МУҲАММАД РАСУЛУЛЛОҲ (С. А. В.) — ЭНГ ГЎЗАЛ -НАМУНА!
أَشْھَدُ أَنْ لَّا إِلٰہَ إِلَّا اللّٰہُ وَحْدَہٗ لَا شَرِيْکَ لَہٗ وَأَشْھَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُہٗ وَ رَسُوْلُہٗ۔أَمَّا بَعْدُ فَأَعُوْذُ بِاللّٰہِ مِنَ الشَّيْطٰنِ الرَّجِيْمِ۔بِسۡمِ اللّٰہِ الرَّحۡمٰنِ الرَّحِیۡمِ﴿۱﴾اَلۡحَمۡدُلِلّٰہِ رَبِّ الۡعٰلَمِیۡنَ ۙ﴿۲﴾ الرَّحۡمٰنِ الرَّحِیۡمِ ۙ﴿۳﴾ مٰلِکِ یَوۡمِ الدِّیۡنِ ؕ﴿۴﴾إِیَّاکَ نَعۡبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسۡتَعِیۡنُ ؕ﴿۵﴾اِہۡدِنَا الصِّرَاطَ الۡمُسۡتَقِیۡمَ ۙ﴿۶﴾ صِرَاطَ الَّذِیۡنَ أَنۡعَمۡتَ عَلَیۡہِمۡ ۬ۙ غَیۡرِ الۡمَغۡضُوۡبِ عَلَیۡہِمۡ وَ لَا الضَّآلِّیۡنَ﴿
Ўтган хутбада Табук ғазоти ҳақида қисқача зикр қилинган эди, бугун унинг баъзи қўшимча тафсилотларини баён қиламан. Ҳазрат Муслиҳи Мавъуд разияллоҳу анҳу бу ғазот, яъни Табук ғазотининг тарихини баён қилиб шундай дейдилар:
«Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам Маккани фатҳ қилганларида, Хазраж қабиласидан бўлган Абу Омир Маданий яҳудийлар ҳамда насронийлар билан алоқада бўлгани сабабли зикру вазифалар қилишга одатланган эди. Шу сабабли одамлар уни роҳиб дейишарди, лекин диний жиҳатдан насроний эмас эди. Бу одам Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадинага етиб келганларидан сўнг Макка томон қочиб кетган эди. Макка ҳам фатҳ қилингач, у ўзига энди Исломга қарши фитна-фасод келтириб чиқариш учун бошқа бир чора кўриш керак деб ўйлай бошлади. Охири у ўз исми ва қиёфасини ўзгартириб, Мадина яқинидаги Қубо номли қишлоққа бориб яшай бошлади. Кўп йиллар ташқарида яшагани ва кўриниши ҳамда кийимларини ўзгартиргани сабабли Мадина аҳолиси уни умуман танимади. Фақатгина ўзи билан алоқа ўрнатган мунофиқларгина уни билишарди. У Мадина мунофиқлари билан маслаҳатлашиб: «Мен Шомга бориб, насроний ҳукумати ва араб насроний қабилаларини қўзғайман ва уларни Мадинага ҳужум қилишга ундайман. Бу ерда эса сизлар Шом қўшинларининг Мадинага ҳужум қилаётган хабарини тарқатишни бошланглар!» дея таклиф киритди. Бу фитначи шундай деди: «Мадинадаги мунофиқлар бу хабарни тарқатишни бошласинлар. Агар менинг режам муваффақиятли чиқса, у ҳолда улар ўртасида тўқнашув, яъни жанг бошланади. Агар менинг режам муваффақиятсиз чиқса ҳам, бу миш-мишлар сабабли мусулмонлар Шомга бориб, ўзлари ҳужум қилишлари мумкин ва шу тариқа Қайсар ҳукумати билан улар ўртасида жанг бошланади ва бизнинг режамиз муваффақиятга учрайди. Иккала ҳолатда ҳам бизга фойда бор». Хуллас, бу тарғиботни қилиб, бу одам Шом томон кетди ва Мадинадаги мунофиқлар ҳар куни Мадинада «фалон карвон бизга учради ва Шом лашкари Мадинага ҳужум қилишга тайёргарлик кўраётганини айтди» деган хабарларни тарқата бошлашди. Эртаси куни яна: «Фалон карвон одамлари бизга учради ва улар Шом лашкари Мадинага юриш қилиш арафасида, дедилар», – дейишарди. Бу хабарлар шу қадар шиддат билан тарқала бошладики, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам Ислом лашкарини олиб, Шом лашкарларига қарши ўзлари чиқиб боришни лозим топдилар. Бу вақт мусулмонлар учун жуда ҳам оғир вақт эди.
У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам бу юришга жўнаган пайтлари қаҳатчилик йили эди. Ўтган мавсумда ғалла ва мевалар кам ҳосил бўлган, бу мавсумдаги экинлар эса ҳали етишмаган, ҳосил ҳали йиғиб олинмаганди. Сентябрнинг охири ёки октябрнинг бошлари эди. Мунофиқлар буларнинг барчаси фитна эканини ва бу ҳийлани, агар Шом лашкари ҳужум қилмаса, мусулмонларнинг ўзлари шомликлар билан бориб жанг қилишлари ва шу тариқа ҳалок бўлишлари учун амалга оширганликларини билишарди. Уларнинг кўз олдида Мута жангининг аҳволлари турарди; ўшанда мусулмонлар шундай катта лашкарга дуч келишган эдики, катта талафот кўриб, зўрға омон қолишган эдилар. Энди улар ўз кўзлари билан иккинчи бир Мута жангини кўришни истардилар, бунда, Аллоҳ сақласин, уларнинг фикрича, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ўзлари ҳам шаҳид бўлардилар.
Шу сабабли бир томондан, мунофиқлар ҳар куни «фалон манбадан душман ҳужум қилишини билдик, фалон манбадан Шом қўшинлари келаётганини билдик» деган хабарларни тарқатишарди ва бошқа томондан, одамларни қўрқитиб: «Бунчалик катта лашкар билан жанг қилиш осон эмас. Жангга бормаслигингиз керак», – дейишарди. Бу ҳаракатлардан уларнинг мақсади мусулмонлар Шомга ҳужум қилиш учун жўнашсину, лекин имкон қадар энг кам сондаги кишилар билан боришсин, токи уларнинг мағлубияти аниқроқ бўлсин. Оз бўлишса, мағлубият аниқ бўларди. (Дибоча Тафсийрул Қуръон, Анворул улум, 20-жилд, 359-360-бетлар)
Ҳар ҳолда, келаётган хабарларни ҳисобга олиб, Ҳузур саллаллоҳу алайҳи ва саллам вазият ва ҳодисаларни таҳлил қилиб, агар румликлар билан жанг қилишни кечиктирсалар ёки уларга мусулмонлар таъсиридаги ҳудудларга киришга имкон берсалар, бунинг зарари кўпроқ бўлиши ҳақидаги хулосага келдилар. Шу сабабли қийинчилик ва танглик бўлишига қарамай, румликларга олға силжишга имкон бермасдан, ўз ҳудудларига бориб, уларга қарши ҳал қилувчи жанг қилишга қарор қилдилар». (Хотамун-набиййин (саллаллоҳу алайҳи ва саллам), Муҳаммад Абу Зуҳра, 3-жилд, 951-952-бетлар, Дорул фикр ал-арабий, 2012-й.)
Ҳазрат Муслиҳи Мавъуд буни бошқа бир жойда қуйидагича баён қилганлар:
«Бу миш-мишлар Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламга етиб келгач, у зот: «Румликлар бизга юриш қилиб, ҳужум қилишларидан кўра, биз чегарага бориб уларни тўхтатишимиз керак», – дея буйруқ бердилар. У зот мусулмонларга тайёргарлик кўришни буюрдилар». (Хутботи Маҳмуд, 22-жилд, 135-бет, 1941-йилнинг 14-март куни қилинган жума хутбаси)
(Аввалги иқтибосни мен бир тарих китобидан келтирган эдим. Бу қисм Ҳазрат Муслиҳи Мавъуд разияллоҳу анҳуникидир).
Ҳар ҳолда, Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам одатда, ҳарбий юришларни бироз сир тутардилар, лекин Хайбар юришидан кейин Табук юриши шундай бўлдики, у зот умумий эълон қилдилар ва йўлнинг машаққатлари ҳамда душманнинг кўплиги ҳақида олдиндан айтиб, тайёргарлик кўришга чақирдилар. (Саҳиҳ Бухорий, «Жиҳод ва юришларнинг фазли» китоби, «Ғазотни ирода қилиб…..» боби, 2948-ҳадис) Бу ривоят «Саҳиҳ Бухорий»да келган.
Шу билан бирга, у зот Макка ва бошқа араб қабилаларига одамлар юбориб, уларни лашкарга қўшилишга тарғиб қилдилар. Бошқа томондан эса, бадавлат кишиларга Аллоҳ йўлида молларини сарфлашни таъкидладилар. (Сийрат ал-Ҳалабия, Табук ғазоти, 3-жилд, 183-бет, Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут)
Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам турли қабилаларга жангга қўшилиш ҳақида хабар юбордилар ва улар томон элчиларини жўнатдилар, юқорида зикр қилинганидек, Ҳазрат Бурайда ибн Ҳусайбни Бану Аслам қабиласи томон, Ҳазрат Абу Руҳм Ғифорийни ўз қавми Бану Ғифор томон, Ҳазрат Абу Воқид Лайсийни ўз қавми Лайс томон, Ҳазрат Абу Жаъд Зимрийни ўз қавми томон юбордилар. Ҳазрат Рофеъ ибн Макийсни Жуҳайна томон юбордилар. Шунингдек, Ҳазрат Нуайм ибн Масъудни Ашжаъ, Будайл ибн Варқа, Амр ибн Солим ва Буср ибн Суфёнларни Бану Каъб ва Бану Амр томон ҳамда Аббос ибн Мирдосни Бану Сулайм томон жўнатдилар. (Имтоъул асмоъ, «Табук» ғазоти, 2-жилд, 47-бет, Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут. Доираи Маъориф Сийрат Муҳаммад Расулуллоҳ (сав), 9-жилд, 465-бет, Базми Иқбол, Лоҳўр)
Ўша пайтда Мадинада қаттиқ қўрқув ва ваҳима ҳукмрон эди, бунинг сабаби эса қудратли душман ҳар қандай вақтда ҳужум қилиши мумкинлиги эди. Шундай қилиб, «Саҳиҳ Бухорий»нинг бир ривоятига кўра, Ҳазрат Умар шундай дейдилар: «Биз ўзаро гаплашар эдикки, Ғассоний подшоҳи биз билан жанг қилиш учун ҳатто отларига ҳам тақа қоқтириб, яъни тўлиқ тайёргарлик кўриб қўйган». «Саҳиҳ Бухорий”нинг яна бир ривоятида Ҳазрат Умарнинг баёнотлари борки, «биз биргина Ғассоний подшоҳидан қўрқардик. Унинг бизга ҳужум қилишга тайёргарлик кўраётгани айтилганди. Бу вазиятда қалбларимиз қўрқувга тўлган эди». (Саҳиҳ Бухорий, «Ноҳақ олинган моллар» китоби, 2468-ҳадис, «Тафсир» китоби, «Эй, Набий! Нима учун хотинларинг розилигини тилаб, …» боби, 4913-ҳадис)
Барибир шунга қарамай, саҳобаларнинг тайёргарлиги ва молиявий қурбонлигининг иймонни кучайтирувчи намойиши ҳам кўринди. Тафсилотларда ёзилишича, бу қўрқув ҳамда ваҳима билан бир қаторда, Мадина ўша пайтда қаттиқ қаҳатчиликка дучор бўлган ва экинлар ҳамда мевалар етилиш арафасида эди. Бу қаҳатчиликда одамлар ўз ҳосилларини йиғиштириш ташвиши ва тайёргарлигида эдилар ҳамки, жиҳодга чиқишга эълон қилинди. Устига устак, бундан ташқари жазирама иссиқ мавсуми ва юзлаб мил масофали сафар, йўл озуқасининг танглиги мавжуд эди.
Бу муаммоларнинг барчаси мавжуд бўлгани ҳолда, Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам томонларидан жиҳодга чиқишга эълон қилинганида, ихлос ва вафо тимсоли бўлган жонфидо зотлар ўзларининг тайёр бўлган экинлари ва пишган меваларини ташлаб, сафарга тайёргарлик кўра бошлашди.
Гарчи бундай узоқ сафарга тайёргарлик кўриш бу ихлосли, лекин камбағал саҳобалар учун осон иш бўлмаса-да, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам бу қийинчилик лаҳзаларидан яхши хабардор эдилар. Шу сабабли у зот молиявий қурбонлик қилишга умумий чақириқ ташлаб, бойларни Аллоҳ йўлида сарфлашга ва уловлар билан таъминлашга тарғиб қилиб, шундай дедилар:
مَنْ جَهَّزَ جَيْشَ الْعُسْرَةِ فَلَهُ الْجَنَّةُ
«Кимки Жайш ул-Усрани (яъни, Табук жанги лашкарини) жиҳозласа, унга жаннат бўлади». (Саҳиҳ Бухорий, «Васиятлар» китоби, «Ер ёки қудуқ вақф қилиб, бошқа мусулмонларнинг фойдаланганларидек ….» боби, 2778-ҳадис)
Бу вазиятда биринчи бўлиб мол олиб келган зот Ҳазрат Абу Бакр Сиддиқ разияллоҳу анҳу эдилар. У зот уйларидаги бор мол-мулкни, яъни тўрт минг дирҳамни олиб келдилар. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам Ҳазрат Абу Бакрдан: «Оиланг учун ҳам бирор нарса қолдирдингми ёки йўқми?» – деб сўрадилар. У зот эса: «Уй аҳлим учун Аллоҳ ва Унинг Расулини қолдирдим», – дея жавоб бердилар.
Бир ривоятда Ҳазрат Умар ўзларининг воқеаларини баён қилиб дейдилар: «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бизга садақа қилишни буюрдилар ва ўша пайтда менда мол бор эди. Мен: «Агар мен Абу Бакрдан ўза оладиган бўлсам, бугунги кун ундан ўзаман», – дедим. Сўнг дейдилар: «Мен молимнинг ярмини олиб келдим. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Уй аҳлинг учун нима қолдирдинг?» – деб сўрадилар. Мен: «Қанча олиб келган бўлсам, уй аҳлим учун ҳам шунча қолдирдим», – дедим. Ҳазрат Абу Бакр эса ўзларидаги бор нарсани олиб келдилар. Шунда у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Эй, Абу Бакр, уй аҳлинг учун нима қолдирдинг?» – деб сўрадилар. (Ҳазрат Умар менинг олдимда сўрадилар, – дейдилар). У зот: «Мен улар учун Аллоҳ ва Унинг Расулини қолдирдим», – деб жавоб бердилар. Ҳазрат Умар дейдилар: «Аллоҳга қасамки, мен ундан бирор нарсада ҳам ҳеч қачон ўза олмайман», – дедим». (Сунани Термизий, «Маноқиблар» китоби, Абу Бакр разияллоҳу анҳу ҳаётларидан лавҳалар, 3675-ҳадис. Шарҳуз-Зарқоний, 4-жилд, 69-бет, Дорул-кутуб ал-Илмийя, Байрут)
Бу воқеани Ҳазрат Муслиҳи Мавъуд ҳам ўз сўзлари билан қуйидагича баён қилганлар:
«Бир жиҳод муносабати билан Ҳазрат Умар баён қилиб: «Менга Ҳазрат Абу Бакр доимо мендан ўтиб кетадилар, бугун мен ундан ўзаман деган фикр келди, – дейдилар. Шу фикр билан уйга бордим ва молимнинг ярмини олиб, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг хизматларига келдим. У замонлар Ислом учун ўта оғир давр эди. Лекин Ҳазрат Абу Бакр разияллоҳу анҳу ўзларининг бутун молларини олиб келиб, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг хизматларига топширдилар. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Абу Бакр, уйда нима қолдирдинг?» – деб сўрадилар. У зот: «Аллоҳ ва Унинг Расулини», – дея жавоб бердилар. Ҳазрат Умар айтадилар: «Буни эшитиб, мен қаттиқ хижолат бўлдим ва тушундимки, бугун мен бор кучимни сарфлаб, Абу Бакрдан ўзишни истагандим, лекин бугун ҳам Абу Бакр мендан ўтиб кетдилар». (Фазоилул Қуръон (3), Анворул улум, 11-жилд, 577-бет)
Ҳазрат Усмоннинг молиявий қурбонликлари ҳақида Ҳазрат Абдурраҳмон ибн Ҳаббоб шундай бир ривоят қилганлар: «Мен Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳузурларида эдим, у зот Усра лашкари (Табук лашкари) борасида тарғибот қилаётган эдилар. Шунда Ҳазрат Усмон ибн Аффон ўринларидан туриб: «Ё Расулаллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам, менинг зиммамда юзта туя ёпинчиқлари ва эгарлари билан биргаликда Аллоҳ йўлидадир!» дедилар. Сўнгра у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам яна лашкар борасида тарғибот қилдилар. Шунда Ҳазрат Усмон ибн Аффон яна иккинчи марта ўринларидан туриб: «Ё Расулаллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам, менинг зиммамда икки юзта туя ёпинчиқлари ва эгарлари билан биргаликда Аллоҳ йўлидадир!» – дедилар.
Сўнгра у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам бу гапни эшитганларидан кейин ҳам яна лашкар борасида қайтадан тарғибот қилдилар. Шунда Ҳазрат Усмон ибн Аффон ўринларидан туриб: «Ё Расулаллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам, менинг зиммамда уч юзта туя ёпинчиқлари ва эгарлари билан биргаликда Аллоҳнинг йўлидадир!» – дедилар. Мен Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламни кўрдим, у зот минбардан тушаётган эдилар ва
عَلٰی عُثْمَانَ مَا عَمِلَ بَعْدَ ھٰذِہٖ۔ مَا عَلٰی عُثْمَانَ مَا عَمِلَ بَعْدَ ھٰذِہٖ۔
Яъни: «Усмон бундан кейин қилган ишлари учун сўроққа тутилмайди. Усмон бундан кейин қилган ишлари учун сўроққа тутилмайди», – деяётган эдилар».
Бошқа бир ривоятда эса Ҳазрат Абдурраҳмон ибн Самура баён қилганлар: «Ҳазрат Усмон Набий саллаллоҳу алайҳи ва саллам хизматларига минг динор тақдим этдилар. Бу у зот Жайш ул-Усра (Табук лашкари)га тайёргарлик кўрдираётган пайт эди ва уларни у зотнинг қучоқларига тўкдилар. Ҳазрат Абдурраҳмон дедилар: «Мен Набий саллаллоҳу алайҳи ва салламни кўрдим, у зот бу динорларни қучоқларида айлантираётган эдилар ва
مَا ضَرَّ عُثْمَانَ مَا عَمِلَ بَعْدَ الْیَوْمِ
Яъни: «Усмонга бугунги кундан кейин қилган ишлари сабаб ҳеч зарар етмайди», – дея икки марта такрорладилар.
Яна бир ривоятга кўра, Ҳазрат Усмон шу муносабат билан ўн минг динор берганлар, шунда Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам Ҳазрат Усмон ҳаққига ушбу дуони ўқидилар:
غَفَرَ اللّٰہُ لَکَ یَا عُثْمَانُ مَااَسْرَرْتَ وَمَا اَعْلَنْتَ وَمَا ھُوَ کَائِنٌ اِلٰی یَوْمِ الْقِیَامَۃِ مَا یُبَالِیْ مَا عَمِلَ بَعْدَھَا ۔
Яъни: «Эй, Усмон, Аллоҳ сенга яширин қилган гуноҳларингни, ошкора қилган гуноҳларингни ва Қиёмат кунигача бўладиган гуноҳларингни мағфират қилсин! Бундан кейин у нима амал қилса ҳам, ғам чекмасин!»
Бир ривоятга кўра, у зот (Ҳазрат Усмон) бу жангга тайёргарлик учун мингта туя ва етмишта от тақдим этганлар. Бошқа бир ривоятга кўра, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам шу муносабат билан Ҳазрат Усмон ҳаққига:
اَللّٰھُمَّ ارْضَ عَنْ عُثْمَانَ فَاِنِّیْ عَنْہُ رَاضٍ
Яъни: «Эй, Аллоҳ, Усмондан рози бўлгин, зеро, мен ҳам ундан розиман!» – дея дуо қилганлар.
Ибн Исҳоқнинг баён қилишича, Ҳазрат Усмон Табук ғазотида шунча кўп маблағ сарф қилганларки, бошқа бирор саҳоба бунча маблағ сарф қила олмаган. (Сунани Термизий, «Маноқиблар» китоби, Усмон ибн Аффон разияллоҳу анҳунинг маноқиблари, 3700-3701-ҳадислар. Ас-Сийра ан-Набавийя, Ибн Исҳоқ, 2-жилд, 596-597-бетлар, Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут. Шарҳуз-Зарқоний, 4-жилд, 69-71-бетлар, Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут. Сийрат ал-Ҳалабия, 3-жилд, 184-бет, Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут)
Ҳазрат Усмоннинг Шом мамлакатидан катта фойда билан қайтган савдо карвонлари келганида, у зот қўшиннинг учдан бир қисмининг барча харажатларини ўз зиммаларига олганлар. «Мен учдан бир қисм қўшиннинг харажатини ўз зиммамга оламан», – деганлар.
У зот ўн мингдан зиёд қўшин учун керакли жиҳозларни таъминлаб, ҳар бир аскар учун ҳатто бир боғичча ҳам, яъни энг кичик нарсагача ўз маблағларидан сарфланишига эътибор қаратганлар. Бунга у зотнинг туя ва отларидан ташқари ўн минг динор сарф бўлган. Бундан ташқари, мингта туя, юзта от ва бошқа жиҳозлар билан биргаликда минг динор ҳам Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг хизматларига тақдим этганлар. Бу минг динор ўн минг аскарга тайёргарлик учун сарфланган ўн минг динордан алоҳида эди.
Шу муносабат билан Ҳазрат Абдурраҳмон ибн Авф юз уқия кумуш тақдим этганлар. Баъзи ривоятларга кўра, икки юз уқия кумуш тақдим этганлар. Бу уқия ҳам бир ўлчов бўлиб, ўн ярим тўлага (10,5 тўла) тенгдир, яъни бир минг эллик тўладан (1050 тўла) икки минг бир юз тўлагача (2100 тўла) кумуш ёки бир кило икки юз эллик грамм (1,25 кг) ёки икки кило беш юз грамм (2,5 кг) кумуш, агар ҳозирги замонга назар ташласак.
Сўнгра у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Усмон ибн Аффон ва Абдурраҳмон ибн Авф ер юзида Аллоҳнинг хазиналаридан бўлган хазиналардир, улар Аллоҳнинг розилиги учун сарфлайдилар», – деб марҳамат қилдилар. Улар жуда кўп мол бердилар. Бир ривоятда айтилишича, Ҳазрат Абдурраҳмон ибн Авф тўрт юз уқия тилла тақдим этганлар, яъни тўрт минг икки юз тўла тилла. Баъзилар тўққиз юзта туя берганларини ҳам айтганлар. Ҳар ҳолда, жуда кўп қурбонликлар зикр қилинган.
Бир ривоятга кўра, Ҳазрат Абдурраҳмон ибн Авф у зот саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг хизматларига келиб: «Менинг саккиз минг дирҳамим бор, тўрт минг дирҳамни оила аъзоларим учун олиб қолдим ва тўрт мингни сизнинг хизматингизга тақдим этаман», – дедилар. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам унга барака тилаб:
بَارَکَ اللّٰہُ فِیْمَااَمْسَکْتَ وَفِیْمَا اَعْطَیْتَ
Яъни: «Сен оиланг учун олиб қолган молингга ҳам, Аллоҳ йўлида берган молингга ҳам Аллоҳ барака берсин!» – деб дуо қилдилар.
Ҳазрат Осим ибн Адий етмиш васақ хурмо тақдим этдилар. Бир васақ олтмиш соъга тенг бўлиб, бир соъ тахминан 3,45 килограммга тенгдир, яъни жами тахминан ўн икки минг олти юз килограмм хурмо бўлади. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам хизматларига мол олиб келганлар, яъни энг кўп қурбонлик қилганлар орасида Ҳазрат Аббос ибн Абдулмутталиб, Ҳазрат Талҳа ибн Убайдуллоҳ, Ҳазрат Саъд ибн Убода ва Ҳазрат Муҳаммад ибн Масламанинг номлари ҳам учрайди. (Шарҳуз-Зарқоний, 4-жилд, 69-бет, Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут. Сийрат ал-Ҳалабия, 3-жилд, 183-184-бетлар, Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут. Сийрат ал-Ҳалабия (урдуча таржима), 3-жилд биринчи ярми, 396-397-бетлар, Дорул-ашоат, Карачи. Ғазавотун Набий, Али ибн Бурҳонуддин Ҳалабий (урдуча таржима), 686-бет, Дорул-ашоат, Карачи. Луълуъул-Макнун сийрат энциклопедияси, 9-жилд, 457-бет, Дорус-Салом. Сийр ус-Саҳоба, 1-жилд, 161-бет, Дорул-ашоат, Карачи. Саҳиҳ Муслим, Нур Фоундэшан, 12-жилд, 184-бет. Сийрат Фарҳанги, 49-бет, Завор академияси, Карачи)
Ҳазрат Масийҳи Мавъуд алайҳиссалом шундай марҳамат қиладилар:
«Бир замонлар шундай эдики, илоҳий дин учун одамлар ўз жонларини қўй-эчки каби фидо қилардилар, мол-мулкни-ку, айтмаса ҳам, бўлади. Ҳазрат Абу Бакр Сиддиқ разияллоҳу анҳу бир неча бор бутун уй-жойларини фидо қилдилар, ҳатто уйларида игнагача ҳам қолдирмадилар. Худди шундай, Ҳазрат Умар ўзларининг имкониятлари ва кенгчилик даражаларига мувофиқ ва Усмон ўзларининг қувватлари ва мавқеларига мувофиқ, шунингдек, мартабаларига яраша барча саҳобалар ўз жонлари ва моллари билан бу илоҳий динга қурбон бўлишга тайёр бўлдилар». Сўнгра у зот алайҳиссалом шундай дедилар: «Аллоҳ таоло:لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتّٰى تُنْفِقُوْا مِمَّا تُحِبُّوْنَЯъни: «Ўзингиз яхши кўрган нарсалардан инфоқ қилмагунингизча, ҳеч ҳам яхшиликка эриша олмайсиз», – деб айтади». (Малфузот, 5-жилд, 192-бет (изоҳ), 2022-й.)
Саҳобалар яхшиликларга эришиш учун сарфлардилар. Ҳазрат Муслиҳи Мавъуд шундай дейдилар:
«Саҳобалар баъзида ўз уйларининг мол-ашёларини сотиб, жанг харажатларини қоплаганлар. Ҳатто баъзида улар ўз мулкларини сотиб, бошқаларга сарфлаб, улар яъни, жангга кетаётганлар учун барча керакли нарсаларни тақдим этганлари ҳам кўринади.
Шундай қилиб, бир куни Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ташқарига чиқдилар ва: «Фалон сафарга бизнинг қўшинимиз кетмоқчи, лекин мўминларда ҳеч нарса йўқ. Орангизда савоб хоҳловчилар борми?» – деб сўрадилар. Ҳазрат Усмон буни эшитишлари билан ўринларидан турдилар ва йиғиб қўйган маблағларини чиқариб, мусулмонларнинг харажатлари учун Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг хизматларига тақдим этдилар. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам буни кўрганларида: «Усмон жаннатни сотиб олди», – дедилар». (Хутботи Маҳмуд, 19-жилд, 98-99-бетлар)
3-Халифа раҳимаҳуллоҳ ҳам молиявий қурбонликлар мавзусидаги ўз хутбаларидан бирида бу воқеани шундай баён қилганлар:
«Бир сафар жангга тайёргарлик кўриш учун жуда кўп маблағ зарур бўлган, ўша кунларда эса бироз молиявий қийинчилик ҳам бор эди. Дунё ўзи шунақа, баъзида тўкинлик кунлари, баъзида эса танглик кунлари бўлади. Ўша пайт ҳам танглик кунлари эди ва ҳарбий эҳтиёж бор эди. Набийи Акрам саллаллоҳу алайҳи ва саллам саҳобаи киромлар олдиларига ҳақиқий эҳтиёжни қўйдилар ва уларни молиявий қурбонлик қилишга тарғиб этдилар. Натижада Ҳазрат Абу Бакр Сиддиқ разияллоҳу анҳу бутун молларини олиб келдилар. Ҳазрат Умар эса ўз молларининг ярмини олиб келдилар. Ҳазрат Усмон: «Ўн минг саҳобанинг бутун харажатини ўз зиммамга олишимни қабул қилинг», – деб илтимос қилдилар ва бундан ташқари мингта туя ва етмишта от бердилар. Худди шундай, барча ихлосли саҳобалар ўзларининг тоқатлари ва имкониятларига мувофиқ молиявий қурбонликлар тақдим этдилар ва Аллоҳ таоло буларнинг энг яхши натижаларини чиқарди». (Хутботи Носир, 2-жилд, 341-бет, 1968-йилнинг 18-октябрь куни қилинган жума хутбаси)
Аллоҳ таолонинг катта фазл-марҳамати шуки, Аҳмадия Мусулмон Жамоати аъзолари молиявий қурбонликларнинг аҳамиятини тушунадилар. Мен кўпинча воқеаларни баён қиламан, баъзи одамлар ҳақиқатда ўзларида бор нарсани қурбон қилиб қўядилар. Бойлар ҳам, имконияти бор кишилар ҳам Ҳазрат Абу Бакр, Ҳазрат Умар ва Ҳазрат Усмоннинг намуналарини ўз олдиларига қўйишлари ва қурбонликларининг меъёрини оширишлари керак. Камбағал ва ўртаҳол одамлар эса бошқа қурбонликларни қилаётган бўладилар. Аллоҳ таолонинг фазли билан юқори даражадаги қурбонлик қилувчи кўплаб бойлар ҳам бор, заифроқ бўлганлар ҳам динни ёйиш учун олдинга чиқишлари керак. Бу замонда улар учун ҳам қурбонлик қилиш имконияти бор.
Саҳобалар имкон қадар ниманидир тақдим этдилар ва фақир ҳамда мажбур аскарлар учун уловлар, қиличлар ва бошқа жанг қуролларини етказиб бердилар. Баъзи камбағал саҳобалар ёки саҳобиялар биттадан ёки иккитадан мудд (ўлчов бирлиги) ғалла берганларида, ҳиссиётга берилиб, «қани энди бизда кўпроқ бўлса эди, уни ҳам тақдим қилсак эди», деб орзу қилардилар. Лекин мунофиқлар уларга кулишиб: «Бу одамлар бир ҳовуч дон билан Қайсарни мағлуб этадиларми?» – дейишарди. Мудд кичкинагина ўлчов бирлиги бўлиб, бир неча ҳовучга тенгдир. Мунофиқларнинг бу масхараси ҳақида Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:اَلَّذِیْنَ یَلْمِزُوْنَ الْمُطَّوِّعِیْنَ مِنَ الْمُؤْمِنِیْنَ فِی الصَّدَقَاتِ وَالَّذِیْنَ لَا یَجِدُوْنَ اِلَّا جُھْدَھُمْ فَیَسْخَرُوْنَ مِنْھُمْ ۔ سَخِرَ اللّٰہُ مِنْھُمْ ۔ وَلَھُمْ عَذَابٌ اَلِیْمٌ (التوبۃ:79)Яъни: «Улар мўминлардан очиқ кўнгиллик билан яхшилик қилувчилар ва ўз меҳнатидан ташқари (ўзларида) ҳеч нарсаси бўлмаган зотларни садақалар хусусида айблайдилар. Бас, улар уларни масхара қиладилар. Аллоҳ уларнинг масхарасига жавоб қайтаради ва улар учун аламли азоб (муқаррар)дир». (Тавба: 79)
Меҳнат қилиб, молиявий қурбонлик қилганлар орасида Ҳазрат Абу Уқайл ҳам бор эдилар, у киши бутун тун қудуқдан сув тортиб, эвазига икки соъ хурмо топдилар. Бир соъ тахминан икки ярим килограммга тенг бўлиб, жами беш килограмм хурмо бўлган. Уларнинг бир соъини оила аъзолари учун олиб қолдилар ва бир соъ хурмони олиб, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳузурларига келдилар. Бу у киши қўлларидан келган қурбонлик эди. (Усдул ғоба, 6-жилд, 215-бет, Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут. Луълуъул-Макнун сийрат энциклопедияси, 9-жилд, 458-бет, Дорус-Салом)
Ҳазрат Муслиҳи Мавъуд бир жойда қуйидагича баён қилганлар:
«Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бир сафар хайрияга чорлаганларида, бир саҳоба бориб, бироз мардикорлик қилди, кимнингдир қудуғидан сув чиқарди шекилли ва эвазига унга ярим кило ёки 750 граммга яқин ғалла берилди, у уни олиб келиб, хайрияга қўшди. Ўша пайтда минглаб рупия керак эди. Мунофиқлар кулишарди ва: «Урушга тайёргарлик шуми?» – дейишарди. Бу румликларга қарши бўлган Табук жанги воқеасидир, Рум ҳукумати ўша пайтда худди бугунги инглиз ҳукуматидек эди. (Ҳазрат Муслиҳи Мавъуд разияллоҳу анҳу баён қилган пайтларида инглизлар бу дунёда ҳукмрон эдилар). Ва шундай катта ҳукумат билан жанг қилиш учун бу саҳоба бир неча ҳовуч арпа олиб келди. Мунофиқлар бундан кулишарди, лекин Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бундан хабар топганларида: «Улар Аллоҳ наздида бу арпанинг қандай қиймати борлигини қаердан билишсин?!» – деб марҳамат қилдилар. Айнан шу арпалар билан мусулмонлар ғалаба қозондилар ва румликлар мағлуб бўлдилар. Нафақат румликлар, балки ҳукуматлари Рум ҳукуматига тенг бўлган эронликларни ҳам мусулмонлар мағлуб этдилар». (Хутботи Маҳмуд, 17-жилд, 46-47-бетлар)
Бир саҳобанинг ғаройиб воқеаси ҳам зикр қилинган, юқорида айтилганидек, бу жангда тайёргарлик учун ихлосли саҳобалар қандайдир шаклда сафарга тайёргарлик кўриш ва молиявий қурбонлик қилишга қаратилган ушбу ташаббусга қўшилиш учун қўлларидан келганча ҳаракат қилиш билан машғул эдилар. Бой саҳобалар ўз молу давлатларини тақдим этишарди, камбағал ва муҳтож саҳобалар эса меҳнат қилиб топган озгина иш ҳақиларини тақдим этишарди.
Шундай шароитлардаги бир саҳоба — Ҳазрат Улба ибн Зайд ҳақида зикр учрайди. У киши Аллоҳ таолонинг розилигини қозониш учун бошқа барча одамлардан ихлослироқ ва ўзига хос бўлган бир беғубор усулни қўлладилар. У киши ҳам камбағал ва ихлосли эдилар, тақдим қилишга ҳеч нарсалари йўқ эди ва жиҳодда иштирок этишга ҳам кучлари етмас эди. Чунончи, у киши бир кеча намозга турдилар ва йиғлаб-сиқтаб: «Эй, Аллоҳ, Сен жиҳод қилишга буюрдинг ва унга тарғиб қилдинг, лекин менда ҳеч нарса йўқ! Сенинг Расулинг саллаллоҳу алайҳи ва салламда ҳам менга берадиган жиҳоз йўқ, токи мен бориб жанг қилай. Сенинг Пайғамбаринг молиявий қурбонликка чақирди, мен унда ҳам иштирок эта олмайман. Лекин мен ўз жоним, молим ва обрўйимга нисбатан қилинган ҳар қандай зулм ва адолатсизликни кечириб, ўшани мусулмонларга садақа қиламан», – дея дуо қилдилар.
Эрталаб бўлгач, у киши бошқа саҳобалар билан бирга Набий Карим саллаллоҳу алайҳи ва саллам хизматларига келдилар. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Бу кеча ўз обрўсини садақа қилган одам қани?» – деб сўрадилар. Ҳеч ким турмади. У зот яна сўрадилар, лекин ҳеч ким турмади. Охири Ҳазрат Улба ўринларидан турдилар ва у зот саллаллоҳу алайҳи ва салламга бутун воқеани айтиб бердилар.
У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам:
اَبْشِرْ فَوَالَّذِیْ نَفْسِیْ بِیَدِہٖ لَقَدْ کُتِبْتَ فِی الزَّکَاۃِ الْمُتَقَبَّلَۃِ
Яъни: «Хурсанд бўл, жоним қўлида бўлган Зотга қасамки, сен садақаси қабул қилинганлар қаторига ёзилдинг!» дея марҳамат қилдилар. (Ас-сийратун набавия, Ибн Касир, «Табук» ғазоти, 4-жилд, 9-бет. Дор ул-Маърифа, Байрут, Ливан. Доираи Маъориф Сийрат Муҳаммад Расулуллоҳ (сав), 9-жилд, 463-464-бетлар, Базми Иқбол, Лоҳўр)
Нақадар ажойиб ва ўзига хос ихлос ва қурбонлик руҳи! Қалблар ҳолини билувчи ва барча ҳолатлардан хабардор бўлган Аллоҳ таоло ҳам у кишининг бу ҳиссиётларини қабул қилди ва бу ҳақда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламга ҳам хабар берди.
Аёллар ҳам бу фурсатда ортда қолмадилар, улар бу жангга тайёргарлик учун ўз тақинчоқларини тақдим этдилар. Хуллас, Ҳазрат Умму Синон Асламия шундай баён қиладилар: «Мен Ҳазрат Оишанинг уйларида Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг олдиларида бир матони ёйилган ҳолда кўрдим, унда атирлар, билагузуклар, зираклар, узуклар ва оёқ билагузуклари бор эди, уларнинг барчасини аёллар мусулмонларнинг жиҳодга тайёргарликлари учун берган эдилар». (Китоб ул-Мағозий, «Табук» ғазоти, 2-жилд, 380-381-бетлар)
Хуллас, бир томонда ихлослилар ва мўминларнинг ҳолати шундай эди, бошқа томонда эса бу фурсатда мунофиқлар ҳам ўзларининг бутун кучларини сарфладилар ва бу мунофиқлар томонидан қилинган охирги ҳийла ва фитна эди. Мунофиқлар ўз муваффақиятларига тўлиқ ишонардилар. Улар мусулмонларнинг Шом томон бу узоқ сафарга жўнаб кетишларига ишонардилар ва шундай шайтоний ишончга ҳам эга эдиларки, Аллоҳ сақласин, Ҳазрат Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадинага қайта олмаслар. Шунинг учун уларнинг бутун саъй-ҳаракатлари мусулмонларнинг имкон қадар камроғи у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам билан бирга чиқишларига қаратилган эди ва уларнинг фикрича, мусулмонларнинг сони қанчалик камайса, лашкар шунчалик кичик бўлади ва бу лашкарнинг мағлубияти ва ҳалокати аниқ бўлади.
Шу сабабли улар мавжуд вазиятнинг танглигини ва сафарнинг қийинчиликлари ва машаққатларини ошириб кўрсатишни бошладилар. Улар мусулмонларни қўрқитишга киришдилар. Улар турли баҳоналар билан уларни васвасага солардилар, токи улар қўшилмасинлар, масалан, жуда қаттиқ иссиқ, сафар жуда узоқ, саёҳат воситалари жуда чекланганлигини айтишарди. Мадина аҳолисининг аксарият қисми деҳқончилик билан шуғулланганлиги сабабли уларнинг экинлари тайёр эди ва бу экинлар қаҳатчилик даврида етиштирилаётган эди. Сўнгра улар Мадинада ҳар жойда мусулмонлар билан гаплашиб: «Сизлар ҳозир тўқнашадиган қўшин қанчалик кучли ва жангчи эканини билмайсизлар. Улар билан жанг қилиш осон иш эмас. Биз сизларни кўриб турибмиз, ё ўлдириласизлар, ё ҳаммангиз уларнинг асири бўласизлар», – дер эдилар. Буни мунофиқлар айтишарди.
Гарчи мунофиқларнинг бу ташвиқоти олий даражадаги ва ихлосли мўминларга ҳеч қандай таъсир қилмаган бўлса-да, баъзи иймони заифроқ кишиларнинг қалблари шунчалик қўрқдики, улар жангга бормаслик учун турли баҳоналар ва узрлар келтира бошладилар. Гарчи бундай узр келтирувчиларнинг аксарияти мунофиқлардан эди. Қуръони Карим мунофиқларнинг бу тарғиботи ва баҳоналар билан ортда қолишларини қуйидагича зикр қилган:فَرِحَ الۡمُخَلَّفُوۡنَ بِمَقۡعَدِہِمۡ خِلٰفَ رَسُوۡلِ اللّٰہِ وَکَرِہُوۡۤا اَنۡ یُّجَاہِدُوۡا بِاَمۡوَالِہِمۡ وَاَنۡفُسِہِمۡ فِیۡ سَبِیۡلِ اللّٰہِ وَقَالُوۡا لَا تَنۡفِرُوۡا فِی الۡحَرِّ ؕ قُلۡ نَارُ جَہَنَّمَ اَشَدُّ حَرًّا ؕ لَوۡ کَانُوۡا یَفۡقَہُوۡنَ ۔ فَلۡیَضۡحَکُوۡا قَلِیۡلًا وَّلۡیَبۡکُوۡا کَثِیۡرًا ۚ جَزَآءًۢ بِمَا کَانُوۡا یَکۡسِبُوۡنَ ۔ (التوبۃ:81-82)Яъни: «Орқада қолдирилганлар Аллоҳнинг Пайғамбарига қарши ўтирган жойларида қолиб кетганликларига хурсанд бўлмоқдалар ва улар Аллоҳнинг йўлида ўз мол-мулклари ва жонлари билан жиҳод қилишни ёқтирмадилар. Ва улар: «Жазирамада йўлга чиқманглар!» – дердилар. Айт: «Жаҳаннам олови куйдиришда бундан кучлироқдир». Кошки, улар тушунсалар! Бас, улар қилган амалларининг жазоси сифатида камроқ кулишлари ва кўпроқ йиғлашлари лозим». (Тавба: 81-82)
Ривоятларга кўра, бу одамлар Набий саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳузурларига келиб, жиҳодга бормаслик учун бирор узр келтиришарди ва жиҳодга чиқмасликка рухсат сўрашарди. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам уларга рухсат берардилар. Саксондан ортиқ киши турли ҳийла-баҳоналар билан жиҳодга бормасликка рухсат олган. Булар Абдуллоҳ ибн Убай ва бошқалар билан бирга бўлган мунофиқлардан ташқари эди.
Аллоҳ таоло мунофиқларнинг бу барча баҳоналарини фош этиб, Қуръони Каримда уларнинг ортда қолиши иймонларининг заифлигидан эканлигини ва баҳоналарида ёлғончи эканликларини очиқ-ойдин баён қилди. Қуръони Каримда улар ҳақида оятлар нозил бўлганида, келгусида ҳар бир кишига Имом томонидан бирор ташаббус ёки чақириқ бўлганда, қандай жавоб бериш кераклиги ҳақида огоҳлантириш берилди. Олға қадам ташлаш керак ва қандай бўлмасин, имкон қадар унда иштирок этишга тайёргарлик кўриш лозим.
Шундай қилиб, Аллоҳ жалла шаънуҳу марҳамат қилади:لَوۡ کَانَ عَرَضًا قَرِیۡبًا وَّسَفَرًا قَاصِدًا لَّاتَّبَعُوۡکَ وَلٰکِنۡۢ بَعُدَتۡ عَلَیۡہِمُ الشُّقَّۃُ ؕ وَسَیَحۡلِفُوۡنَ بِاللّٰہِ لَوِ اسۡتَطَعۡنَا لَخَرَجۡنَا مَعَکُمۡ ۚ یُہۡلِکُوۡنَ اَنۡفُسَہُمۡ ۚ وَاللّٰہُ یَعۡلَمُ اِنَّہُمۡ لَکٰذِبُوۡنَ۔ عَفَا اللّٰہُ عَنۡکَ ۚ لِمَ اَذِنۡتَ لَہُمۡ حَتّٰی یَتَبَیَّنَ لَکَ الَّذِیۡنَ صَدَقُوۡا وَتَعۡلَمَ الۡکٰذِبِیۡنَ۔ لَا یَسۡتَاۡذِنُکَ الَّذِیۡنَ یُؤۡمِنُوۡنَ بِاللّٰہِ وَالۡیَوۡمِ الۡاٰخِرِ اَنۡ یُّجَاہِدُوۡا بِاَمۡوَالِہِمۡ وَاَنۡفُسِہِمۡ ؕ وَاللّٰہُ عَلِیۡمٌۢ بِالۡمُتَّقِیۡنَ۔ اِنَّمَا یَسۡتَاۡذِنُکَ الَّذِیۡنَ لَا یُؤۡمِنُوۡنَ بِاللّٰہِ وَالۡیَوۡمِ الۡاٰخِرِ وَارۡتَابَتۡ قُلُوۡبُہُمۡ فَہُمۡ فِیۡ رَیۡبِہِمۡ یَتَرَدَّدُوۡنَ۔ وَلَوۡ اَرَادُوا الۡخُرُوۡجَ لَاَعَدُّوۡا لَہٗ عُدَّۃً وَّلٰکِنۡ کَرِہَ اللّٰہُ انۡۢبِعَاثَہُمۡ فَثَبَّطَہُمۡ وَقِیۡلَ اقۡعُدُوۡا مَعَ الۡقٰعِدِیۡنَ ۔ لَوۡ خَرَجُوۡا فِیۡکُمۡ مَّا زَادُوۡکُمۡ اِلَّا خَبَالًا وَّلَا۠اَوۡضَعُوۡا خِلٰلَکُمۡ یَبۡغُوۡنَکُمُ الۡفِتۡنَۃَ ۚ وَفِیۡکُمۡ سَمّٰعُوۡنَ لَہُمۡ ؕ وَاللّٰہُ عَلِیۡمٌۢ بِالظّٰلِمِیۡنَ۔ لَقَدِ ابۡتَغَوُا الۡفِتۡنَۃَ مِنۡ قَبۡلُ وَقَلَّبُوۡا لَکَ الۡاُمُوۡرَ حَتّٰی جَآءَ الۡحَقُّ وَظَہَرَ اَمۡرُ اللّٰہِ وَہُمۡ کٰرِہُوۡنَ ۔ (التوبۃ:42تا48)Яъни: «Агар масофа яқин ва сафар осон бўлганида эди, улар албатта, сенга эргашган бўлардилар, аммо қийинчиликни кўриш улардан жуда ҳам узоқдир. Ва улар албатта, Аллоҳ номи билан (шундай) қасам ичадилар: «Агар биз (бунга) қодир бўлганимизда эди, албатта, сизлар билан бирга чиққан бўлардик». Улар фақат ўз жонларини ҳалок қилмоқдалар ва Аллоҳ уларнинг ёлғончи эканлигини, шубҳасиз, билади. Аллоҳ сени афв этсин! Рост гапирадиганлар сенга ошкор бўлмагунча ва сен ёлғончиларни ҳам билиб олмагунча, нега уларга рухсат бердинг? Аллоҳга ва охират кунига иймон келтирадиганлар ўз молу мулклари ва жонлари билан жиҳод қилишга сендан рухсат сўрамайдилар. Ва Аллоҳ тақводорларни жуда яхши билади. Аллоҳга ва охират кунига иймон келтирмайдиганларгина сендан рухсат сўрайдилар. Кўнгиллари шубҳададир ва улар ўз шубҳаларида иккиланиб юрибдилар. Ва агар улар (жиҳод)га чиқмоқчи бўлганларида эди, албатта, у учун тайёргарлик ҳам кўрган бўлардилар. Лекин Аллоҳ (ушбу олий мақсад учун) чиқишларини ёқтирмади ва У Зот уларни (у ерда) қолдириб қўйди ва (улар)га айтилди: «Ўтирганлар билан бирга ўтираверинглар!» Агар улар сизлар билан (жиҳодга) чиққанларида эди, улар сиз учун фақат тартибсизликни зиёда қилган бўлардилар ва сизлар учун фитна-фасод истаб, ораларингизда тез-тез от чоптирардилар. Ҳолбуки, ораларингизда уларга қулоқ осгувчилар ҳам бор ва Аллоҳ золимларни жуда яхши билади. Улар ёқтирмаган ҳолда ҳақ келиб, Аллоҳнинг қарори ошкора бўлмагунга қадар ҳам фитна-фасодни хоҳлардилар ва олдингда масалаларни чалкаштириб баён этар эдилар». (Тавба: 42-48)
Демак, Аллоҳ таоло бунда мунофиқларнинг ҳолатини очиб берди ва Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва салламга: «Сиз уларнинг ёлғон узрини қабул қилдингиз. Агар қабул қилмаганингизда ва рухсат бермаганингизда, уларнинг мунофиқлиги сири ҳаммага очилиб қоларди», – деб айтди. Улар барибир жангга боришмас эди, лекин ҳар ҳолда Аллоҳ таоло: «Уларнинг бормаганлари яхши бўлди, чунки агар бирор сабаб билан борганларида ҳам, жанг давомида мусулмонларга зарар етказадиган қилмишларни қилишарди», – дейди. Ҳар қандай ҳолатда ҳам, бу мунофиқларнинг хоҳишига мувофиқ натижалар зоҳир бўлмади. (Луълуъул-Макнун сийрат энциклопедияси, 9-жилд, 461-462-бетлар, Дорус-Салом. Доираи Маъориф Сийрат Муҳаммад Расулуллоҳ (сав), 9-жилд, 474-бет, Базми Иқбол, Лоҳўр)
Унинг қолган тафсилотларини ҳам, иншоаллоҳ, кейинги хутбада баён қиламан.
Ўтган хутбада мен Рабваҳдаги масжидга қилинган ҳужумни зикр қилган эдим. Жароҳатланган Аҳмадий худдомлар учун дуо қилинглар, Аллоҳ таоло барчаларига комил шифо ато этсин! Аллоҳ таоло уларни ҳар қандай мураккабликлардан ҳам сақласин. Бундай турдаги бахтсиз ҳодисаларнинг таъсирлари баъзан кейинроқ ҳам намоён бўлади. Ҳозирда уч нафар худдом оғирроқ яраланган ва шу сабабли ҳали ҳам шифохонада ётибдилар, қолган беш нафари эса даволаниб, уйларига юборилдилар. Аммо, ҳар ҳолда, улар яраларининг битишига вақт кетади, ҳозир ҳам даволанишдалар. Аллоҳ таоло уларнинг барчасига комил шифо ато этсин ва келгусида Жамоат аъзоларини ҳар қандай ёмонликдан, ҳар қандай зарардан, ҳар жойда ҳимоя қилсин!
Намоздан сўнг бир ғойибона жаноза намозини ўқитаман. Бу — Маршал оролларидан бўлган муҳтарам Сом Али Нина (Sam Ali Nena) жаноблари эди. У киши ўтган кунларда, Калифорния (АҚШ)да 83 ёшда вафот этдилар.
{إِنَّا لِلّٰهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ}
У кишининг Ислом билан илк бор танишуви бизнинг Жамоатимиздаги мураббийимиз Ҳофиз Жибрил Саид жанобларининг 1980-йиллардаги тарғиботлари натижасида юз берган ва ўша пайтда у киши Исломни қабул қилганлар, Аҳмадиятни қабул қилганлар. Катта қаршиликларга қарамай, иймонларида катта матонат билан собит турдилар.
Бир сенатор парламентда Исломни ноқонуний ва терроризм билан боғлиқ дин деб эълон қилганида, у киши жуда катта жасорат билан маҳаллий газетада бизнинг Аҳмадий мусулмон эканлигимиз ва терроризмга ҳеч қандай алоқамиз йўқлиги ҳақида хабар бердилар. У кишининг бу жасоратли баёноти Жамоат учун куч манбаи бўлди. Ўша сенатор қонунни ўтказишга ҳаракат қилган эди, лекин, ҳар ҳолда, марҳумнинг саъй-ҳаракатлари натижасида бу амалга ошмади. У киши маҳаллий жамиятда нуфузли шахс сифатида танилган.
Фалаҳуддин Шамс жаноблари, Американинг ноиб амири, шундай дейди: «Менга Маршал оролларида беш йил ишлаш насиб этди. У ерга бориб турардим, чунки бу орол Америка қарамоғида эди. Сом жаноблари Ҳофиз Жибрил жаноблари орқали Аҳмадий бўлган эдилар. Бошида тўрт-беш оила Аҳмадий эди ва Жамоат жуда кичик эди, рўйхатдан ўтмаган ҳам эди. Лекин, ҳар ҳолда, Ҳофиз жанобларининг ва у кишининг катта саъй-ҳаракатлари билан Жамоат у ерда рўйхатдан ўтди. Ҳофиз жаноблари қайтиб кетганларидан сўнг, у ерда узоқ вақт мобайнида бирон-бир мураббий бўлмаган ва шунга қарамай, Сом жаноблари вафотларига қадар Жамоатни ўзлари бошқариб келдилар ва тарғибот ҳам қилиб турдилар, Жамоат номи ҳеч қачон сўниб қолмаслиги учун ҳаракат қилардилар. Марказдан делегация келганида, уларга катта жўшқинлик билан Жамоат ишлари бўйича ёрдам кўрсатардилар ва доимо олға қадам ташлаб ишладилар ва самарали ишладилар.
Маршал оролларида Жамоатни ташкил этишда биринчи ўринни эгаллайдилар. Асосан, янги байъат қилганлар у кишининг саъй-ҳаракатлари натижасида Аҳмадий мусулмон бўлганлар. У киши Маршал ороллари Жамоатининг раиси ҳам бўлганлар».
Сўнгра Шамс жаноблари давом этадилар: «Косарайда (Kosrae) миссия ташкил этишга борганимда, у ерда ҳам Сом жаноблари ёрдам бердилар. У кишининг баъзи дўстлари қўшилишди ва Аллоҳнинг фазли билан у ерда миссия уйи сотиб олинди ва бино қурилди. Худди шундай, Кирибатида (Kiribati) ҳам у киши орқали миссия ташкил этишга ёрдам берилди. Сўнгра яна бир жойда ҳам у киши орқали миссия ташкил этишга ёрдам берилди».
У киши: «Мен Сом жанобларидан бир марта сўрадим: «Сизнинг учала оролда ҳам Жамоат ташкил этиш ва марказий роль ўйнашга муваффақ бўлишингизга сабаб бўлган қандай яхшилигингиз бор?» Шунда у киши жуда камтарлик билан: «Буларнинг барчаси Аллоҳ таолонинг лутфи, менинг ҳеч қандай қобилиятим йўқ», – деб жавоб бердилар.
Маршал оролларининг Жамоат тарғиботчиси Қосим Чавдҳарий жаноблари шундай дейди: «Тўсиқларга қарамай, иймонларида собит турдилар, ўз аёллари билан бирга қурбонликлар қилдилар ва аёлларининг қурбонлиги билан бир ер вақф қилинди. У кишининг аёллари ўзларининг бир ер участкаларини бердилар, у ерда бугунги кунда Маршал оролларидаги биринчи масжид ҳам жойлашган». Марҳумнинг ўз сўзлари билан Исломни қабул қилиш воқеаси қуйидагича:
У киши айтадилар: «1987-йили мен ва рафиқам Нэри, Лонг Оролидаги (Long Island) бир меҳмонхонада турардик. Бир тонг биз хонамиздан ташқарига чиққанимизда, узун бўйли бир африкалик кишини кўрдим. Мен салом бердим, у ҳам салом берди ва танишиб, унинг Ҳофиз Жибрил Саид эканини билдим, у Микронезиянинг биринчи тарғиботчиси эди. Хуллас, учрашувлар давом этди, алоқалар ривожланди. У киши менга Исломдан тарғибот қилди ва Библиядан оятларни кўрсатди. Жибрил жаноблари Инжилда Исо алайҳиссаломдан кейин бир пайғамбар келиши ҳақида башорат берилганини айтди ва мен бу фақат бир оят эмас, балки кўплаб оятлар эканидан ҳайрон қолдим, ҳатто Янги Аҳдда Исо алайҳиссаломнинг ўзлари: «Мен кетишим керак ва У мендан кейин бировни юборади», деганлар. (Юҳанно 7: 16)
У киши айтадилар: «Бу мен аввал ҳеч қачон эшитмаган ҳақиқатлар эди ва Ҳофиз жаноблари менга ҳар бир нарсани Библиядан далиллар билан жуда аниқ тушунтирди ва охири Аллоҳ таоло мени ҳидоят қилди ва ҳақиқатларни кўрганимдан сўнг қалбим Исломга мойил бўлди ва мен Исломни қабул қилдим».
У киши айтадилар: «Шу орада мен Исломни қабул қилганимда, одамлар буни билиб қолишди, расмийлар: «Биз Исломнинг Маршал оролларида тарқалишига ҳеч қачон йўл қўймаймиз», – дейишди. Мен бу ҳақда Ҳофиз жанобларига қўнғироқ қилдим, у киши ўша пайтда у ердан кетган эдилар, шунда у киши: «Сиз хавотирланманг, Аллоҳ таоло йўлларни очади», дедилар. Сўнгра Аллоҳ таоло шундай йўлларни очдики, бир куни уйда ўтирган эдим, Бош прокурор идорасидан бир киши келиб, менга: «Рўйхатдан ўтишингиз маъқулланди», – деди. Қаерда катта одамлар тўхтатишга ҳаракат қилишган эди, қаерда Аллоҳ таоло шундай шароитларни яратдики, рўйхатдан ўтиш тасдиғи ўз-ўзидан бўлди ва у уйга етиб келди. Мен дарҳол ўша нусхани Ҳофиз жанобларига жўнатдим».
Сўнгра у киши давом этиб дейдилар: «Ҳар ҳолда, вақт ўтиши билан мен Аҳмадиятнинг бошқа мусулмонлардан алоҳида ажралиб туришини тушундим ва бундан жуда фахрландим. Доимо ичимдан «мен — Аҳмадий мусулмонман» деган овоз кўтариларди ва бундан фахрланардим. Йигирма йил давомида бу ерга ҳеч қандай тарғиботчи келмади ва мен жуда ташвишда эдим. Ҳофиз жаноблари: «Сиз Замон Халифасига хат ёзаверинг, бирор тадбир бўлади», – дедилар. Хуллас, 2004-йили менга Марказдан бир нотаниш киши келаётгани ҳақида кўрсатма келди, уни аэропортдан олиб келишим керак эди. Мен аэропортга бордим, бир муддатдан сўнг бир киши жилмайиб чиқди ва исмимни сўради. Мен: «Сом», дедим. У киши: «Менинг исмим — Кавсар», – деб жавоб берди, у киши Инъомул Ҳақ Кавсар жаноблари эди. У киши айтадилар: «Ўша кундан бошлаб иккаламиз ака-укадек бўлиб қолдик. Биз биргаликда Косарай ва Помпейга сафар қилдик. У ерда бир ҳафта турдик ва хайрлашаётганимизда, алоқаларимиз шундай эдики, гўё биз бир-биримизни жуда узоқ вақтдан бери билардик. Бу исломий биродарлик эди».
У киши айтадилар: «Аллоҳнинг фазли билан мусулмон бўлганимдан сўнг, қалбимга таскин ва руҳимга хотиржамлик топилди. Намоз мени ўзгартирди. Рафиқам ҳам мендаги бу ўзгаришни ҳис қилди. Ўшандан бери менга бирор нарса керак бўлса, Аллоҳдан сўрардим ва Аллоҳ уни дарҳол бажо келтирарди. Мен бу ёрдамни кўп марта ўз кўзим билан кўрганман ва ҳар бир дуода Аллоҳга шукр айтганман».
У кишининг неваралари Юлия айтади: «У киши ўз иймонларидан таскин ва куч оладиган жуда ихлосли мусулмон эдилар. Кўп вақтини ибодатда ўтказардилар ва Қуръони Карим тиловатини жуда яхши кўрардилар. Турли исломий китобларни ўқирдилар. Биз у кишини кўпинча чуқур ўй-фикрларга чўмган ҳолда кўрганмиз».
Аллоҳ таоло у кишига мағфират ва раҳм-шафқат билан муомала қилсин. У кишининг оила аъзоларидан баъзилари ҳали Аҳмадий эмас. Аллоҳ таоло уларга ҳам Аҳмадий бўлишга тавфиқ ато этсин.