ХАЙБАР ҒАЗОТИДАН КЕЙИН РЎЙ БЕРГАН БАЪЗИ ВОҚЕАЛАР ВА «ЗОТУР РИҚОЪ» ҒАЗОТИ ВОҚЕАСИ!
أَشْھَدُ أَنْ لَّا إِلٰہَ إِلَّا اللّٰہُ وَحْدَہٗ لَا شَرِيْکَ لَہٗ وَأَشْھَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُہٗ وَ رَسُوْلُہٗ۔
أَمَّا بَعْدُ فَأَعُوْذُ بِاللّٰہِ مِنَ الشَّيْطٰنِ الرَّجِيْمِ۔بِسۡمِ اللّٰہِ الرَّحۡمٰنِ الرَّحِیۡمِ﴿۱﴾اَلۡحَمۡدُلِلّٰہِ رَبِّ الۡعٰلَمِیۡنَ ۙ﴿۲﴾ الرَّحۡمٰنِ الرَّحِیۡمِ ۙ﴿۳﴾ مٰلِکِ یَوۡمِ الدِّیۡنِ ؕ﴿۴﴾إِیَّاکَ نَعۡبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسۡتَعِیۡنُ ؕ﴿۵﴾اِہۡدِنَا الصِّرَاطَ الۡمُسۡتَقِیۡمَ ۙ﴿۶﴾ صِرَاطَ الَّذِیۡنَ أَنۡعَمۡتَ عَلَیۡہِمۡ ۬ۙ غَیۡرِ الۡمَغۡضُوۡبِ عَلَیۡہِمۡ وَ لَا الضَّآلِّیۡنَ﴿۷Хайбар ғазотидан кейин рўй берган баъзи воқеалар зикр этилмоқда. Уларнинг бири — Тайма аҳолиси билан тузилган сулҳ воқеасидир. Тайма — Мадина-Шом томон йўлда жойлашган машҳур шаҳар бўлиб, Мадинадан тахминан 400 километр узоқликда эди. (Шарҳуз Зарқоний, 3-жилд, 333-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут)
Тайманинг яҳудийлари Хайбар, Фадак ва Водий ул-Қуро воқеаларидан хабар топгач, мусулмонларга қарши уруш қилиш ўрнига ўзларидан элчи юбориб, сулҳ таклиф қилдилар. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бу таклифни қабул қилдилар ва Тайма яҳудийларига ўз мол-мулклари билан ўз ҳудудларида қолишга рухсат бердилар. (Ал-Бидоя ва-н-Ниҳоя, 6-жилд, 352-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут. Ғазот ва сариялар, 388-бет. Фаридия нашриёти, Соҳивол)
Айни шу ўринда бомдод намозининг кечиктирилиб ўқилишига оид бир воқеа ҳам зикр этилади. Ҳазрат Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам Хайбар ғазотидан қайтганларида, кечаси билан юрдилар. У зот саллаллоҳу алайҳи ва салламни мудроқ босганида, Мадина яқинида тўхтаб, дам олдилар ва Ҳазрат Билолга: «Бугун кечаси бизнинг намозларимизни муҳофаза қил, яъни кузатиб тур ва намоз вақтида уйғот!» – дедилар. Ҳазрат Билол қудратлари етганича намоз ўқидилар. Яъни, у зот уйғоқ туриш учун тун бўйи нафл намозини ўқиб турдилар. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ва у зотнинг саҳобалари уйқуга кетдилар. Тонгга яқин қолганда, Ҳазрат Билол туяларига суянган ҳолда кўзи кетиб, ухлаб қолдилар. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам, Ҳазрат Билол ҳам, саҳобалардан биронтаси ҳам қуёш нури уларга тушмагунча уйғонмадилар.
Биринчи бўлиб, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам чўчиб уйғондилар ва: «Ҳой, Билол!!!» – дедилар. Ҳазрат Билол: «Ё Расулаллоҳ, ота-онам сизга фидо бўлсин! Сизнинг нафсингизни олган менинг нафсимни ҳам олди», – дедилар. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Туриб жўнанглар!» дедилар. Бироз юриб, яна тўхтадилар. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам таҳорат қилиб, Ҳазрат Билолга амр этиб, такбир айттирдилар ва уларга бомдод намозини ўқиб бердилар. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам ухлаган жойда эмас, балки сал олдинроқ бориб, жамоат билан намозни адо этиб бердилар. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам намозни ўқиб бўлгач, шундай дедилар: «Кимки намозни унутиб қўйса, эслаган заҳотиёқ уни ўқисин. Чунки Аллоҳ таоло: «Намозни Менинг зикрим учун адо эт», – деб айтган». (Саҳиҳ Муслим. Масжидлар ва намоз ўринлари хусусидаги китоб, «Намоз қазо бўлиш ҳақидаги» боб, 680-ҳадис. Субулул ҳудо варрашод, 5-жилд, 149-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут)
Бомдод намозининг кечикишига оид ушбу воқеа бир неча ғазотларда ривоят қилинган. Баъзилар бу воқеани Табук ғазоти билан боғлашади, баъзилар эса Ҳудайбияда юз берган, дейишади. (Тарих ал-Хамис, 2-жилд, 437-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут. Луълуъул-Макнун, 3-жилд, 477-бет. Дорус-Салом)
Эҳтимол, ривоят қилувчи хатоликка йўл қўйган бўлиб, бошқа бир жанг воқеасини бу билан аралаштириб юборган бўлиши мумкин. Ёки эҳтимол, бу воқеа бир неча марта содир бўлган бўлиши ҳам мумкин. Ҳар ҳолда, Аллоҳ энг яхшисини билади.
Мадинага қайтиш пайтида саҳобалар баланд овоз билан такбир айтаётган эдилар. Бу ҳақда Абу Мусо Ашъарий разияллоҳу анҳу айтадилар: «Мадинага қайтаётганимизда, одамлар бир водийга чиқдилар ва такбир айтиб, овозларини баланд қилдилар. «Аллоҳу Акбар, Аллоҳу Акбар, Ло илоҳа иллаллоҳ!» — дедилар. Шунда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам уларга дедилар: «Овозларингизни паст қилинг, сизлар кар ёки йўқ одамни чақирмаяпсизлар. Аллоҳ эшитгувчи ва ҳозир Зотдир. Ортиқча баланд овоз керак эмас. Сизлар шундай Зотни чақиряпсизларки, У жуда яқин ва эшитгувчидир, У сизлар билан биргадир».
Ровий айтади: «Мен Расулуллоҳнинг туялари орқасида эдим ва «Ло ҳавла ва ло қуввата илло биллоҳ» — деб ўқиётган эдим. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам эшитиб қолдилар ва менга дедилар: «Эй, Абдуллоҳ ибн Қайс!» Мен: «Мен ҳозирман, ё Расулаллоҳ!» – дедим». Абу Мусо Ашъарийнинг асл номи Абдуллоҳ ибн Қайс эди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Сенга жаннат хазиналаридан бир хазина бўлган калимани айтиб берайми?» Мен дедим: «Албатта, ё Расулаллоҳ! Ота-онам сизга фидо бўлсин, албатта, айтиб беринг». Шунда дедилар: «Ло ҳавла ва ло қуввата илло биллоҳ» — яъни, яхшилик қилишга куч ҳам, ёмонликдан сақланишга қудрат ҳам Аллоҳнинг ёрдами билангина бўлади. (Саҳиҳ Бухорий, «Ғазотлар» китоби, «Хайбар ғазоти» боби, 4205-ҳадис)
Демак, у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам эътиборни бу томон жалб этиб, шундай дедилар: «Сиз бу калимани ўқимоқдасиз — бу жуда буюк калима бўлиб, инсонни Аллоҳ таолога яқинлаштиради». Қисқаси, Мадинага қайтиш сафарлари давом этди. Исломий қўшин Мадинадан 7-ҳижрий йил Муҳаррам ойида чиқиб кетган эди. Аллоҳнинг фазлу марҳаматлари билан қўшин бойиб, Сафар ойи охирида ёки Рабиъул Аввал ойининг бошларида Мадинага қайтди. (Ғазот ва сариялар, 388-бет. Фаридия нашриёти, Соҳивол)
Хайбарда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам қанча муддат турганлари борасида ихтилоф мавжуд. Ибн Аббосдан ривоят қилинадики, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам Хайбарда олти ой турганлар. Шу даврда икки намозни жамлаб ўқиб берардилар. Бошқа ривоятларда 40 кун қолганлар, дейилган. (Субулул ҳудо варрашод, 5-жилд, 156-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут)
Кўп ривоятлар қисқа муддат турганликни кўрсатади. Хайбар фатҳи мусулмонлар фойдасига жуда кўп ўзгаришлар олиб келди. Бу фатҳнинг энг асосий таъсирларидан бири шундай бўлдики, араб юртига яқин атрофдаги кўплаб, аввал Ислом ва мусулмонларга қарши режалар тузиш билан банд бўлган қабилалар қўрқиб қолишди. Баъзилари сулҳ таклиф қилишди, баъзилари эса итоат этишни ўзлари учун қулай деб ҳисоблашди. Шу тариқа мусулмонларнинг сиёсий нуфузи ва обрўси янада ошди.
Хайбар фатҳи натижасида Араб ярим оролида яҳудийларнинг кучи деярли тўлиқ сўнди. Мадина ва Хайбар яҳудийлари Араб минтақасида иқтисодий ва ҳарбий қудратнинг катта рамзи ҳисобланарди. Улар Исломга нисбатан душманлик ва адоватда шунчалик олға кетган эдиларки, деярли ҳар бир йирик ҳужум ва тажовузда душман кучларига улар томонидан кўмак бериларди.
Учинчи асосий ўзгариш — Мадинадаги мусулмонларнинг ўз иқтисодиётига ижобий таъсир кўрсатди. Ҳазрат Оиша, Ҳазрат Абдуллоҳ ибн Умар ва бошқа саҳобалар ривоят қиладиларки, Хайбар фатҳидан кейин бизга қорнимиз тўйиб овқат ейиш насиб этди. Ундан олдин эса қорин тўйғизиб овқат ейиш ҳам имконсиз эди. Хайбар фатҳидан сўнг мусулмонларда озиқ-овқат маҳсулотлари шу қадар кўпайиб кетдики, энди улар ўзларининг ансорий биродарларига ҳижрат пайтида муҳожирларга берган мулк ва улушларни қайтариб беришди. Бу мулклар илгари муҳожирлар Маккадан муҳтож ҳолда келганларида уларга берилган эди.
Шу муносабат билан Ҳазрат Анасдан қизиқарли бир ривоят бор. У айтади: «Муҳожирлар Мадинага келганларида ҳеч нарсалари йўқ эди. Мадинадаги ансорлар эса ер-сув, мол-дунё эгалари эдилар. Улар ҳар йили ҳосилларининг ярмини муҳожирларга беришарди». Ҳазрат Анаснинг оналари ўзининг мевали хурмо дарахтини Расулуллоҳга ҳадя қилган эдилар. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бу дарахтни ўзлари олмай, Умми Айманга бердилар. Кейин Хайбардан қайтганда, муҳожирлар мулкларни қайтаришганида, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам ушбу дарахтни Анаснинг оналарига қайтардилар. Ҳазрат Анас: «Мен Умми Айманга бу дарахт бизга қайтарилди», деб айтадилар. У киши: «Мен уни ҳеч қачон қайтармайман. Бу дарахтни Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам менга берганлар», – дедилар».
Эҳтимол, улар Расулуллоҳга нисбатан бўлган муҳаббат сабабли у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам берган нарсани қайтармоқчи эмас эдилар. Нима бўлганда ҳам, «Қайтармайман», дедилар. Ҳазрат Анас Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳузурларига бориб, бу воқеани айтиб бердилар. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам Умми Айманга: «Сен бу дарахтни бер, унинг ўрнига мен сенга фалон-фалон миқдорда дарахт бераман», – дедилар. Лекин у рози бўлмади. У айтди: «Бу дарахтни сиз аввал бошида бергандингиз, бу жуда баракали дарахт. Мен уни бермайман». Охир-оқибат у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам унга ўша дарахтнинг ўрнига ўн баробар кўпроқ дарахт бердилар, шундагина у бу дарахтни қайтариб берди. (Саҳиҳ Бухорий, «Ҳиба ва унинг фазли» китоби, Маниҳанинг фазли» китоби, 2630-ҳадис. Саҳиҳ Муслим, «Жиҳод ва Аллоҳнинг йўлида чиқиш фазли» ҳақидаги китоб, Муҳожирларнинг ансорларга қайтариши, 1771-ҳадис. Субулул ҳудо варрашод, 5-жилд, 151-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут)
Тарихда «Зотур Риқоъ» ғазоти зикри ҳам учрайди. Бу ғазотга «Муҳориб ғазоти», «Бану Саълаба ғазоти» ва «Бану Анмор ғазоти» ҳам дейилади, чунки бу уруш ушбу қабилалар томонидан содир бўлган. Зотур Риқоъ ғазоти «Зотул Аъожийб ғазоти» деб ҳам аталади, чунки бу урушда кўплаб ажойиб воқеалар, яъни мўъжизалар ҳам рўй берган.
Бу ғазотга «Зотур Риқоъ» номи қўйилишининг бир сабаби шундаки, у ерда «Зотур Риқоъ» номли дарахт ёки тоғ бўлган, шунинг учун ғазотга ҳам шу ном берилган. (Сийрат ал-Ҳалабия, 2-жилд, 366-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут. Воқидийнинг «Ғазотлар» китоби, 1-жилд, 333-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут)
Ҳазрат Абу Мусо Ашъарий эса бу номнинг бошқа сабабини келтирадилар: саҳобаларда жуда кам миқдорда улов бўлган — улар ўзлари ҳам олти киши бўлиб, фақат битта уловга эга эдилар ва навбатма-навбат минардилар. Ер жуда қаттиқ ва тошлоқ бўлгани учун, уларнинг оёқлари яраланган, шу сабабли эски йиртиқ матоларни оёқларига ўраб-ўраб юришган. Ҳазрат Абу Мусо Ашъарийнинг фақат оёқлари эмас, балки тирноқлари ҳам жароҳатланган эди — тирноқлари кўчиб тушган эди. Матодан кесилган бўлакларга «риқоъ» (ямоқ) дейилгани учун бу ғазот «Зотур Риқоъ» — яъни, ямоқли ғазот деб номланган. (Саҳиҳ Бухорий, Ғазотлар китоби, «Зотур-риқоъ ғазоти» боби, 4128-ҳадис)
Барибир турли хил номлар мавжуд. Яна бир бошқа манбада шундай ёзилган: масалан, бу жанг бўлиб ўтган жойда ер ранглари ҳилма-хил эди. Баъзилар ривояти бўйича, бу жангда турли рангдаги отлар бор эди. Баъзилар эса шундай ёзганки, бу жангда байроқлар учун турли парчалардан тасмалар ясалган ёки турли хил мато парчаларини бирлаштириб, байроқлар тайёрланган эди. Шунинг учун бу жанг «Зотур-Риқоъ» деб номланган. Баъзилар айтганки, «Зотур Риқоъ» деган ном турли хил ҳолатлар бир вақтда мавжуд бўлгани учун қўйилган. (Сийрат ал-Ҳалабия, 2-жилд, 371-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут. Шарҳуз-Зарқоний, 2-жилд, 525-бет. Шарҳуз-Зарқоний алал-Муватто, 1-жилд, 542-бет. Дор эҳё турос ал-арабий. Байрут)
Бу ғазотнинг яна бир номи «Салотул Хавф» ғазоти ҳамдир, зеро, бу жангда «Хавф намози» адо этилган эди. (Шарҳуз-Зарқоний, 2-жилд, 521-бет)
Бу ғазотнинг санаси ҳақида ихтилоф бор. Тарих ва сийрат китобларига кўра, «Зотур Риқоъ» ғазоти ҳижрий тўртинчи ёки бешинчи йилда бўлган. Ибн Ҳишом Ибн Исҳоқдан ривоят қилиб, бу ғазотни «Бану Назир урушидан кейинги уч ой ичида тўртинчи ҳижрий йилда бўлиб ўтган» деб ёзади. Ибн Саъд эса буни бешинчи ҳижрий йилда деб ҳисоблайди. (Ас-сийра ан-набавиййа» ибн Ҳишом, 614-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут. Табақот ал-Кубро, 2-жилд, 46-47-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут)
Ҳолбуки, Имом Бухорий кучли бир далил асосида бу ғазотниХайбар фатҳидан кейин ҳижрий 7-йилда бўлиб ўтганини баён қилганлар. Бу далил шундан иборатки, Ҳазрат Абу Мусо Ашъарий ушбу ғазотга қатнашганлар. Зеро, у зот Хайбар фатҳидан кейин Исломни қабул қилган эдилар. У киши айнан Хайбарда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳузурларига келиб, Хайбар ғазотидав иштирок этганлар. Шунинг учун бу ғазотнинг санаси ҳижрий 7-йил ҳақиқатга яқинроқ ҳисобланади. (Саҳиҳ Бухорий, Ғазотлар китоби, «Зотур-риқоъ ғазоти» боби)
Ҳазрат Соҳибзода Мирзо Башир Аҳмад ҳам ўзларининг «Сийрат Хотамун-набиййин» китоблари охирида бу ғазотни Хайбардан кейинги, яъни 7-ҳижрий йилда содир бўлган ғазот деб кўрсатганлар. («Сийрат Хотамун-набиййин» Ҳазрат Соҳибзода Мирзо Башир Аҳмад, 838-бет)
Бу ғазотнинг сабабларидан бири шундай эдики, Нажд минтақасида баъзи одамлар вақти-вақти билан ўғрилик ва қароқчилик билан шуғулланиб, мусофирларни безовта қилишарди. Улар маълум бир жойда доимий равишда турмасдилар, шунинг учун уларни тутиш ва назорат қилиш анча қийин иш эди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам уларга қарши самарали чора-тадбир кўриш ҳақида қарор қилдилар. (Сийрат энциклопедияси, 8-жилд, 468-бет. Дорус-Салом)
Бу ғазотнинг иккинчи сабаби шундай баён қилинади: «Бир одам тижорат моллари билан Мадинага келди. Мадина аҳли ундан моллар сотиб олишди, шунда у мусулмонларга шундай деди: «Бану Анмор ва Бану Саълаба қабилалари сизларга қарши бир қўшин тузиб бўлишган, лекин сизлар улардан ғофилсизлар».
Бу хабар Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламга етиб боргач, у зот Мадинада назоратчи тайинладилар ва жангга тайёргарлик кўрдилар. Ибн Исҳоқ ривоят қилади: «Ҳазрат Абу Зарр Ғифорий разияллоҳу анҳу ноиб этиб қолдирилганлар. Аммо Ибн Саъд ва Ибн Ҳишомларнинг ривоят қилишларича эса: Ҳазрат Усмон ибн Аффон разияллоҳу анҳу Мадинада нозир этиб тайинланган эдилар. (Шарҳуз-Зарқоний, 2-жилд, 527-528-бетлар. (Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут. Субулул ҳудо варрашод, 5-жилд, 175-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут)
Қисқаси, Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам сафарга отландилар. Бу ғазот воқеалари ва ҳолатлари ҳақида яна шундай маълумотлар бор:
Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадинадан 400 киши билан йўлга чиқдилар. Баъзи ривоятларга кўра, 700 ёки 800 киши ҳам бўлган. Улар Шукро водийсига етиб келишди. Бу водий Мадинадан икки кунлик йўл масофада жойлашган. У ерда бир кун тўхтаб, турли йўналишларга кичик гуруҳлар юборилди. Кечгача ҳамма гуруҳлар қайтиб келиб, ҳеч кимни кўрмаганини ва изларни ҳам ўчириб юборганини хабар қилдилар. Шундан сўнг Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам сафарни давом эттириб, Нахл номли жойга етиб келдилар. Бу Мадинадан тахминан 62 мил узоқликда жойлашган. Қабилалар яшайдиган жойга етиб келишганида, у ерда аёллардан бошқа ҳеч кимни топишмади. Уларнинг баъзилари асирга олингани ривоят қилинса-да, баъзи тарихчилар буни инкор этиб, аёллар асир қилинмаган, деб ёзишади. Уларга кўра, бадавийлар тоғ чўққиларига қочиб кетишган ва тепаликлардан барча манзарани кузатиб туришган. (Субулул ҳудо варрашод, 5-жилд, 175-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут. Сийрат энциклопедияси, 8-жилд, 474-бет. Дорус-Салом)
Эркаклар қочиб кетишган, аёллар эса қолиб кетишган. Баъзиларнинг айтишича, аёллар асирга олинган. Кўпчиликнинг фикрича, улар асирга олинмаган.
Ҳазрат Жобир ривоят қиладиларки, Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам Нахлдан Зотур Риқоъга бордилар. У ерда Ғатафон қабиласининг лашкарига дуч келишди. Аммо жанг бўлмади. Фақат бир-бирларига яқин туриб, ҳужум қилиш хавфи туфайли ҳушёр туришди. Душман ҳар лаҳзада ҳужум қилиши мумкин деган хавотир бор эди. Шу маҳал намоз вақти кириб қолди. Душман ҳужуми хавфи сабаб Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам хавф намозини ўқидилар. (Саҳиҳ Бухорий, Ғазотлар китоби, «Зотур-риқоъ ғазоти» боби, 4127-ҳадис)
Яъни, бироз қатнашган кишилар намози: бир гуруҳ биринчи ракъатда қатнашди, сўнг орқага чекинишди. Кейин иккинчи гуруҳ келиб, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам билан намоз ўқиди. Бу ҳақда «Қуръони Карим»да — «Нисо» сурасида ҳам душман ҳужум қилмаслиги учун қўрқув ҳолатида қандай намоз ўқиш кераклиги зикр этилган.
Имом Байҳақий Ҳазрат Жобирдан ривоят қиладилар: «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам пешин намозини ўқидилар. Мушриклар мусулмонларга ҳужум қилишни ният қилишди ва дедилар: «Уларни қўяверинглар. Бунинг ортидан яна бир намоз борки, уларга ўз фарзандларидан ҳам азизроқдир». Яъни, улар бу намоз вақтида эмас, кейинги намоз вақтида ҳужум қиламиз, дейишди. Нима бўлса ҳам, бу шу ҳақида ривоят қилинган. «Субулул ҳудо»да келтирилишича, душманнинг режаси ҳақидаги хабарни Жаброил алайҳиссалом Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламга етказдилар. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам аср вақтида хавф намозини ўқидилар. Ибн Саъдга кўра, бу Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам ўқиб берган биринчи «Хавф намози» эди. (Субулул ҳудо варрашод, 5-жилд, 175-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут)
«Бухорий»нинг шарҳловчиси Имом Бадруддин Айний ёзадиларки, хавф намозининг илк марта фарз бўлиши қайси йилда бўлгани ҳақида ихтилоф бор. Уламоларнинг аксарияти айтишича, биринчи марта бу намоз Зотур Риқоъ ғазотида адо этилган. Аммо бу ҳукм қайси йили нозил бўлгани борасида уламолар ўртасида ихтилоф мавжуд. Кимдир тўртинчи ҳижрий, кимдир бешинчи, кимдир олтинчи ва бошқаси еттинчи ҳижрий йил деб баён қилган. Бир ривоятга кўра, хавф намози биринчи марта Бадр ал-Мавъад ғазотидан олдин адо этилган бўлиб, у тўртинчи ҳижрий йилнинг Шаввол ойида содир бўлган. (Умдатул-Қори, 6-жилд, 376-бет. Дор эҳё турос ал-арабий Байрут. Фатҳул Борий, 5-жилд, 348-349-бетлар. Қадимий кутубхона нашриёти)
Бу воқеа доирасида бир шахснинг саҳобаларга ҳужум қилгани ҳақида ҳам ривоят келтирилади. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бир кеча бир жойда тўхтадилар. Шу пайтда кучли шамол эсар эди. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам саҳобаларга мурожаат қилиб, шундай дедилар: «Ким бу кеча биз учун қўриқчилик қилади?» Шунда Ҳазрат Аббод ибн Бишр ва Ҳазрат Аммор ибн Ёсир туриб дедилар: «Биз сиз учун қўриқчилик қиламиз».
Шундан сўнг улар иккиси дара чўққисида ўтириб олдилар. Ҳазрат Аббод ибн Бишр Ҳазрат Аммор ибн Ёсирга дедилар: «Туннинг бошида мен қўриқчилик қиламан, сен ухлаб ол, тун охирида сен қўриқчилик қиларсан, мен ухлаб оламан». Шундай қилиб, Ҳазрат Аммор ибн Ёсир ухлаб қолдилар ва Аббод ибн Бишр эса намоз ўқиш учун турдилар. У киши намоз ўқиб турганда, тунда душманлардан бир киши у зотни кўриб қолди. Дара устида Ҳазрат Аббод ибн Бишрнинг намоз ўқиётган соялари кўриниб турарди, озгина ҳаракат ҳам бор эди. Шунинг учун у бу мусулмонлардан бири, қўриқчилик қиляпти шекилли деб ўйлади. Демак, у бу душманимиз бўлса керак деб ўйлаб, ўқ узди. Ҳазрат Аббод ибн Бишрнинг танасига ўқ тегди. У киши намоз ўқиш билан банд эдилар. У киши ўқни чиқариб ташладилар. Намозни бузмадилар, балки давом эттирдилар. Ўқни чиқариб ташладилар ва намозни узлуксиз ўқишда давом этдилар. У душман иккинчи марта ҳам ўқ узди. У ҳам у кишига тегди. У киши бу ўқни ҳам чиқариб ташладилар. Кейин у учинчи марта ўқ узди. Бу сафар Ҳазрат Аббод ибн Бишрнинг анча кўп қонлари оқди. У киши намозни тугатиб, Ҳазрат Аммор ибн Ёсирни уйғотдилар. Душман иккинчи кишини кўргач, қочиб кетди.
Ҳазрат Аммор ибн Ёсир Ҳазрат Аббод ибн Бишрни яраланган ҳолда кўриб: «Нега аввалроқ уйғотмадинг?» – деб сўрадилар. У киши: «Мен намозда «Каҳф» сурасини тиловат қилаётган эдим ва унинг тиловатини тўхтатишга қалбим рози бўлмади», – деб жавоб бердилар. (Сийрат ал-Ҳалабия, 2-жилд, 368-369-бетлар. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут. Ас-сийра ан-набавиййа ибн Ҳишом, 617-618-бетлар. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут)
Бу Аллоҳ таоло билан бўлган ажойиб бир алоқанинг, ихлоснинг, вафодорликнинг ва ибодатга бўлган муҳаббатнинг ёрқин намунаси эди. У киши яраларга аҳамият ҳам бермадилар. Баъзи ривоятларда ўқнинг Ҳазрат Аммор ибн Ёсирга теккани зикр қилинган. (Субулул ҳудо варрашод, 5-жилд, 180-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут)
Қисқаси, ўн беш кунлик бу жангли юришдан кейин Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадинага қайтиш учун йўлга чиқдилар. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадина аҳлига мусулмонларнинг саломатлиги ва ғалабаси ҳақида хушхабар етказгани Жуъол ибн Суроқа разияллоҳу анҳуни Мадинага юбордилар. (Сийрат ал-Ҳалабия, 2-жилд, 370-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут)
Ҳазрат Жобир разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадинадан уч мил узоқликда жойлашган Сирор номли жойга тушганларида, туя сўйишни буюрдилар. У ерда бутун кун тўхтаб турдилар ва мусулмонлар ҳам у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам билан бирга эдилар. Кейин шом вақти бўлганида, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадинага кириб келдилар ва биз ҳам у зот билан бирга эдик». (Субулул ҳудо варрашод, 5-жилд, 180-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут. Табоқатул-Кубро, 2-жилд, 47-бет Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут)
Бу ғазотда баъзи мўъжизалар ҳам намоён бўлди. Аввал ҳам зикр қилинганидек, бу «мўъжизалар ғазоти» деб ҳам аталади. Уларнинг энг машҳури — душманлардан бирининг Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламга қилич тортиш воқеасидир.
Ҳазрат Жобир разияллоҳу анҳу ривоят қиладилар: «Биз Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам билан бирга Нажд томон бир ғазотга қатнашдик. Кишилар туш вақтида тиканли водийда тўхтаб қолишди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам тўхташга буюрдилар. У вақтда туш пайти бўлиб қолган эди. Кишилар дарахт соясини излаб, турли томонга жойлашишди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам эса Самура дарахти остида тўхтаб, қиличларини дарахтга осиб қўйдилар».
Ҳазрат Жобир айтадилар: «Биз бироз ухлаб олдик. Кейин қарасак, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бизни чақирмоқдалар. Биз борганимизда, у зотнинг олдиларида бир бадавий ўтирарди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «У ухлаб ётган пайтимда қиличимни олибди. Қилич унинг қўлида яланғоч ҳолидалигида уйғондим. У (менга): «Сени мендан ким ҳимоя қила олади?» деди. Мен: «Аллоҳ», дедим. У қилични қинига солди. Ана у ўтирган», дедилар. Сўнг у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам уни жазоламадилар». (Саҳиҳ Бухорий, Ғазотлар китоби, «Зотур-риқоъ ғазоти» боби, 4135-ҳадис. Саҳиҳ Бухорий, Жиҳод ва юришларнинг фазли ҳақидаги китоб, «Қайлула қилиш ва дарахтлар остида сояланиш вақтида одамларнинг имом ёнидан тарқалиб кетиши» боби, 2913-ҳадис)
Бу шахснинг исми Ғаврас ибн Ҳорис деб зикр қилинади. Баъзилар унинг исмини Ғаврак ёки Ғувайрас деб ҳам айтишган. (Саҳиҳ Бухорий, Ғазотлар китоби, «Зотур-риқоъ ғазоти» боби, 4136-ҳадис. Сийрат ал-Ҳалабия, 2-жилд, 369-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут. Шарҳуз Зарқоний, 2-жилд, 532-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут)
Айрим ривоятларда бу шахс кейинчалик Исломни қабул қилгани, бошқаларида эса қилмагани, лекин у зотга қарши чиқмасликка ваъда бергани қайд этилган. (Сийрат ал-Ҳалабия, 2-жилд, 369-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут. Шарҳуз Зарқоний, 2-жилд, 530-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут)
Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламга қилич тортилган яна бир воқеа ривоятларда зикр қилинган бўлиб, унда Дуъсур номли шахснинг Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламга ҳужум қилишга уриниши ҳақида сўз боради. Баъзи уламолар бу икки воқеани бир воқеа деб ҳисоблаганлар, аммо баъзиларнинг назарида эса бу иккиси ҳам алоҳида-алоҳида икки хил воқеадир. (Сийрат ал-Ҳалабия, 2-жилд, 369-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут)
Дуъсур томонидан қилинган ҳужум воқеаси учинчи ҳижрий йилда «Зий Амр ғазоти» ёки «Бани Ғатафон ғазоти»дан қайтиш чоғида содир бўлган. Бу шундай бўлган эди: мушриклар Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг бир жойда ёлғиз ётганларини кўриб қолишди. Улар ўзларининг сардори Дуъсур олдига келишди. Бу одам уларнинг орасида энг жасур саналган эди. Мушриклар унга дедилар: «Бу пайтда Муҳаммад (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) мутлақо ёлғиз ётибди. Энди у билан ҳисоб-китоб қилиш сенинг ишингдир». Бир ривоятда шундай дейилган: «Дуъсурнинг ўзи Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламни ёлғиз ҳолда ётганларини кўрганида, шундай деган: «Агар мен бу пайтда ҳам Муҳаммадни (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) ўлдирмасам, Аллоҳ Ўзи мени ҳалок қилсин». Шундай деб, у тўғри қиличини тортиб, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг бошларига етиб борди. Сўнг тўсатдан у зотга мурожаат қилиб, шундай дейди: «Бугун (деди) ёки ҳозир, сизни менинг қўлимдан ким қутқара олади?» Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам хотиржамлик билан: «Аллоҳ мени сендан қутқаради», дедилар. Шу пайт у ерга йиқилди ва қилич қўлидан тушиб кетди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам зудлик билан унинг қиличини олиб: «Энди сени мендан ким қутқаради?» дедилар. Шунда Дуъсур жавоб берди: «Ҳеч ким. Энди мени ҳеч ким қутқара олмайди ва мен гувоҳлик бераманки, Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқ ва Муҳаммад Аллоҳнинг Расулидир. Аллоҳга қасамки, энди сизга қарши ҳеч қачон одамларни жамламайман». Бу унинг томонидан қилинган аҳд эди.
Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам қилични унинг ўзига қайтариб бердилар. Ва бир ривоятга кўра, Дуъсур у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам томон қараб, шундай деди: «Аллоҳга қасамки, сиз яхшилик қилишда мендан афзалсиз». Шунда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам жавоб бердилар: “أنا أحق بذلك منك” — Яъни, «Мен сендан кўра яхшилик қилишга лойиқроқман». Сўнг Дуъсур ўз қавми томон қайтди, лекин унинг аҳволи бутунлай ўзгарган эди. Энди у ўз қавмига Исломни тарғиб қилиб юрарди. У одамларга шундай ҳикоя қилиб берди: «Мен билан нима бўлганини биласизларми? Мен қандай қилиб ерга йиқилдим?» У ерга йиқилиш воқеасини шундай тавсифлайди: «Мен у ерда қилич тортиб турганимда, бир бўйи баланд инсонни кўрдим. У келиб, мени итарди ва мен белим билан ерга йиқилдим. Шунда тушундимки, бу одам эмас — бу бир фаришта эди. Ва мен дарҳол иқрор бўлдим: «Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқ ва Муҳаммад саллаллоҳу алайҳи ва саллам Аллоҳнинг Расулидир. Аллоҳга қасамки, энди мен уларга қарши ҳеч қачон ҳеч қандай ҳаракат қилмайман». Шундан кейин у ўз қавми орасида Исломга даъват қила бошлади. Бу воқеа ҳам бир жойда юқоридагидек қайд этилган. (Сийрат ал-Ҳалабия, 2-жилд, 290- ва 369-бетлар. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут. Субулул ҳудо варрашод, 4-жилд, 176-бет; 10-жилд, 257-258-бетлар. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут)
Ўша ерда бир қуш ҳақидаги воқеа ҳам содир бўлган. Ҳазрат Жобир разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Биз Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам билан бирга эдик. Саҳобалардан бири бир қушнинг боласини ушлаб келди ва Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бу ҳолатга назар ташлаётгандилар. Шунда бу қушнинг онаси ёки отаси — ёки иккаласи бўлиши ҳам мумкин — ўша саҳобанинг олдига келиб, ўзини ташлади. Яъни, катта қуш (она ёки ота) боласи ушланганини билиб, келиб ўша одамнинг олдига тушди». Ҳазрат Жобир айтадилар: «Мен одамларнинг бу ҳолатдан ажабланишларини кўрдим, улар ҳайратда эдилар: «Бу нима аҳвол, қуш келиб ўзи жимгина ўтириб олди!» Шунда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Сизлар бу қуш нега у ўз жонини боласи учун фидо қилаётганига ҳайрон бўлаяпсизлар. Сизлар унинг боласини ушлаб олдингиз ва у эса ўзини боласини қутқариш учун тақдим этди». Сўнг у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Аллоҳга қасамки, сизларнинг Раббингиз бу қушдан ҳам кўра сизларга кўпроқ раҳм қилади». (Имтоъул асмоъ 5-жилд, 275-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут)
Яъни, қандай у қуш ўз боласини авайлаб келган бўлса, Аллоҳ таоло сизларга ундан ҳам ортиқ даражада раҳмлидир. Бу мўъжизалар орасида телба боланинг шифо топиши ҳақидаги воқеа баён қилинган. Ҳазрат Жобир разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Биз Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам билан Зотур Риқоъ ғазотига чиқдик. Йўлда бир қишлоқлик аёл ўғли билан келиб, шундай деди: «Ё Расулаллоҳ, бу менинг ўғлим, унга шайтон таъсир қилган, яъни унда жиннилик ҳолати юз беради».
Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам унинг оғзини очиб, оғзига ўз сўлакларини солиб: «Эй, Аллоҳнинг душмани, йўқол! Мен — Аллоҳнинг Расулиман», деб дуо қилдилар ва бу калималарни уч марта такрорладилар. Кейин шундай дедилар: «Бу болани олиб кетинглар, энди унга бу дард ҳеч қачон қайтмайди». (Имтоъул асмоъ 5-жилд, 260-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут)
Учта тухумда барака ҳақидаги воқеа зикр қилинган. Бу туяқуш тухумлари эди. Ҳазрат Жобир разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Зотур Риқоъ ғазотида Урва ибн Зайд Ҳорисий учта тухумни олиб келди. Бу тухумлар туяқушнинг тухум қўядиган жойида топилган эди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Эй, Жобир, уларни ол ва пишир!» Мен уларни пишириб, бир идишга солиб келдим. Кейин нон қидирдим, лекин тополмадим. Шунда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам ва саҳобалар нонсиз тухумларни ея бошладилар. Улар тўйгунча еб бўлишди, лекин идишдаги тухумлар аввал қандай бўлса, ҳали ҳам шундай эди. Кейин яна кўплаб саҳобалар ундан ейишди. Шундан сўнг биз сафаримизни давом эттирдик». (Имтоъул асмоъ 7-жилд, 321-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут)
Шу ўринда эгасидан шикоят қилган туя ҳақида ҳам зикр келади. Ҳазрат Жобир разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Биз Зотур Риқоъ ғазотидан қайтаётган эдик. Ҳарра номли жойга етиб келганимизда, бир туя чопиб келиб, ўкира бошлади. «Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Биласизларми, бу туя нима деди? Бу туя эгасидан менга шикоят қиляпти. Унинг эгаси уни йиллар давомида ишлатиб келган ва энди эса уни сўйиш ниятида экан».
Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Эй, Жобир, бу туянинг эгасига бор ва уни менинг ҳузуримга олиб кел!» дедилар. Ҳазрат Жобир разияллоҳу анҳу айтадилар: «Мен дедим: «Ё Расулаллоҳ, мен унинг эгасини танимайман». Шунда Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Бу туя сени ўз эгасига олиб боради. Уни қўйиб юборинглар, ўзи етиб боради». Хуллас, туя бизга йўл бошлаб борди ва тўғри ўзининг эгасига етказди. Мен унинг эгасини Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳузурларига олиб келдим. Сўнг Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам туя ҳақида гапириб, шундай дедилар: «Сен бу туяни менга сот!» У киши туяни Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламга сотди. Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам эса туяни ўрмонда, эркин ҳолда ўтлаш учун қўйиб юбордилар». (Ал-муъжамул авсат, 9-жилд, 54-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут)
Шу ўринда Ҳазрат Жобирнинг туяси йўқолгани ҳам зикр қилинади. Ҳазрат Жобир разияллоҳу анҳу ривоят қиладилар: «Қоронғу тун эди, менинг туям йўқолиб қолди. Мен Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг олдиларидан ўтдим, шунда у зот мендан сўрадилар: «Нима бўлди?» Мен дедим: «Ё Расулаллоҳ, менинг туям йўқолиб қолди». Шунда у зот дедилар: «Сенинг туянг фалон жойда, бор ва уни тутиб ол!» Мен ўша томонга бордим, лекин туяни тополмадим. Орқага қайтиб келдим ва яна шундай дедим. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам яна шу сўзларни айтдилар. Мен яна бордим, аммо яна ҳам тополмай қайтиб келдим. Шунда у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам менга меҳр-шафқат билан шундай дедилар: «Кетдик, мен сен билан бораман». Сўнг Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам мен билан бирга йўлга тушдилар. Биз бордик ва ниҳоят, туя топилди. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам туяни менга тутиб бердилар». (Субулул ҳудо варрашод, 5-жилд, 177-бет. Дорул-кутуб ал-Илмийя Байрут)
Ҳазрат Жобирнинг чарчаб қолган туяси воқеси ҳам учрайди. Шу ғазотга оид ривоят қилинади: «Ҳазрат Жобир ибн Абдуллоҳ ривоят қиладилар: «Мен Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам билан эдим. Менинг туям секинлашди ва чарчаб қолибди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам менинг яқинимга келиб, шундай дедилар: «Жобир, нималар бўлди?» Мен дедим: «Ё Расулаллоҳ, менинг туям секинлашди ва чарчаб қолди! Мен орқада қолдим». Шунда у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам ўз уловларидан тушиб, дедилар: «Сенда сув борми?» Мен жавоб бердим: «Ҳа, бор». Шунда мен бир идишда сув олиб келдим. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам унга пуф-пуфлаб, туянинг боши ва белига сувни сепдилар. Шунда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Менга бир таёқ бер!» Мен ўз ҳассамни бердим ёки дарахтдан бир шохни синдириб, у зотга бердим». У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам ўша таёқ билан туяни бир неча марта урдилар ва туяни ўз таёқлари билан торта бошладилар. Сўнгра Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Энди чиқ!» — деб марҳамат қилдилар. Мен туямга миндим. Қарасам, туя шу қадар тезлашиб кетдики, энди мен уни Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг олдиларидан ўтиб кетмаслиги учун тутa бошладим. У: «Мен Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам билан бирга юрганимда, у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам мен билан гаплаша бошладилар. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Уйландингми?» – дедилар. Мен: «Ҳа!» – дедим. «Қизгами ё жувонгами?» – дедилар. Мен: «Жувонга», – дедим. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Қизга эмасми? У билан ўйнашардинг, у ҳам сен билан ўйнашарди», – дедилар. Мен: «Менинг (етим) сингилларим бор. Уларни жамлаб, сочини тараб, устларида турадиган аёлга уйланишни хоҳладим», – дедим. Сўнгра, у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Сен (Мадинага) келувчисан. Келганингда, зийракликни лозим тут», – дедилар. Сўнг у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Туянгни сотасанми?» – дедилар. Мен: «Ҳа!» – дедим. Шунда уни мендан бир уқияга (40 дирҳам) сотиб олдилар. Сўнгра Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам мендан олдин етиб бордилар. Мен эртасига етиб келдим. Биз масжидга келганимизда, у зотни масжид эшиги олдида топдим. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Энди келдингми?» – дедилар. Мен: «Ҳа!» – дедим. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Туянгни қўй! Кириб икки ракъат намоз ўқи!» – дедилар. Хуллас, намоз ўқидим. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам Ҳазрат Билолга бир уқия кумуш ўлчаб беришни буюрдилар (йўлда келишилган туя нархини). Ҳазрат Билол менга тарозида оғирроқ қилиб ўлчаб бердилар. Шунда мен кетаётиб, бурилган ҳам эдимки, у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Менга Жобирни чақир!» – дедилар. Мен (ичимда): «Туяни менга ҳозир қайтариб берсалар керак», – дедим. Менга ундан кўра ёқимсизроқ нарса йўқ эди. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Туянгни ол, баҳоси ҳам сенгадир!» -дедилар».
Ҳазрат Жобир тескари фикрда эди. Унинг гумони шу эдики, эҳтимол, у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам туяни орқага қайтариб берсалар ва пулини қайтаришимга тўғри келади. Лекин Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Баҳосини ҳам ол, туянгни ҳам сақлаб қол!» – дедилар. У зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам туя пулини қайтиб олмадилар. (Савдо китоби, «Ҳайвонлар ва эшаклар сотиб олиш ҳақидаги» боб, 2097-ҳадис)
Бирозгина сувнинг жуда кўп бўлиб кетиши Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг мўъжизаларидан бири сифатида зикр этилган. Ҳазрат Жобир ривоят қиладилар: «Айни ўша ғазот пайтида бир марта Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Эй, Жобир, одамларга таҳорат учун эълон қил!» – дедилар. Мен: «Эй, одамлар, таҳорат қилинглар, таҳорат, таҳорат!» — деб эълон қилдим. Кейин мен Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламга айтдим: «Карвонда бир томчи ҳам сув қолмаган». Шунда у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Фалон ибн фалон ансорийнинг олдига бор, қара, унинг мешида бирор нарса борми?» Мен бордим ва қарасам, унинг икки мешидан бирининг оғзида фақат бир томчи сув бор экан — яъни, жуда кам. Агар мен уни тўксам, қуруқ жой уни шимиб юборарди. У сув шунчалик кам эдики, уни чиқаришнинг ўзи қийин эди».
Сўнг мен Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳузурларига келиб дедим: «Ё Расулаллоҳ, мен ўша мешнинг оғзида фақат бир томчи сув топдим — жуда ҳам кам. Агар мен уни тўксам, қуруқ жой уни шимиб юборади». Шунда у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Уни менга олиб кел». Мен уни у зотнинг ҳузурларига олиб келдим. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам уни қўлларига олиб, дуо қилдилар. Мен билмайман, нима дедилар. Сўнг у зот саллаллоҳу алайҳи ва саллам мешни қўллари билан сиқиб турардилар. Кейин у зот менга уни бериб айтдилар: «Эй, Жобир, бир катта товоқ олиб кел!» Мен катта бир товоқни олиб, у зотнинг олдиларига қўйдим. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам товоққа қўлларини шундай тиқдиларки, товоқ ичида қўлларини ёйдилар ва бармоқларини кенг очдилар — яъни, қўлларини ёйиб, товоқнинг тагигача туширдилар. Аввало бармоқларини очиб, қўлларини ёйдилар, кейин уни товоқнинг тагигача олиб бордилар. Кейин дедилар: «Эй, Жобир, мана — менинг қўлим устига тўкавер ва «Бисмиллоҳ» деб айт! Қандай томчи бўлмасин, сувни менинг қўлим устига тўкавер».
Мен «Бисмиллоҳ» деб айтиб, сувни у зот саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг қўллари устига тўкдим. Шунда мен кўрдимки, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг бармоқлари орасидан сув булоқдай қайнаб чиқиб, оқа бошлади. Ҳаттоки, у товоқ тўлиб кетди. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Эй, Жобир, кимга сув керак бўлса, уни чақир!» Ҳазрат Жобир айтадилар: «Кейин одамлар келишди ва сув ичишди, ҳаттоки, ҳаммалари тўйгунча ичишди». Кейин мен айтдим: «Ҳали яна бирор муҳтож қолдими?» Сўнг Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам қўлларини ўша товоқдан чиқардилар — у товоқ эса сувга тўлиб турган эди». (Зоҳидлик ва мулойимлик китоби, «Жобирнинг узун ҳадиси ва Абу Ясар қиссаси ҳақидаги» боб, 3013-ҳадис)
Ҳазрат Ақдас Масийҳи Мавъуд алайҳиссалом Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг шундай мўъжизалари ҳақида марҳамат қилиб дейдилар:
«Бу даражадаги «лиқо» (Аллоҳ билан учрашув)да баъзида одамниниг қудратидан ошиб кетадиган ва илоҳий қудратнинг кўринишини ўз ичига қамраб олган ишлар кишидан содир бўлади. Худди шундай, бизнинг сардоримиз, мавлоимиз, пайғамбарлар сарвари, хотамул анбиё саллаллоҳу алайҳи ва саллам Бадр жангида кофирларга бир ҳовуч тошчаларни отдилар. Бу ҳовуч дуо орқали эмас, балки ўзларининг руҳоний қудратлари билан отилган эди. Лекин ўша бир ҳовуч Аллоҳнинг қудратини намоён қилди ва душманлар сафида шундай ғайритабиий таъсир кўрсатдики, уларнинг ҳар бири ўз кўзларида унинг таъсирини ҳис қилди ва улар барчаси кўр бўлиб қолди. Улар орасида шундай қўрқув ва изтироб пайдо бўлдики, мастлардек қоча бошлашди».
Айнан шу мўъжизага Аллоҳ таоло ушбу оятда ишора қилмоқда.وَمَا رَمَیۡتَ اِذۡ رَمَیۡتَ وَلٰکِنَّ اللّٰہَ رَمٰیЯъни, «Қачонки сен отганингда, (аслида) сен отган эмас эдинг, балки Аллоҳ таоло уни отди». Яъни, бу ерда илоҳий қудрат парда ортида ишга тушди. Бу инсоннинг ўз қуввати билан бўладиган иш эмас эди.
Шунингдек, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг иккинчи мўъжизалари — шаққул қамар (Ойнинг бўлиниши) ҳам айнан шу илоҳий қудрат билан рўй берган эди. Бу мўъжизага ҳеч қандай дуо ҳамроҳ бўлмади, балки фақат Аллоҳнинг қудратига тўла бармоқ ишораси билан юз берди. Шу каби яна кўплаб мўъжизалар борки, уларни Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам фақат ўз шахсий қудратлари билан намоён қилдилар, уларда ҳеч қандай дуо бўлмаган.
Бир неча марта шундай бўлганки, бир кичик идишдаги озгина сувга муборак бармоқларини тиқиб, уни шунчалик кўпайтирдиларки, бутун бир қўшин, туялар ва отлар ундан ичишди. Аммо сув ҳамон ўша миқдорда қолди. Баъзида икки-уч дона нонга қўл қўйиш билан минглаб оч ва чанқоқ инсонларни тўйғаздилар. Баъзи пайтларда озгина сутга муборак лаблари билан барака бериб, бутун бир гуруҳни тўйғаздилар. Баъзи ҳолларда эса, шўр қудуққа ўзларининг муборак сўлакларини қўшиб, уни чучук сувга айлантириб қўйдилар. Ва баъзи пайтларда қаттиқ яраланганларга қўл теккизиш билан шифо бердилар. Ҳаттоки, кўзи жангда урилиб чиқиб кетган одамни қўллари баракаси билан тузатиб қўйдилар. Шу каби яна кўплаб ишлар борки, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам уларни ўз шахсий қудратлари билан қилдилар. Уларнинг ҳар бирида махфий илоҳий қудрат қўшилган эди». (Оинаи камолоти Ислом, Руҳоний хазоин, 5-жилд, 65-66-бетлар)
اللھم صلی علی محمد واٰل محمد وبارک وسلم انک حمید مجید۔