Аҳмадия Мусулмон Жамоати асосчисининг исмлари Ҳазрат Мирзо Ғулом Аҳмад^асдир. Отасининг исми Мирзо Ғулом Муртазо, бобосининг исми Ҳазрат Мирзо Ато Муҳаммад ва бобосининг отаси Мирзо Гул Муҳаммад бўлган. Онасининг исми эса Чироғ Биби эди. Мирзо Гул Муҳамад мўғулларнинг жуда ҳам обрўли Барлос уруғидандир. Бу оиланинг ўзига хос унвонлари – “мирзо”. Шунинг учун ҳам бу уруғ вакилларининг исмларидан аввал “Мирзо” сўзи қўлланилади. Оила катталаридан бири Мирзо Ҳодийбек XVI аср охирида Бобур шоҳ ҳукумронлиги даврида Она Юрти бўлган Хуросонни тарк этиб, икки юзга яқин одамлар билан Ҳиндистонга келиб, Биос дарёсига яқин жойда ўтроқлашганлар. Ана шу ерда улар “Ислом Пура” номли қишлоққа асос солишади. Кейинчалик бу қишлоқ “Ислом Пур Қозий Можҳий” номи билан машҳур бўлса, вақт ўтиши билан одамлар фақат “Қозий Можҳий”, кейин “Қозий” деб аташган. Қозий сўзи аста-секин Қодий, ундан кейин Қодиёнга айланиб кетган.

Қодиён Ҳиндистоннинг Панжоб вилоятидаги Гурдоспур туманида жойлашган. Ушбу муқаддас қишлоқда Аҳмадия Мусулмон Жамоатининг асосчиси – Масийҳи Мавъуд ва Имом Маҳдий Ҳазрат Мирзо Ғулом Аҳмад^ас 1835 йилнинг 13 февралида дунёга келган.

Олти ёшга тўлганда уни ўқитиш учун бир ўқитувчи ёлланади. Устозидан Қуръони карим ва у даврдаги анъаналарга кўра баъзи форсча китобларни ўқиб ўрганади. Кейинроқ яна икки ўқитувчи форс ва араб тилларини ўргатади. Отаси моҳир табиб бўлганлиги учун баъзи тиббий китобларни отасидан ўқиб ўрганди. Ушбу таълим натижасида Мирзо Ғулом Аҳмад^ас араб ва форс тили билан бир оз танишган. Улардан ташқари бошқа ўқитувчидан билим олмаган, лекин мустақил ҳолда диний китобларни мутолаа қилган. Айниқса, Қуръони каримни ўқиш ва унинг маъноларини ўрганишга жуда ҳам ихлосманд бўлган.

Аҳмадия Мусулмон Жамоатининг асосчиси – Ҳазрат Мирзо Ғулом Аҳмад^аснинг болалиги жуда ҳам содда ва беғубор бўлган. У^ас нинг соддалиги, беғуборлиги, тақводорлиги ва яхши одатлари бошқаларда чуқур таассурот қолдирар эди. Ҳазрат Мирзо Ғулом Аҳмад^ас ёшлигида Аллоҳнинг валийси Мавлавий Ғулом Расул Мирзо меҳр-муҳаббат билан унинг бошини силаб, бундай деган эди: “Агар бу даврда бирортаси пайғамбар бўладиган бўлса, мана шу бола пайғамбарликка муносиб” (“Ҳаёти таййиба”, 14-саҳифа).

Ҳазрат Мирзо Ғулом Аҳмад^аснинг муқаддас ҳаёт йўлини ўқиб чиққан одам у^аснинг бошданоқ Аллоҳ таоло муҳаббатига ғарқ бўлганига гувоҳ бўлади. У^аснинг ўғли Ҳазрат Мирзо Башир Аҳмад Соҳиб^ра “Сийрат ул-Маҳдий” номли китобининг биринчи томида бундай деб ёзади:

“Ҳазрат Имом Маҳдий^аснинг ҳаётида руҳоний алоқа-муносабат шу қадар ҳайратланарли усул билан бошланганки, уни тасаввур қилиш инсонда ўзгача руҳоний кайфият пайдо қилади.

Ҳазрат Имом Маҳдий^аснинг ўспиринлик вақтида отаси бир сикҳ деҳқон орқали Ҳазрат Имом Маҳдий^асга қуйидагича хабар юборади: “Шу кунларда яқин танишим бўлган бир зобит киши ҳукуматда ишламоқда. Шунинг учун агар бирор лавозимга эришмоқчи бўлсанг, мен ана шу зобитга айтиб сени яхши лавозимга жойлаштира оламан”. Сикҳ деҳқон Ҳазрат Имом Маҳдий^аснинг олдига борди ва бобомизнинг хабарини етказиб, бу жуда ҳам қулай имконият, уни қўлдан бермаслик керак, дея ундади. Ҳазрат Имом Маҳдий^ас унга дарров қуйидагича жавоб берди: “Ҳурматли отамга айтиб қўйинг. Мен у кишининг муҳаббати ва меҳрибонлигига катта ташаккур билдираман, лекин “у киши менинг лавозим эгаллашим борасида хавотирга тушмасинлар, мен ўрнашадиган лавозимимга ўрнашиб бўлдим”. У сикҳ деҳқон жуда ҳам ҳайрон бўлиб, бобомнинг ҳузурига қайтиб келди ва бундай деди: “Сизнинг ўғлингиз “мен ўрнашадиган лавозимимга ўрнашиб бўлдим” деб жавоб берди. Сикҳ деҳқон ана шу вақтда Ҳазрат Имом Маҳдий^аснинг ушбу жавобини тушунмаган бўлиши ҳам мумкин. Лекин бобомиз тийрак нигоҳ эгаси бўлган инсон эди, бир оз сукутдан кейин бундай деди: “Майли, агар Ғулом Аҳмад “мен лавозимга ўрнашиб бўлдим” дея айтган бўлса, унда бу яхши, Аллоҳ таоло уни зое қилмайди”. Кейин эса баъзан ўкиниб, нола билан бундай дер эди: “Ғулом Аҳмад танлаган йўлгина ҳақиқий йўл, биз дунёпарастликка берилиб, умримизни зое қиляпмиз”. Шундай бўлса ҳам у киши оталик меҳри ва дунёвий аҳволлар сабабли: “Мен ўлганимдан кейин бу бола нима бўлади?” – дея хавотирга тушар эди.

Юқорида айтганимиздек, Ҳазрат Имом Маҳдий^ас бу воқеа бўлганда ўспирин ёшида эди. Бу даврда одам юрагида дунёвий жиҳатдан ўсиб-ривожланиш ва моддий роҳат-фароғатга бўлган орзу-истак жуда ҳам авжга чиққан бўлади. Устига-устак Ҳазрат Имом Маҳдий^аснинг акаси обрўли бир хизматда ишлар эди. Бу эса укасининг ичида бир оз бўлса ҳам қизғаниш ёки унга тақлид қилиш кайфиятини яратиши мумкин эди. Лекин Ҳазрат Мирзо Ғулом Аҳмад^асда бундай нарсаларга қизиқиш йўқ эди.

Ҳазрат Имом Маҳдий^ас отасининг вафоти яқинлашганини ўйлаб, бир оз хавотирга тушди. Лекин Исломнинг Худоси жуда ҳам вафоли ва жуда ҳам қадрловчи Худо. Аллоҳ Таоло отамиз оламдан ўтмай туриб Худонинг этагини ушлаган улуғ подшоҳлик навкарининг кўнглини қуйидаги буюк шон-шавкатли ваҳий-илҳом орқали кўтарди:

اَلَیسَ اللہُ بِکَافٍ عَبْدَہٗ

Ўқилиши: АЛАЙСАЛЛОҲУ БИ КААФИН АБДАҲУ.

Эй, Менинг бандам! Сен нима учун хавотирланасан? Аллоҳ Ўзининг бандаси учун етарли эмасми?

Ҳазрат Имом Маҳдий^ас кўпинча айтардилар ёки баъзи вақтларда қасам ичиб бундай дер эдилар: “Бу ваҳий-илҳом шу қадар шон-шавкат билан тушганки, менинг юрагимнинг туб-тубигача худди мих каби кириб ўрнашди. Шундан кейин Аллоҳ таоло мени озиқлантирди: ҳеч бир ота, ҳеч бир қариндош ёки ҳеч бир дўст бундай озиқлантира олмайди. Ундан кейин ўзига Аллоҳ таолонинг беҳисоб меҳрибонликлари бўлганини айтарди”. (“Сийрат ул-Маҳдий”, 1-том)

Аҳмадия Мусулмон Жамоатининг асосчиси – Ҳазрат Мирзо Ғулом Аҳмад^аснинг Масийҳи Мавъуд ва Имом Маҳдийман деган эълонига қадар покиза ҳаёти ҳақида мухолифлар берган гувоҳликларни ҳам учратамиз. Масалан, Аҳли ҳадис оқимининг машҳур етакчиси ва “Ишоат ус-Сунна” номли журналнинг редактори Муҳаммад Ҳусайин Ҳазрат Имом Маҳдий^аснинг Ер куррасида донғини таратган “Бароҳийнэ Аҳмадия” номли китобига ўз фикрини билдираётиб, у^ас ҳақида бундай дейди: “Бароҳийнэ Аҳмадия” муаллифи мухолифлар ва яқинларнинг тажрибаси ва тадқиқоти асосида (وَ اللہُ حَسِیْبُہٗ) (Аллоҳ таоло унга кифоя қилсин) Муҳаммад^сав шариатида барқарор, тақводор ва ростггўй инсон”. (“Ишоат ус-Сунна” журнали, 7-том, 6-саҳифа).

Машҳур журналист, “Заминдор” газетасининг асосчиси Мунший Сирожуддин мирзо Аҳмадия Мусулмон Жамоатининг асосчиси – Ҳазрат Мирзо Ғулом Аҳмад^ас ҳақида ўз кўзи билан кўрганларини қуйидагича айтиб берган:

“Биз ўз кўзимиз билан кўрганларимизни қуйидагича айта оламиз: у киши ўспиринлик ёшида ҳам жуда тақводор ва Аллоҳдан қўрққан инсон эди. Аксарият вақти диний китобларни ўқиш билан ўтарди. Одамлар билан унчалик кўп учрашмас эди. 1877 йили бир кечаси уларникида меҳмон бўлиш бахтига мушарраф бўлганмиз. У кунларда ҳам ибодат ва зикр билан машғул бўлганлиги учун меҳмонлар билан ҳам оз суҳбатлашарди”.(“Заминдор” газетаси, 8-июнь, 1908 йил)

Ҳиндистонлик машҳур олим Абул Калом Азод бундай дейди: “Табиатан Мирзо (Ғулом Аҳмад)нинг этагида заррача ҳам доғ кўринмайди, у киши покиза инсон каби ҳаёт кечирди ва тақводор инсон каби умр ўтказди. Хуллас, Мирзо (Ғулом Аҳмад)нинг дастлабки эллик йили хулқ-атвор томонидан ҳам, одатлар томонидан ҳам, динга хизмат қилиш ва уни қўллаш томонидан ҳам у кишини ҳиндистонлик мусулмонлар орасида ўзига хос, улуғлик ва фахрланишга арзирли даражага етказиб қўйди” (Амратсар шаҳридан чиқувчи “Вакил” газетаси, 30-май, 1908 йил).

Ҳазрат Мирзо Ғулом Аҳмад^ас 1851 йили биринчи марта ўз тоғасининг қизи – Ҳурмат Бибига уйланди. Бу аёлидан икки ўғил фарзанди туғилди:

1. Ҳазрат Мирзо Султон Аҳмад (1853-1931);

2. Ҳазрат Мирзо Фазл Аҳмад (1855-1904).

У киши иккинчи марта 1884 йили Аллоҳ таоло изни ва Унинг ваҳий-илҳоми асосида Деҳлидаги машҳур “Содот” (саййид) оиласининг ардоқли ва севимли қизи – Ҳазрати Саййида Нусрат Жаҳон Бегимга уйланди. Бу аёлидан ўн фарзанд туғилган, улардан бештаси ёшлигидаёқ оламдан ўтишди. Қолган беш фарзандлари қуйидагилар:

1. Ҳазрат Мирзо Башируддин Маҳмуд Аҳмад (1889-1965);

2. Ҳазрат Мирзо Башир Аҳмад (1893-1963);

3. Ҳазрат Мирзо Шариф Аҳмад (1895-1961);

4. Ҳазрати Навоб Мубарика Бегим (1897-1977);

5. Ҳазрати Навоб Аматул Ҳафийз Бегим (1904-1986).

Ҳазрат Мирзо Ғулом Аҳмад^ас 1876 йилгача одамларга у қадар қўшилмай ҳаёт кечирган. Лекин ундан кейин аста-секин халққа аралаша бошлади. Ёки “Аллоҳ таолонинг тақдири дунёни ислоҳ қилиш учун у кишини номаълум ердан олиб чиқиб, шуҳрат майдонига торта бошлади”, – деб айтсак тўғрироқ бўлади. Бу давр Ислом динига ҳар томондан ҳужумлар қилинаётган пайт эди. Бутун дунё қуйидагича ҳолатга учраган эди: ташқи томонидан ёқимли бўлиб кўринаётган Ғарб маданияти шамоллари ўзи ўтаётган ҳар бир ерга диндан безор қилувчи ва моддиятпарастлик уруғини сепаётган эди. Бу “заҳар” жуда ҳам зудлик билан ҳар бир қавм ва миллатга сингиб кетаётган эди. Мана шу хавф-хатарларни Ҳазрат Имом Маҳдий^аснинг зийрак ва ўткир нигоҳи сезиб, бунга қарши курашиш учун безовталаниб оёққа турди. У^ас “Бароҳийнэ Аҳмадия” деган номли тўрт томдан иборат китобини ана шу ҳужумларга жавоб сифатида ёзди. Бу китобда ваҳий-илҳомнинг кераклиги ва унинг ҳақиқати, Ислом динининг ҳақлиги ва Қуръони каримнинг афзаллиги, Аллоҳ таолонинг Яратувчи ва Хожа эканлиги каби мавзуларни жуда ҳам гўзал ва мукаммал услубда шарҳлади. Бу билан бирга ваҳий-илҳом олганлигини айтиб, ўзининг кўплаган ваҳий-илҳомларини ёзди. У ваҳий-илҳомларнинг кўпида келажак ҳақида башоратлар баён қилинган. Хуллас, бу шу қадар кучли ва мазмунга бой китоб эдики, тадқиқотчилар бир овоздан уни Ислом динини муҳофаза қилувчи энг яхши китоб эканлигини таъкидладилар. Масалан, Аҳли ҳадис оқимининг машҳур етакчиси бўлган, кейинчалик Аҳмадия Мусулмон Жамоатининг асосчиси – Ҳазрат Мирзо Ғулом Аҳмад^асга қарши биринчилардан бўлиб фатво чиқарган Мавлавий Муҳаммад Ҳусайин ўзининг “Ишоат ус-Сунна” номли журналида “Бароҳийнэ Аҳмадия”га баҳо бериб бундай дейди: “Бизнинг фикримизча ушбу китоб бу давр ва унинг аҳволига қараганда шундай китобдирки, ҳозирги кунгача Ислом динида унинг мисоли учрамайди… Унинг муаллифи ҳам Ислом динига мол-мулк, жон, сўз, тил ва амалий жиҳатдан ёрдам беришда шу қадар барқарор бўлиб чиқдики, унинг ўхшаши аввалги мусулмонларда учрамайди”. (“Ишоат ус-Сунна” 7-том, 6-саҳифа, 1884 йил).

“Бароҳийнэ Аҳмадия” номли китобнинг тўрт қисми 1880 йилдан 1884 йилгача ёзилган, ҳали унинг барча қисми нашр этилиб бўлмасданоқ, у^асга Аллоҳ таоло томонидан 1882 йилнинг март ойида “Элчи” деб тайинланган тарихий ваҳий-илҳом келади. Бу ваҳий-илҳомда Аллоҳ таоло у^асга бундай деган:

یَا اَحْمَدُبَارَکَ اللہُ فِیْکَ۔ مَارَمَیْتَ اِذْ رَمَیْتَ وَلٰکِنَّ اللہَ رَمٰی۔ اَلرَّحْمٰنُ عَلَّمَ الْقُرْاٰنَ۔ لِتُنْذِرَ قَوْمًا مَّا اُنْذِرَ اٰبَآئُھُمْ۔ وَلِتَسْتَبِیْنَ سَبِیْلُ الْمُجْرِمِیْنَ۔ قُلْ اِنِّیْ اُمِرْتُ وَاَنَا اَوَّلُ الْمُؤْمِنِیْنَ۔ (براھین احمدیہ الجزء الثالث)

          Таржимаси: Эй, Аҳмад! Аллоҳ таоло сенга барака берди. Динга хизмат қилиш йўлида сен қилган ҳужумни ҳақиқатда Аллоҳ таоло қилди. Ота-боболари огоҳлантирилмаганларни огоҳлантиришинг учун ва гуноҳкорларнинг йўлини ойдинлаштиришинг учун Аллоҳ таоло сенга Қуръон илмини инъом этди. Одамларга айтиб қўй: мен Аллоҳ таоло томонидан тайинланганман ва мен биринчилардан бўлиб иймон келтираман.

У^ас Ория ва насроний попларнинг Ислом динига қилган ҳужумларидан Ислом динини муҳофаза қилиш учун ва Қуръони каримнинг гўзал таълимотини ёйиш учун саксондан ортиқ китоб ёзди. Имконияти чегараланганлигига қарамай Ислом динини дунёга ёйди.

(Баҳовалпурга қарашли) Деворийдан чиқувчи “Содиқ ул-ахбор” номли газетаси Ҳазрат Имом Маҳдий^ас вафот этганда, бундай деб ёзган: “Ҳурматли Мирзо (Ғулом Аҳмад) ўзининг кучли нутқлари ва китоблари билан Ислом душманларининг нопок танқидий фикрларига кескин жавоблар бериб, уларни абадий жиловлаб қўйди ва ҳақнинг ҳақ эканлигини исботлаб кўрсатди. Дарҳақиқат, Мирзо Ғулом Аҳмад Ислом динини муҳофаза қилиш ҳаққини тўла оқлаб, Ислом динига хизмат қилишнинг бирорта ҳам лаҳзасини қўлдан бермади”. (“Ташҳийз ул-азҳон”, 382-саҳифа, 1908 йил.)

Алигар Институт газетаси бундай ёзади: “Марҳум машҳур муаллиф ва Мирзо (Аҳмадия) оқимининг асосчиси эди. У киши 1839-1840 йилларда туғилган, шарқ илмларининг кучли мутахассиси эди. Ўз умрининг охирги кунигача китоблар шайдоси ва дунёвий касблардан холи бўлган. 1874 йилдан 1876 йилгача насроний, Ория ва Бараҳмуларга қарши қалам қиличини моҳирлик билан сермаган. У киши 1880 йилда ёзиш ишларини бошлаган. У киши ёзган энг дастлабки китоб (“Бароҳийнэ Аҳмадия”) Ислом динини ҳимоя қилиб, унга жавоб ёзган киши учун 10000 рупий мукофот қўйган эди. У киши ХIХ асрга (Ваъда қилинган) Масийҳ эканини эълон қилган ва 1889 йили байъат ола бошлаган. Ўз ҳаётида саксонта китоб ёзиб қолдирди. Улардан йигирматаси араб тилида ёзилган. Марҳум Ислом динининг буюк паҳлавони эканлигига ҳеч қандай шак-шубҳа йўқ”. (“Алигар Институтининг газетаси, 1908 йил, “Ташҳийз ул-азҳон” 3-том, 8-сон, 322-саҳифа, 1908 йил).

Ҳазрат Имом Маҳдий^аснинг “Ислом тамойиллари фалсафаси” номли машҳур китоби ҳақида Калькуттадаги “Жанрал ва Гауҳар Осфий” газетаси 1890 йилда Лоҳурда бўлиб ўтган “Жалса Мазоҳибэ Олам”нинг якунида бундай деб ёзган: “Ҳақиқат шуки, агар ушбу мажлисда Ҳазрат Мирзо (Ғулом Аҳмад) Соҳибнинг мақоласи ўқилмаганда, мусулмонларга қарши бошқа диндагилар томондан масхаралаш ва ҳақорат тошлари отилар эди. Лекин Аллоҳ таолонинг қудратли Қўли Муқаддас Ислом динини обрўсиз бўлишдан сақлаб қолди. Угина эмас, бу мақола орқали (Ислом дини) ғалабага эришди”. (Калькуттадаги “Жанрал ва Гауҳар Осфий” газетаси, 24-январь 1897 йил, 7-саҳифа).

Ҳазрат Масийҳи Мавъуд^ас 1908 йилнинг 26 май сешанба куни Лоҳур шаҳрида вафот этди. 1908 йилнинг 27 май куни Гурдоспур районига қарашли Қодиёндаги “Беҳиштий мақбара” номли қабристонга дафн этилди.

اِنَّا لِلّٰہِ وَ اِنَّا اِلَیْہِ رَاجِعُوْنَ

Амратсардан чиқувчи “Вакийл” газетасининг редактори Мавлоно Абул Калом Азод Ҳазрат Имом Маҳдий^аснинг вафоти муносабати билан “Олимнинг вафоти” мавзусида бундай ёзади: “У – қалами ҳам, тили ҳам сеҳрли инсон, жуда ҳам буюк инсон эди… У беқиёс ақл-фаросатга эга инсон бўлиб, кўзи ўткир, овози ёқимли бўлган. Унинг панжаларига инқилоб тўрлари ўралган бўлиб, унинг икки мушти икки электр қуввати каби эди. У киши ўттиз йил давомида диний дунё учун зилзила ва тўфон бўлиб турди. У қиёмат сурнайи бўлиб, бехабар-ғофилларни уйқудан уйғотиб турган инсон эди… Мирзо Ғулом Аҳмад Қодиёнийнинг вафотидан ибрат олмасликнинг иложи йўқ. Дин ёки илм оламида инқилоб барпо этувчи ва тарих ҳавас қиладиган бу каби одамлар дунёга ҳар доим ҳам келавермайди. Улар келганларида эса дунёда қандайдир бир инқилоб пайдо қиладилар. Биз унинг баъзи даъволари ва эътиқодларига қарши бўлишимизга қарамай шуни тан олишимиз керакки, Мирзо (Ғулом Аҳмад)нинг вафоти зиёли ва ўқимишли мусулмонларни уларнинг энг буюк инсонидан айрилганини сездириб қўйди. Шу билан биргаликда унинг зоти билан боғлиқ Ислом мухолифларига қарши “Ислом динини муҳофаза қилиш” деган буюк шон-шавкатли иши ҳам ниҳоясига етди. Ислом мухолифларига қарши ғолиб саркарда сифатида у киши ўз бурчини бажараётганлиги бизни бу яхшиликка очиқ-ошкор эргашишга мажбур қилмоқда… Мирзо Ғулом Аҳмад томонидан насроний ва Орияларга қарши ёзилган адабиётлар ҳар бир киши қабул қиладиган даражага етган ва ушбу хусусият бўйича уни таништиришнинг ҳожати ҳам йўқ. Бугунги кунда ўз бурчини бажариб бўлган бу адабиётнинг қадр-қиммати ва буюклигини чин дилдан тан олишимиз керак… Келажакда Ҳиндистон диний дунёсида бу даражадаги инсон туғилиши амри маҳол”. (Амратсар шаҳридаги “Вакийл” газетаси, 30 май, 1908 йил; “Аҳмадия тарихи”, 2-том, 560-саҳифа).