ ئەو یێ‌ نە راستە، و وی چ گرووڤێت درست بو راستگوویا خو نینن و گاووریا وی یا دییارە هەچەكو سالووخەتێ‌ گاووریێ‌ یێ‌ لسەر ئەنیا وی دیارە، و دگاڤێ‌ دا مرووڤ دزانیت ئەو گاوورە، و هەچەكوو پەیڤا گاوور یا لسەر ئەنیا وی نڤیسی، و هەر باوەردارەك د شێت بخوینیت یێ‌ خاندەڤان بیت یان نە خاندەڤان، چونكو باوەردارێ‌ درست دشێت گاووریێ‌ و باوەریێ‌ ژێك جودا كەت، و بروناهییا دلێ‌ خو كارووبارێت هویر ببینیت و خو ژ بیرووباوەرێت سەرداچووی دویر كەت……

نیشانا سیێ‌:- بەحشت و دووزەخ یێت ڤێ‌ هەین

ئانكوداریا وێ‌ ئەوە كو دێ‌ درەوكاری هەمی جورێت خووشیا و ئەگەرێت زەنگینییێ‌، هەچەكو ئەو كیڤە بچیت گەنجینەیێت ئەردی د گەل دچن، یێ‌ باوەریێ‌ ب ئوولێ‌ وی ببینیت و درەوكار فێلێ‌ لێ‌ بكەت، و دلێ‌ وی بچیتە بەحشتا وی دێ‌ كەفتە خەفكا وی، و دێ‌ چیتە دووزەخێ‌. لێ‌ باوەردارێ‌ موسلمان ئەوێ‌ خو ژێ‌ دویر بكەت و بەرێ‌ خو نەدەتە بەحشتا وی لێ‌ خو ل بەر نەخووشی و دەردەسەریا بگریت چونكو گوهێ‌ خو نادەتە وی و ب سووزێت وی یێت فێلباز سەردا نەچیت دێ‌ چیتە بەحشتا بەرین. ئەڤەیە ڕاستی، چونكو نە ژیر و نە دەستوور لبەرناهێن كو خودێ‌ بەحشت و دووزەخا بكەتە ددەستێ‌ درەوكاری دا و چ بڤێت لێ‌ بكەت، ژبەر ڤێ‌ چەندێ‌ پێغەمبەری (سلاڤێت خودێ‌ لێ‌ بن) یێ‌ بەحسی وەكی ڤان تشتا كری و گووتی ((ئەو ژ وێ‌ چەندێ‌ سڤك ترە بو خودێ‌)) (لسەر رێككەفتینە). شرووڤەكەر لسەر دبێژیت ((ئانكو درەوكار لدەف خودێ‌ ژ هندێ‌ كێمترە كو خودێ‌ بو وی وە بكەت، لێ‌ ئەو هزركرنە و ولبەربەرزەكرنە بو وێ‌ دەردەسەریێ‌، و هوسا دێ‌ گاوور سەرداچیت و دێ‌ باوەردار یێ‌ خوراگر بیت (المرقاە شرح المشكاە: مژارێ‌ نیشانێت نێزیكی روژا دیماهیێ‌).

و لڤێرێ‌ ئەم حەزدكەین گووتنا زانایەكی بێژین داكو باش ئەڤ پرسگرێكە خویا ببیت، هێژا شێخ نوعمانێ‌ ئەعزەمی یێ‌ عیراقی دبێژیت:- ((ڤێجا داگیر كەر درەوكارە، دهێت و بەحشت و دووزەخێ‌ نیشا تە ددەت، ئەگەر تە باوەر ژێكر و تو كریە دبەحشتا خودا، ئەو بەحشت دێ‌ بیتە ئاگر، و ئەگەر تو نە بوویە گووهدارێ‌ وی و تو كریە د ئاگرێ‌ خو دا و تە خو ژ وی دویر كر، ئەو ئاگر دێ‌ بو تە بیتە بەحشت، و ئەڤ كارووبارە بو وی كەسی یێ‌ بوویە پشتەڤان و هاریكارێ‌ داگیركەری و بو وی كەسێ‌ دژی وی راووستیا و شەڕێ‌ وی كر، یێ‌ خویایە)) (جریدة الهدایة، بغداد، العدد 146).

نیشانا چوارێ‌ ك- باراندنا بارانێ‌

ئەڤە میناككاری یە بو كۆلِانا درەوكاری بو رویبارا و وان رویبارا دبەتە جهێت بەریار و هشك و ب ژین د ئێخیت، و گەلەك مفای ژێ‌ وەردگریت و ئەو گەنجینێت دناڤ دا ڤەشارتی دەردئێخیت، و رامانا دووێ‌ بو باراندنا بارانێ‌ ئەوە كو درەوكار دێ‌ هندەك رێ‌ یا دەرێخیت كو بارانا چێ‌ كری ببارینن، و دیاردێت ڤێ‌ چەندێ‌ ل هندەك دەولەتا ل هندەك تاقی كرنێت زانستی دا دبینی، چونكو بارانا بدرستی بتنێ‌ خودێ‌ نلندتر دبارینیت…

نیشانا پێنجێ‌:- زیندی كرنا مرییا

بزانە كو زیندی كرن و مراندن یێت دەستێت خودێ‌ مەزنتر دا، ژ بلی خودێ‌ بلند تر كەس نەشێت ژییانێ‌ یان مرنێ‌ بدەت، و ئەوێ‌ دمریت جارەكا دی نا زڤریتە ڤێ‌ جیهانێ‌ ڤێجا چەوا دێ‌ درەوكار گەنجەكی مرینیت و زیندی كەتەڤە! خودێ‌ یێ‌ مەزنتر و بلندتر دبێژیت { اللَّهُ الَّذِي خَلَقَكُمْ ثُمَّ رَزَقَكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ هَلْ مِنْ شُرَكَائِكُمْ مَنْ يَفْعَلُ مِنْ ذَلِكُمْ مِنْ شَيْءٍ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ} ئانكو: {ئەو خودێ‌ یێ‌ هین ئافراندین و پێژییان داینە هەوە پاش دێ‌ هەوە مرینیت و دێ‌ هەوە زیندی كەتەڤە، ئێك ژ پشكڤانێت هەوە ئێك ژ ئەڤان كارا دكەت، خودێ‌ ژ وان هەمی پشكڤانا بلند تر و مەزنترە} (الروم 41).

ڤێجا كوشتنا درەوكاری بو گەنجەكی و زیندی كرنا وی ڤە، هەما چەوا دئێتە گووتن، نائێتە وەرگرتن و تێگەهشتن، شرووڤەكرن پێ‌ دڤێت، ئەم دشێین بێژین كو رامانا وێ‌ ئەوە كو درەوكار دوژمنەكێ‌ مەزنە بو ئیسلامێ‌ هەمی شییانێت خو بكاردئینیت، دا ئیسلامێ‌ لسەر ئەردی نە هێلیت، و ئەو ئیسلاما گەنج نەهێلیت و و هوسا هزر بكەت كو وی ئەو یێ‌ كووشتی، لێ‌ خودێ‌ یێ‌ بلندتر وی دپارێزیت و زیندی د كەتەڤە. و گووتنا وی كوشتی بو درەوكاری پشتی زیندی كری كو گووتیێ‌ ((پتر من تو نیاسی)) رامانا وێ‌ ئەوە ئەگەر وی ئیسلام براند مرووڤ دێ‌ هزرکەن و دێ‌ بێژن بووچی ئیسلام هووسا یا لاواز بووی، ڤێجا گرێ‌ خودێ‌ ناهێلیت ئەڤ تشتە ببیت، چەوا وی سوز دای {إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ} ئانكو: {مە قورئان یا ئینایە خوارێ‌ و دێ‌ پارێزین ژی} (الحجر – 10) و دێ‌ مەسیحێ‌ ژڤاندار هنێریت (سلاڤ لسەر بن) ئەوێ‌ كو دێ‌ ئاریشەدار و داڤێت درەوكاری برینیت، ودێ‌ ئیسلام ب گرووڤێت قیچ و بەهانێت ئاشكرا لسەر هەمی ئایینا كەڤیت، و هۆسا دێ‌ مرووڤ زانن كو ئیسلام ئایینێ‌ خودێ‌ یێ‌ درستە، ژبەر ڤێ‌ چەندێ‌ سەرئێخست و زیندی كرەڤە…

نیشانا شەشێ‌:- كەرێ‌ درەوكاری

درەوكار دێ‌ لسەر كەرەكێ‌ بەلەك دییار بیت، دناڤبەرا هەردوو گوهێت وی دا حەفتێ‌ گەزن، (مشكاە المصابیح) و دگووتنەكا دی دا ((كەرەكێ‌ بەلەك یێ‌ دبندا، درێژیا هەر گوهەكێ‌ وی سیه دەستن، دناڤبەرا هەر صمەكی و صمێ‌ دی دا رێڤەچوونا شەڤ و روژەكێ‌ یە، ئەرد بو وی د چەمیێت، عەورا ب دەستێ‌ خو یێ‌ راستێ‌ ڤەدگریت و بەری روژێ‌ دگەهتە ئاڤاگەها وێ‌، و دەریا ددتە گووزەكا وی ڕا، بەری وی چیایەكێ‌ دویكێلێ‌ یێ‌ هەی و و ل پشت وی چیایەكێ‌ كەسك یێ‌ هەی و ب دەنگێ‌ خو گازی د كەت، هەردوو رەخێت جیهانێ‌ گوه لێ‌ هەیە و دبێژیت (وەرنە دەف من خوشتڤێت من (كنز العمال: الجز‌ء السابع- لاپەرێ‌ 266).

براستی ئەڤە بەحسی سویارگەهەكا نوی دكەت دێ‌ ل دویماهیا دەمی مروڤ چێكەن، دێ‌ وەغەرێ‌ بساناهی ئێخیت و دێ‌ یا بلەز بیت و دەنگەكێ‌ بلند و تیژ دیچ چێ‌ دەركەڤیت، كو ل هەردوو رەخێت جیهانێ‌ گوهلێ‌ دبیت و ژ بەر لەزی و بساناهی یا وێ‌ بو وەغەرێ‌، مرووڤ سویارگەهێت دی ژ بیردكەت خو حێشتر ژی دێ‌ ئێتە ژ بیركرن ئەوا بەرێ‌ باراپتریا رێ‌ یا پێ‌ د هاتنە بڕین، و خودێ‌ مەزنتر لسەر ڤی بابەتی دبێژیت {وَإِذَا الْعِشَارُ عُطِّلَتْ} ئانكو: {و ئەگەرحێشتر ژ كاركەت} (سوورەتا التكوير) و {وَالْخَيْلَ وَالْبِغَالَ وَالْحَمِيرَ لِتَرْكَبُوهَا وَزِينَةً وَيَخْلُقُ مَا لَا تَعْلَمُونَ} ئانكو: {و هەسپ و هێستر و كەر دا لێ‌ سیاربن و ئەو تشتێت هین چ ژێ‌ نوزانن د ئافرینیت} (سوورەتا النحل)

ئانكو خودێ‌ یێ‌ بلندتر سویارگەهێت نوی، هین نوكە چ ژی نوزانن و هین نوزانن د چەوان، د ئافرینیت، و د ئاخفتنا گراڤی دا ((دێ‌ حێشترا هێلن و ڤیچجا پیچ نا گەریێن)) (صحیح مسلم – مژارێ‌ هاتنەخوارا عیسایێ‌ كورێ‌ مریەمێ‌) خودانێ‌ پەرتووكا مەرقات رامانا وێ‌ دبێژیت ((ئانكو ڤێجا كار پێ‌ نائێتەكرن، و دێ‌ هندەك تشتێت دی ئێنەشینێ‌)) (پشكا پێنجێ‌ لاپەرێ‌ 221). و نوكە مرووڤ حێشترا ب كار نائینن بو وەغەركرنێ‌ چونكو پاپور و گەمی و تڕێن و فڕۆكە ئەڤرو یێت پەیدا بووین و ئەڤە ب شەڤ و روژ و بلەز كار دكەن و نا وەستیێن و ب دەنگەكێ‌ بلند و زەلال گازی سویارا د كەن و دویكێل ژێ‌ دچیت.. و د جهەكێ‌ دی دا بەحسی وێ‌ سویارگەها ژڤاندار تێتەكرن ((چ نەمایە دێ‌ ئاگر ژ گرتی گەهەكێ‌ دەركەڤیت و وەكی حێشترا گران برێڤە دچیت)) (كنز العمال – پشكا حەفتێ‌ –لاپەرێ‌ 205) و ئەڤی تشتی د پاپور و بەلەم و سویارگەهێت دی یێت نوی دا د بینین، و كا چەوا ددەریا یێ‌ دا دیار د بوو كو دەریا دگەهیتە گوزەكا وی، بلا بەرێ‌ خو بدەتە پاپورا دەمێ‌ د دەریایێ‌ د چیت.