Таҳажжуд намозига туриш учун ўн учта йўл

“Таҳажжуд намозини албатта, ўқиш керак, аммо кечаси қандай тура оламиз, деган савол туғилади. Бу борада оддийгина бир йўл бор, бунда зарарли томонлар ҳам бор, аммо фойдаси ҳам бор. Ҳозирги кунларда қўнғироқли соатлар топилади. Улар орқали инсон тура олади. Аммо менинг тажрибам бўйича бу фойдали йўл эмас, чунки мени кечасида уйғотади деб инсон соатга суянади ва кечаси туриш учун бутун эътибори соатга берилганидан дарак беради. Агар у туриш хаёли билан ухлаганда, бутун кечада ибодатда бўлган бўларди.

Бу билан бирга туришни хоҳламаган инсон чалинаётган қўнғироқни ҳам ўчириб қўяди. Аммо мустаҳкам ирода ва ният билан ухласа, унда вақтида тура олади. Яна соат орқали турадиган кишилар намозда уйқу келади, деб шикоят қилишади. Унинг сабаби шуки, улар ўз иродаси билан эмас, соат орқали туришади. Шунинг учун, бу услуб унчалик фойдали эмас. Аммо бошланишида ёкимахсус шароитда бу фойдали бўла олади. Менимча, кечасида туриш учун ёрдам берадиган ўн учта йўл бор. Ва ишончим комилки, агар бирон-бир киши буларга амал қилса, албатта, мувафаққиятга эришади. Бошланишида ҳар бир иш қийин бўлади, аммо кейинроқ булар орқали ютади.

Мен айтаётган бу ҳамма гапларни Қуръони Карим ва ҳадисдан олганман, ўзимдан айтмаяпман. Аллоҳ таолонинг марҳамати билан бу гаплар менга кашф бўлган. Ва бошқалардан яширин турган, вақтторликқилмаганда, мен Қуръони каримнинг оятлари ва ҳадисларни ҳам айтиб берар эдим.

Биринчи йўл: Аллоҳ таоло табиатда бу нарсани қўйганки, қайси вақтда бирон-бир нарса пайдо бўлган бўлса, ўша вақт қайтадан келганида, у нарса яна тўлқинланади. Бунга кўпгина мисоллар учрайди. Масалан, киши ёшлигида қайси касал билан оғриган бўлса, қариганда худди шу ёшлигидаги кайфият пайдо бўлади ва ўша касал қайтадан қўзғолади. Бу нарса дарахт ва қушларда ҳам мавжуд.

Ушбу табиат қонунидан кечқурун туриш учун ёрдам олиш мумкин. Масалан, хуфтон намозини адо қилгандан сўнг бироз вақт зикр қилсак, шунча бомдоддан олдин кўзимиз шу зикр учун очилади.

Иккинчи йўл: Хуфтондан сўнг ҳеч ким билан гаплашмасин. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам хуфтон намозидан сўнг гаплашишни ман қилганлар. Баъзи бир пайтларда ўзлари гаплашганларига ҳам исботлар бор, аммо умуман гаплашишни ман қилганлар. Бунинг сабаби, инсон гаплашиш натижасида кечроқ ётиб, эрталаб кечроқ туради. Бу билан биргаликда, агар у гаплар диний бўлмаганида, унинг фикр-хаёллари диндан бошқа томонга бурилади. Шунинг учун Набий саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг фармони бўйича хуфтондан сўнг ҳеч гаплашмасдан ухлаш керак, токи диний хаёллар билан ухласин ва эрталаб эртароқ тура олсин. Ишхонадаги ишлар ёки ўта муҳим ишларни эса хуфтондан сўнг бажариш ман эмас, аммо ухлашдан олдин зикр қилиш зарурдир.

Учинчи йўл: Хуфтон намозидан сўнг, ухлашдан олдин таҳорат бўлганида ҳам, янги таҳорат қилиб, ухлаш керак. Унинг таъсири қалбга ўтади ва бунинг натижасида ўзига хос бир ҳузур пайдо бўлади. Ва янгиланган таҳорат натижасидаги ҳузур-ҳаловатбилан ухлайдиган киши, уйғонганда ҳам ҳузур билан уйғонади.

Биз кўзатганимиздек, агар бир киши йиғлаётиб ухласа, ўша кайфият билан туради. Ва агар бирон-бир киши жилмайган ҳолда ухласа, ўша ҳолатда туради. Худди шундай таҳорат ҳузури билан ухлаган инсон ўша ҳузур билан туради ва шу билан биргаликда, у туришда ҳам ёрдам беради.

Тўртинчи йўл: Зикр қилган ҳолда ухлаш натижасида кечқурун зикр учун уйғонади. Шунинг учун Набий саллаллоҳу алайҳи ва саллам ухлашдан олдин зикр қилар эдилар. Оят ул-курсий ва учта сурани бир мартадан ўқиб, қўлларига пуфлаб, қўлларини бутун танасига силар эдилар. Уч марта шундай қилар эдилар. Ундан кейин ўнг томонга қараб, қуйидаги дуоларни ўқир эдилар.
اللهم اسلمت نفسی اليک و وجهت وجهي اليک و فوضت امری اليک رغبة و رهبة اليک والجات ظهری اليک لا ملجا ولا منجا الا اليک امنت بکتابک الذی انزلت و نبيک الذی ارسلت-
(ترمذی کتاب الدعوات باب ما جاء فی الدعاء اذا اوی الی فراشه)
(Термизий, “Китобуд-даъвот”, бобу мо жоа фид дуои).

Ҳар бир мўмин худди шундай қилиши керак. Кейин ётганда ичида то ухлагунча سبحان الله وبحمده سبحان الله العظيمёки бирон-бир бошқа зикр қилиш керак. Қайси бир аҳволда инсон ухласа, бутун кечани ўша кайфият билан кечиради. Шу сабадан кимда-ким зикр ва тасбеҳ қилаётиб ухласа, унинг бутун кечаси зикр ила ўтганидек бўлади. Болалар ёки аёллар бирон-бир жойи оғриганда ухласа, ухлаётиб ағдарилганида, дард ва ғам билан тўла овозлар чиқаради. Бу ўша ухлаётган пайтдаги дард-ғамнинг таъсири бўлади. Аммо, агар бирон-бир киши тасбеҳ қилаётганида ухлаб ағдарилса, унинг оғзидан тасбеҳ чиқади. Шунинг учун Қуръони Каримда Аллоҳ таоло мўминлар ҳақида айтади:
تتجافیٰ جنوبهم عن المضاجع يدعون ربهم خوفاً و طمعاً و مما رزقناهم ينفقون
(Ас-Сажда сураси, 17-оят)

“Уларнинг ёнбошлари тўшаклардан турган ҳолда бўлади ҳамда улар хавф ва умид билан Аллоҳ таолога илтижо қиладилар. Ва Биз уларга берган нарсалардан инфоқ қиладилар”.

Зоҳиран бу гап тўғригаўхшамайди. Чунки Расули Акрам саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам ухлар эдилар ва бошқа мўминлар ҳам ухлайдилар. Аммо ҳақиқат шуки, улар тасбеҳ қилаётган ҳолда ухлайдилар. Шунинг учун уларнинг уйқуси уйқу эмас, балки тасбеҳ бўлади.

Улар ухласа ҳам, ҳақиқатда ухламайдилар ҳамда уларнинг беллари тўшаклардан ажралиб туради ва улар Аллоҳнинг ёди билан банд бўладилар.

Бешинчи йўл: Ухлаш пайтида таҳажжуд учун албатта тураман, деб мустаҳкам ирода қилиб олсин. Инсон ичида Аллоҳ таоло томонидан шундай куч қўйилганки, у нафсга таъкидан буюрганда бўйсунади ҳамда буни бутун ақл эгалари тан олади. Бас, ухлаш пайтида мен таҳажжуд учун тураман деб, мустаҳкам ирода қилиши керак. Шундай қилиб, сизлар ухласангизлар ҳам, руҳингиз мана шу пайтда менга уйғонишга буюрилган деб уйғоқ туради. Айни шу пайтда ўзингиздан-ўзингиз уйғона оласизлар.

Олтинчи йўл: Бу йўлни қўллаш учун имоним комил деган бир кишигагина рухсат бераман. Витрларни хуфтон намози билан эмас, балки таҳажжуд пайтида ўқиш учун қолдирсин. Одатда, инсон фарзларни ўзига хос эътибор билан адо қилади, нафллар учун сусткашликка йўл қўяди. Бас, нафл ва вожиб – иккаласиқолдирилганда, то уни адо қилмагунча руҳи тинчланмайди. Ва натижада, нафс сусткашликка йўл қўймайди, аммо витр намози ўқиб қўйилганда, таҳажжуд пайтида уйғонса ҳам, витр ўқиганман, нафлларни ўқимаса ҳам бўлаверади, деб нафси йўл топади. Аммо витр ўқишим керак, деган ўй бўлганида, албатта, туради ва нафл ҳам ўқиб олади. Бундан олдин ҳам шарт қўйган эдимки, имони комил инсонларгина буни қўлласин. Имони комил бўлган инсонлар, албатта, витрлар учун туришади, бўлмаса, витрларни ўқишдан ҳам маҳрум қолади.

Еттинчи йўл: Бу йўлни ҳам руҳоний жиҳатдан юқорироқ кишилар қўллаши керак. У бўлса, киши хуфтон намозидан кейин нафл ўқий бошласин, то чидай олмайдиган қаттиқ уйқу келмагунча ўқийверсин. Бунга вақт кўпроқ кетишига қарамай эрталаб эртароқуйғонади. Бу бир руҳий тарбиядир.

Саккизинчи йўл: Бизнинг сўфийларда бу одат тусига кирган эди, мен бунга эҳтиёж сезмаганман, аммо фойдалидир. Қаттиқ уйқу келган ва ўз вақтида уйғона олмаган кунларда юмшоқ тўшакни олиб қўйсин.

Тўққизинчи йўл: Ухлашдан бир неча соат олдин, яъни шомдан олдин ёки кейин овқат еб олиш керак. Кўпинча инсоннинг руҳи фаол бўлади, аммо танаси суст бўлади. Жисм руҳга қўшилган бир юкдир. Бу юк оғирлашганда, руҳни босиб олади. Шунинг учун ухлаётганда, қорин тўлмаслиги керак. Унинг таъсири қалбга ўтади ва инсон сустлашиб қолади.

Ўнинчи йўл: Кечаси ухлаётганда, инсон жунбий ёки кир ҳолатда ухламаслиги керак. Фаришталарнинг тозалик билан мустаҳкам алоқаси бор, улар кир бўлган кишига яқинлашмайди, балки узоқлашиб кетади. Шунинг учун Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам олдида бир ёмон ҳидли ейдиган нарса олиб келинганида, ул зот асҳобларига: “Сизлар еб олинглар, мен емайман”, – деб айтадилар. Асҳоблар дейдилар: “Унда биз ҳам емаймиз”. Ул зот: “Сизлар енглар, мен билан фаришталар гаплашади ва улар бундай ёқимсиз ҳидларни ёқтирмайдилар, шунинг учун мен емайман”, – деб айтдилар.

Фаришталар кир ва ифлосликни ёқтирмайдилар. Ҳазрати Халифатул-Масиҳ ил-Аввал айтардилар: “Бир марта мен овқатланиб, қўлларимни ювмасдан ухладим. Тушимда акам менга Қуръон узатаётганини кўрдим, аммо уни қўлимга олай десам, қўлинг тегмасин, қўлинг тоза эмас деди”. Демак, жисм тозалигининг таъсири қалбга ўтади. Фаришталар таҳорат билан ётганларни келиб уйғотишади, аммо покизаликдан фарқ бўлганида яқинлашмайдилар.Бу жисм тозалиги ҳақидаги йўлдир.
Ўн биринчи йўл: Ётадиган жой тоза ва пок бўлиши керак. Кўп кишилар бу нарсага эътибор беришмайди. Аммо билишимиз керакки, ётадиган жой, кўрпа тозалигининг руҳ билан хос алоқаси бор. Шунинг учун буни инобатга олишимиз керак.

Ўн иккинчи йўл: Оддий кишилар бунга амал қилганида, уларга зарар етиши мумкин, аммо ўзига хос кишиларга зарарли бўлмайди. У бўлса, эр ва хотин бир ўринда ётмаслигидан иборатдир. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламётар эдилар, аммо у кишининг мақом-мартабалари ўта буюк ва баланддир. Ул зотга ҳеч таъсир ўтмас эди, аммо бошқа кишилар эҳтиёт бўлишлари керак. Гап шундан иборатки, жисмоний шаҳватнинг таъсири қанчалик кўп бўлса, руҳоний кучни шунчалик кўп олиб қўяди. Шунинг учун Ислом: “Еб-ичинглар, аммо ҳаддан ошманглар”, – дебайтган. Зеро, ҳаддан ошганда, шаҳвоний ҳис-туйғулар кўпайиб, руҳга зарар етказади. Бас, ўз нафсини тийишни билганларнинг бирга ётишида айб йўқ, аммо оддий кишилар бундан парҳез қилиши керак. Ва ўз ўй-фикрларини бутунлай тия олмайдиганлар, бирга ётмаслиги керак. Бўлмаса, шаҳвоний ўйлар келиб тураверади ва баъзи бир пайтда ухлаётиб жинсий алоқада бўлиб қолишади. Бундай қилиш руҳга ёмон таъсир кўрсатади ва туришга қийин бўлиб қолади.

Ўн учинчи йўл: Бу шунчалик аъло йўлдирки, бу нафақат таҳажжудда бедор бўлиш учун ёрдамчидир, балки бунга амал қилганида, инсон ёқимсиз ва ёмон ишлардан ҳам ўзини сақлай олади. У бўлса, ухлашдан олдин ўзини текшириб чиқсин. Қалбида бирон-бир киши ҳақида гина-кудурат бўлганида, уни кўнгилдан чиқариб ташлаши керак. Бунинг натижасида руҳнинг тозалиги сабабидан таҳажжудга бедор бўлишга имконият топиб олади. Кейинроқ бунақа хаёллар қайталанишига қарамай, кечқурун ухлашдан олдин, бундай хаёлларни унутиб, тоза қалб билан ётиш керак. Бунинг нима айби бор? Агар бирон-бир киши бундай хаёлларда дунёвий фойда бор, деб ўйласа, у кундузи эслаб оласиз, кечқурун нима кераги бор?! Ахир ҳеч ким билан урушмайсизку!, деб юраккаайтиб қўйиши керак.

Биринчидан, бир марта кўнгилдан бундай хаёлларнинг илдизини кесиб юборгандан кейин у қайта тикланмайди. Иккинчидан, бундай хаёллар натижасида етадиган зарардан инсон ўзини сақлаб олади. Бирон-бир нарса қанча кўп вақт бошқа нарса билан бирга бўлса, шунчалик у нарса ўз таъсирини кўп ўтказади. Масалан, агар мочалкани сувга шимитиб, бирон-бир нарсани тезлик билан артсак, унда у озгина нам бўлади, агарда кўп вақт унинг устига қўйсак, унда у кўпроқ ҳўл бўлиб қолади. Худди шундай инсон билан бирга бўладиган хаёллар унинг кўнглига сингиб кетади. Ва ухлаганида инсоннинг кўнглида бор хаёлларини бутун кеча руҳи такрорлаб туради. Кундузи ўта зарарли бўлмаган шундай хаёл кечқурун зарарли бўлиб қолади. Кундузи бошқа ишлар билан банд бўлганлиги учун эсдан чиқарибқўяди, аммо кечаси қайталаниб туради.

Бас, ухлаш пайтида ёмон хаёлларни унутиш керак, токи кўнгилга сингиб кетмасин. Агар сингиб кетса, уни унутиш қийин бўлади. Кечқурун, агар жон чиқиб кетса, унда бу ёмон фикрдан тавба қилишнинг имкони ҳам бўлмай қолади. Шундай қилиб, нафсни қўрқитиш керак, бир марта бундай хаёлни унутгандан сўнг ундан одам қутулади. Хуллас, ухлаётганда нафсда ёмон хаёллар бўлмаслиги керак. Шундай қилиб, агарбирон-бир киши тоза ва пок қалб билан ухласа, таҳажжуд намозига туриш учун албатта, унга имконият насиб этилади”.
( “Анвор ул-Улуум”, 3-том, фазли умар фаундейшан, 511-517-бет)