بەناوی خوای بەخشندەی میهرەبان _ بناڤێ خودێ دلووڤاندارێ دلووڤانکار
لا إله إلا الله محمد رسول الله
پێگەی فەرمی کۆمەڵی ئیسلامی ئەحمەدی,

حەقیقەتی بەهەشت و دۆزەخ بڕگەیەكە لە كتێبی “فەلسەفەی فێركارییەكانی ئیسلام”ی ئیمامی مەهدی و مەسیحی بەڵێندراو (عليه السلام)، وە لە بنچینەدا ئەم كتێبە بەنرخە وتارێكه خۆی (عليه السلام) نووسیویەتی و  یەكێك لە قوتابیەكانی بەناوی هێـژا عەبدولكەریم سیالكۆتی (رضي الله عنه) لە كۆنگرەی ئایینەكان لە لاهۆر پێشكەشی كرد لە ڕێككەوتی 26_28ی كانوونی یەكەمی ساڵی 1896ز.

لەم بڕگەیەدا ئیمامی مەهدی و مەسیحی بەڵێندراو (عليه السلام) دەفەرموێت:

بێگومان حەقیقەتی بەهەشتی ئیسلامی بریتیە لە تیشكدانەوەی ئیمان و كردەوەكانی مرۆڤ لە ژیانی دنیادا.. وە شتێكی تازە نیە كە مرۆڤ لە دەرەوە پێی بگات، بەڵكو بەهەشتی مرۆڤ لە ناخی خودی مرۆڤەكەوە دروست دەبێت و پەرەدەسێنێت، وە بەهەشتی مرۆڤ تەنھا بریتیە لە ئیمان و كردەوە چاكەكانی كه لە خودی ئەم جیھانەوە دەستدەكات بە چێژوەرگرتن لێیان. وە لە ناخیدا ئیمان بەشێوەی كۆمەڵێك باخچە و كردەوەكانیش بەشێوەی كۆمەڵێك ڕووبار دەردەكەون بۆی.. پاشان لە دواڕۆژدا بە ئاشكرا دەیانبینێت. كتێبی پیرۆزی خوا فێرمان دەكات كە ئیمانی ڕاست و بێگەرد و كامڵ و ڕەگداكوتاو بە خوا و سیفەت و ویستەكانی باخێكی سەوز و گەشاوە و درەختێكی بەرهەمدارە، وە كردەوەچاكەكان ڕووبارەكانی ئەم باخەن.. هەروەك خوای گەورە دەفەرموێت: {ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِي السَّمَاءِ (*) تُؤْتِي أُكُلَهَا كُلَّ حِينٍ} (إبراهيم: 25_26)

واتە ئەو وشە ئیمانیەی كە خاڵیە لە هەموو جۆرە پەڕگیرییەكی ئەرێنی و نەرێنی، وە خاڵیە لە ناتەواوی و كەلێن و درۆ و گاڵته، وە لە هەموو ڕوویەكەوە تەواو و بێ كەموكوڕییە.. هاوشێوەی درەختێكی جوانە كە هیچ خەوش و كەموكوڕییەكی تێدا نیە و ڕەگەكانی بەناخی زەویدا ڕۆچووە و لقەكانیشی گەیشتووەتە بڵندایی ئاسمان، وە هەمیشە بەرهەمی خۆی دەدات، وە هیچ كاتێك و سەردەمێك نایەت بەسەریدا كە لقەكانی بەرهەمیان پێوە نەبێت.

وە بە تەشبیھكردنی وشەی ئیمان بەدرەختێك كە هەمیشە بەرهەمی خۆی پێشكەش بكات.. خوای گەورە سێ نیشانەی باسكردووە بۆ ئیمان:

یەكەم: ئەوەیە كە ئەسڵی ئیمان، واتە مانا ڕاستەقینەكەی، جێگیر بێت لە زەوی دڵدا. ئەمەش مانای ئەوەیە كه سروشتی مرۆیی و ویژدان دان بنێن بە ڕاستی و ڕەسەنایەتی ئەو ئیمانەدا.

نیشانەی دووەم: لقەكانی لە ئاسماندا ‌بن. بەو مانایە ئیمان لەگەڵ بەڵگە عەقڵیەكاندا بەیەكەوە پەیوەست ‌بن بەجۆرێك سوننەتە ئاسمانیەكان، كە بەشێكن لە كردەوەكانی خوای گەوره، تەبا ‌بن لەگەڵیدا. مەبەست ئەوەیە كە بتوانین لە ڕێگەی هەڵێنجانی كۆمەڵێك بەڵگە لە ڕێساكانی سروشتەوە ڕاستی و ڕەسەنایەتی ئەو ئیمانە بسەلمێنین، وە ئەو بەڵگانە هێندە بەرز و بڵند ‌بن وەك ئەوەی لە ئاسماندا بن.. وە نەكرێت دەستی گومان پێیان بگات.

نیشانەی سێیەم ئەوەیە: بەروبوومەكەی، كە بەكەڵك دێت بۆ خواردن، هەمیشەیی و نەبڕاوە ‌بێت. مەبەست ئەوەیە ئیمان _پاش كاركردن پێی_ كۆمەڵێك كاریگەری هەستپێكراو و بەرەكەتی بینراوی ببێت بەشێوەیەكی هەمیشەیی و بۆ هەتاهەتایە و لە هەموو سەردەمێكدا، نەك ئەو بەرەكەتانە لەكاتێكی دیاريكراودا دەربكەون و پاشان ببڕێنەوە.

پاشان خوای گەورە دەفەرموێت: {وَمَثَلُ كَلِمَةٍ خَبِيثَةٍ كَشَجَرَةٍ خَبِيثَةٍ اجْتُثَّتْ مِنْ فَوْقِ الْأَرْضِ مَا لَهَا مِنْ قَرَارٍ} (إبراهيم:27)

واتە ئەو وشە پیسە وشەیەكە سروشتی مرۆیی پەسەندی ناكات، وە هەرگیز بەشێوەیەك لە شێوەكان توانای ڕاوەستانی نیە لەبەرامبەر بەڵگە عەقڵیەكان یان یاسا سروشتیەكاندا، یاخود لە بەرامبەر دەنگی ویژداندا.. بەڵكو شتێك نیە جگە لە كۆمەڵێك داستان یان چیرۆكی بێ کەڵك.

هەروەك قورئانی پیرۆز درەختە جوانەكانی ئیمانی چوواندووە بە ترێ و هەنار و میوە خۆشەكانی تر، وە ڕایگەیاندووە كە ئیمان لە جیھانی دواڕۆژدا بەشێوەی ئەم میوە و بەروبوومانە خۆی دەنوێنێت و دەردەكەوێت، بەهەمان شێوە وشەی پیسی كوفری چوواندووە بە درەختی (زەققوم) لە جیھانی دوارۆژدا، وەك خوای گەورە دەفەرموێت: {أَذَلِكَ خَيْرٌ نُزُلًا أَمْ شَجَرَةُ الزَّقُّومِ(*) إِنَّا جَعَلْنَاهَا فِتْنَةً لِلظَّالِمِينَ(*) إِنَّهَا شَجَرَةٌ تَخْرُجُ فِي أَصْلِ الْجَحِيمِ(*) طَلْعُهَا كَأَنَّهُ رُءُوسُ الشَّيَاطِينِ(*)} (الصافات: 63_66). هەروەها دەفەرموێت: {إِنَّ شَجَرَتَ الزَّقُّومِ(*) طَعَامُ الْأَثِيمِ(*) كَالْمُهْلِ يَغْلِي فِي الْبُطُونِ(*) كَغَلْيِ الْحَمِيمِ(*) خُذُوهُ فَاعْتِلُوهُ إِلَى سَوَاءِ الْجَحِيمِ(*) ثُمَّ صُبُّوا فَوْقَ رَأْسِهِ مِنْ عَذَابِ الْحَمِيمِ(*)…..* ذُقْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْكَرِيمُ(*)} (الدخان: 44_50)

واتە لەم دوو میوانداریە كامیان باشترە.. باخچەكانی بەهەشت یان درەختی زەققوم كە بەڵایە بۆ ستەمكاران؟ زەققوم درەختێكە لە بنكی دۆزەخەوە دەردەچێت. واتە لە كیبر و لەخۆباییبوونەوە دروست دەبێت و گەشە دەكات؛ چونكە ئەم دووانە بناغەی دۆزەخن. میوەیەك دەگرێت كە لە كەللـەسەری شەیتانەكان دەچێت. وە شەیتان واته لەناوچوو، وە لە وشەی عەرەبی (الشیط)ەوە وەرگیراوە، مەبەستی ئایەتەكە ئەوەیە كە خواردنی بەری ئەو درەختە دەبێتە هۆی لەناوچوون.

پاشان دەفەرموێت درەختی زەققوم خواردنی ئەو كەسانەیە كە بەئەنقەست تاوان ئەنجام دەدەن. وەكو مسی تواوە وایە، وە لەناو سكدا دەكوڵێت وەك چۆن ئاو دەكوڵێت.

پاشان دۆزەخییەك دەدوێنێت و دەفەرموێت: بچێژە لەو درەختە ئەی خاوەنی ڕێزو دەسەڵات! وە ئەم دوواندنە گوزارشت لە تووڕەبوونێكی توند دەكات و مەبەست ئەوەیە: ئەگەر تۆ لووتبەرز نەبوویتایە و بەهۆی ئەو دەسەڵات و ڕێزەی كە لە دنیادا هەتبوو ڕووت وەرنەگێڕایە لە حەق ئەوا ئەمڕۆ ئەو هەموو تاڵی و ئازارانەت نەدەچەشت.

وە فەرمایشتی خوای گەورە: {ذُقْ إِنَّكَ أَنتَ اُلْعَزِيزُ اُلْكَرِيمُ} ئاماژە بەوەش دەكات كە وشەی “الزَّقُّوم” لە بنچینەدا پێكھاتووە لە وشەی “ذق” و “أم”. وە “أم” كورتكراوەی ئەم فەرمایشتەی خوای گەورەیە: {إنَّكَ أَنتَ الْعَزِيزُ الْكَرِيمُ} بەجۆرێك لە پیتی یەكەم و كۆتایی ئەم ڕستەیە وەرگیراوە، وە پیتی “ذ” بەهۆی زۆر بەكارهێنانەوە گۆڕاوە بۆ “ز”.

پوختەی قسە، وشەی كوفر، كە وشەیەكی ئەم دنیایەیە، خوای گەورەوە چواندوویەتی بە درەختی زەققوم، وە بە درەختی دۆزەخ لەقەڵەمی داوە، هەروەك وشەی ئیمان كە وشەیەكی ئەم دنیایەیه، خوای گەورەوه چواندوویەتی بە باخی بەرهەمداری بەهەشت، بەم شێوەیە ڕوونی كردووەتەوە كە بناغەی بەهەشت و دۆزەخ لە ژیانی دنیادا دادەنرێت، هەروەك خوای گەورە لە شوێنێكی تردا وەسفی دۆزەخی كردووە و دەفەرموێت: {نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ (*) الَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ (*)} (الهمزة: 7_8)

واتە دۆزەخ ئاگرێكە لە تووڕەبوونی خواوە سەرچاوە دەگرێت، وە بە تاوان و سەرپێچی دادەگیرسێت، وە سەرەتا بەسەر دڵدا زاڵ دەبێت. ئەمە ئاماژەیە بەوەی كە ئەسڵی ئەم ئاگرە بریتیە لەو داخ و خەفەت و ئازارانەی كە تووشی دڵەكان دەبن؛ ئەمەش چونكە هەموو جۆرە سزایەكی ڕۆحی سەرەتا لە دڵەوە دەست پێ دەكات پاشان هەموو جەستە داگیر دەكات.

وە لە شوێنێكی تردا خوا دەفەرموێت: {وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ} (البقرة: 25) واتە ئەو سووتەمەنیەی كه هەمیشە ئاگری دۆزەخ بە داگیرساوی دەهێڵێتەوە بریتیه لە دوو شت:

یەكەمیان: ئەو خەڵكانەی كە خوای ڕاستەقینەیان لەیادكرد و دەستیان دایە پەرستنی غەیری خوا لە دروستكراوان، یاخود ئەو كەسانەی كە بانگی كەسانی تر دەكەن بیانپەرستن.. وەك خوای گەورە دەربارەیان دەفەرموێت: {إِنَّكُمْ وَمَا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ أَنْتُمْ لَهَا وَارِدُونَ} (الأنبياء: 99) واتە خۆتان و ئەو پەرستراوە پووچانەتان، كە لافی خوایەتییان لێ دەدا سەرەڕای ئەوەی كە مرۆڤ بوون، دەخرێنە دۆزەخەوە.

دووەم: بریتيە لە بتەكان؛ چونكە ئەگەر ئەم بتانە نەبوونایە ئەوا دۆزەخیش بوونی نەدەبوو. لە هەموو ئەم ئایەتانەوە دەردەكەوێت كە بەهەشت و دۆزەخ _بەگوێرەی فەرمایشتی پیرۆزی خوا_ وەكو ئەم جیھانە ماددیە ماددی نین، بەڵكو سەرچاوەكەیان بریتیە لە شتانێكی‌ ڕۆحی كە لە جیھانی دواڕۆژدا بە كۆمەڵێك شێوەی بەرجەستە دەبینرێن، لەگەڵ ئەوەی ئەو فۆڕمە فیزیكی و بەرجەستانە هەرگیز سەربەم جیھانە ماددیە نین.