(Përgjigjja e Islamit ndaj çështjeve bashkëkohore)
Paqja politike duhet të ekzaminohet me kujdes në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar
Për sa i përket politikës kombëtare, çështja kryesore është se cili sistem politik është i mirë apo i keq për njeriun? Sërish, ne duhet të zbulojmë nëse dështimi i sistemeve politike dhe defektet e tyre të qenësishme janë përgjegjëse për vuajtjet dhe pakënaqësitë e një populli, apo ka ndonjë arsye tjetër? A duhet të fajësohet sistemi apo ata që e drejtojnë atë? A është e mundur që udhëheqjet politike të pamoralshme, egoiste, lakmitare apo të korruptuara që hipin në pushtet me anë të mjeteve demokratike të jenë vërtet të mira dhe të dobishme për shoqërinë, për shembull rastet e diktaturave të mira?
Për të vendosur dhe garantuar paqen ndërkombëtare, Islami ka një këshillë për politikanët bashkëkohorë.
Islami vë theks të posaçëm në futjen e parimeve morale absolute në të gjitha sferat e veprimtarisë njerëzore, pa përjashtuar politikën.
Islami nuk hedh poshtë tërësisht ndonjë sistem politik
Ne fillojmë nga vëzhgimi se asnjë sistem politik nuk është përmendur në Islam si një sistem i vetëm i vlefshëm në raport me të tjerët.
Nuk ka dyshim, Kurani i Shenjtë flet për një sistem demokratik, ku drejtuesit mund të zgjidhen nga populli, por ky nuk është i vetmi sistem i rekomanduar nga Islami. Dhe as që mund të jetë privilegj themelor i një feje universale për të zgjedhur një sistem të veçantë të qeverisjes, pa vështrimin e duhur ndaj faktit se nuk është praktikisht e mundshme për një sistem të vetëm të jetë i aplikueshëm për të gjitha rajonet dhe shoqëritë e botës.
Demokracia nuk është zhvilluar aq sa duhet, madje as në kombet më të përparuara të botës sa për të arritur stadin e shtetit, që është vizioni politik përfundimtar i demokracisë. Me lindjen e kapitalizmit dhe ndërtimin e makinerisë jashtëzakonisht të fuqishme në vendet kapitaliste, zgjedhje të vërteta demokratike nuk mund të mbahen kudo. Duke i shtuar kësaj problemin e rritur të korrupsionit, daljen e mafies dhe grupeve të tjera shtypëse, kushdo mund të arrijë në përfundim, me siguri, se, demokracia nuk është në duar të sigurta, madje edhe në vendet më demokratike të botës. Atëherë, si mund të jetë e përshtatshme në vendet e Botës së Tretë? Pra, të thuash se demokracia perëndimore mund të triumfojë në vendet afrikane, aziatike apo vendet amerikano-jugore, apo të ashtuquajturat vende islamike të botës, do të ishte një pretendim jorealist dhe i zbrazët.
Unë mendoj, mësimet islamike nuk refuzojnë ndonjë sistem politik të botës, por Islami e le këtë në zgjedhjen e popullit dhe traditave të vendosura, historikisht, që mbizotërojnë në çdo vend. Ajo që thekson Islami nuk është forma e qeverisjes, por sesi duhet të realizohet ajo në praktikë.
Në Islam, mund të ekzistojnë sisteme të ndryshme qeverisjeje, si monarkia, sundimi feudal, demokracia etj, por me kusht që ato të sigurojnë një qeverisje që duhet të jetë sipas idealit islamik në kryerjen e detyrës ndaj nënshtetasve.
Monarkia
Monarkia është përmendur në mënyrë të përsëritur në Kuranin e Shenjtë, duke mos u kundërshtuar si një institucion.
Një profet i Izraelit kujton izraelitët e Talut-it:
Dhe Profeti i tyre u tha: “Allahu ju ka caktuar Talutin si mbret”. Ata thanë: “Si mund të ketë ai mbretërinë mbi ne?! Jemi ne që kemi më shumë të drejtë sesa ai për mbretërinë; ai nuk gëzon as bollëkun e pasurisë!” (Profeti) tha: “Allahu pa dyshim që e ka zgjedhur mbi ju dhe e ka shtuar në dije e në trup. Allahu ia jep mbretërinë e Tij kujt të dojë dhe Allahu është Zgjerues, i Gjithëdijshëm. (El-Bekare 2:248)
Në Kuranin e Shenjtë monarkia është përmendur gjithashtu edhe në kuptim më të gjerë duke i cilësuar vetë njerëzit si monarkë:
Dhe (kujtojeni) kur Musai i tha popullit të vet: “O populli im! Kujtojeni bekimin e Allahut që keni mbi vete, kur Ai caktoi Profetë mes jush, ju bëri mbretër dhe ju dha atë që nuk i dha askujt nëpër botë.” (El-Majda 5:21)
Sërish, mbretëritë e krijuara apo të zgjeruara nga pushtimi, në përgjithësi, nuk gëzojnë një reputacion të mirë, siç i gjejmë në vargjet për mbretëreshën e Shebës që këshillon këshillin e saj.
Vendimi i mbretëreshës Sheba është ekspozuar si vijon:
Ajo tha: “Mbretërit kur hyjnë në një vendbanim, e shkatërrojnë, dhe banorët e nderuar të tij i poshtërojnë. E kështu veprojnë ata. (En-Neml 27:35)
Mbretërit mund të jenë të mirë apo të këqij, sigurisht, ashtu si edhe kryeministrat e zgjedhur në mënyrë demokratike apo presidentët.
Por Kurani i Shenjtë përmend një kategori mbretërish që ishin caktuar nga Zoti. Një ndër ta është edhe mbreti Sulejman (Solomon) a.s., që nuk ishte vetëm një mbret i besuar nga çifutët dhe të krishterët, por edhe një profet i Zotit sipas Kuranit të Shenjtë.
Kjo tregon se nganjëherë detyrat e profetizmit dhe të sovranitetit kombinohen në një person dhe ata janë sovranë të caktuar drejtpërdrejtë nga Zoti.
Një lloj tjetër sovraniteti, i cili jepet përmes autoritetit të një profeti, është përmendur në Kuranin e Shenjtë. Ajeti që pason ilustron këtë fakt:
“O ju që besuat! Bindjuni Allahut, bindjuni të Dërguarit si dhe atyre që janë autoritete midis jush. Nëse bini ndesh (me autoritetet) në ndonjë çështje, kthejeni atë tek Allahu dhe i Dërguari, nëse besoni Allahun dhe Ditën e Ahiretit. Në fund, kjo do të jetë më e mirë dhe më e mbarë.” (En-Nisa 4:60)
Kemi zgjedhur këtë ajet jo vetëm që të rendisim kategoritë e sovranitetit, por për të theksuar se sipas Kuranit të Shenjtë, nganjëherë zgjedhjet demokratike nuk janë medoemos më të drejtat. Është plotësisht e mundshme që shumica dërrmuese e popullsisë të mos arrijë të njohë cilësitë thelbësore të udhëheqësit të madh te një person dhe të protestojë kundër zgjedhjes së tij, nëse ai është imponuar mbi ta. Nga të gjitha kriteret politike, caktimi i tij do të ishte qortuar si diktatorial. Zgjedhja mund të jetë kundër vullnetit të popullit, por është sigurisht jo kundër interesit publik.
Një dobësi në formën demokratike të zgjedhjeve është se masat e bëjnë zgjedhjen e tyre në bazë të përshtypjeve sipërfaqësore dhe vlerësimeve më të fundit, prandaj nuk janë në gjendje për të gjykuar vetë cilësitë e sigurta të udhëheqësit, të cilat duhet të jenë më të përshtatshmet për dobitë themelore të tyre.
Duket se, në historinë e popullit të preferuar të Zotit, ka pasur kohë kur mbijetesa e tyre politike kërkonte ndërhyrje hyjnore. Në kohë të tilla, Zoti ndërmerr zgjedhjen e një mbreti, sovrani apo lideri në duart e Tij. Nga kjo nuk mund të gjykohet se të gjithë monarkët, që kanë qenë udhëheqës, janë të zgjedhur në mënyrë hyjnore nga Zoti, apo të jenë shenjtëruar si të tillë. Ky koncept i gabuar, që ka qenë i zakonshëm në sistemin mesjetar të krishterë, nuk është marrë në konsideratë nga Kurani i Shenjtë. Për shembull, Mbreti Riçard ankohet:
As të gjitha ujërat e trazuara të deteve nuk mund të lajnë balsamin e një Mbreti të shenjtë. (Shekspir).
Përkufizimi i demokracisë
Koncepti i demokracisë, pavarësisht origjinës së tij greke, është bazuar në përcaktimin e shkurtër të Abraham Linkolnit: qeverisja e popullit, nga populli, për popullin, është një klishe shumë interesante, por rrallë e aplikuar në tërësinë e saj në ndonjë vend në botë.
Pjesa e tretë e këtij përkufizimi për popullin është shumë e turbullt dhe plot me rreziqe. Çfarë mund të deklarohet, se është për popullin, me besim të plotë? Në një sistem të sundimit të shumicës, mund të ndodhë shumë shpesh kur ajo që është konsideruar të jetë për popullin, është thjesht për shumicën dhe jo për pakicën e mbetur.
Në një sistem demokratik, është e mundur gjithashtu që vendime të rëndësishme të merren vetëm mbi bazën e një shumice absolute. Megjithatë, kur ju shqyrtoni dhe analizoni më tej faktet dhe shifrat, zbuloni se është, në fakt, vendimi i pakicës, i kaluar në mënyrë demokratike dhe imponuar mbi shumicën. Një nga mundësitë e shumta është që partia drejtuese është votuar në pushtet mbi një shumicë të thjeshtë bazë, duke siguruar një shumicë pakicë në shumë zona elektorale. Sërish, nëse pjesëmarrja në ditën e votimit është disi e ulët, bëhet e dyshimtë, nëse partia sunduese gëzon në fakt mbështetjen e shumicës. Edhe nëse partia lind nga një shumicë e përgjithshme e elektoratit, shumë gjëra mund të ndodhin gjatë periudhës së qëndrimit të saj. Opinioni publik mund të ndryshojë në mënyrë drastike, kështu që, qeveria e mbledhur nuk është më përfaqësuese e vërtetë e shumicës. Mbi të gjitha, një proces gradual i ndryshimit të frymës nga elektorati shfaqet në çdo ndryshim të qeverisë.
Edhe nëse qeveria mbetet popullore me votuesit e saj, nuk është e pangjashme që, kur disa vendime të rëndësishme janë bërë, një numër i konsiderueshëm i anëtarëve të partisë sunduese nuk janë dakord me zemër me shumicën, por mund të kenë votuar për partinë nga besnikëria ndaj saj. Nëse këta anëtarë bëjnë pjesë në forcën e partisë sunduese mbi partinë e opozitës apo partive, atëherë, më shpesh, i ashtuquajturi vendim i shumicës në realitet do të jetë një vendim pakice, i imponuar mbi popullin.
Është gjithashtu e rëndësishme të përmendet se koncepti i asaj që është parë si e mirë për popullin ndryshon herë pas here. Nëse vendimet nuk janë marrë mbi parimet absolute, por janë hedhur nga dikush që mendon se këto vendime janë të mira për popullin, apo janë mbështetur si të tilla nga partia, atëherë kjo mund të çojë në një ndryshim konstant në politikë herë pas here. Ajo që duket e mirë sot, mund të jetë e keqe nesër dhe e mirë ditën tjetër.
Për një njeri të thjeshtë, kjo mund të jetë një situatë e ngatërruar. Eksperimentimi i komunizmit në një shkallë të tillë të madhe, për gati gjysmë shekulli, ishte mbi të gjitha bazuar në sloganin e njëjtë për popullin. Jo të gjitha shtetet socialiste ishin diktatoriale.
Gjithashtu, duhet të përmendet vija që ndan shtetet socialiste nga ato demokratike, për sa i përket qeverisë nga populli, e cila është shumë delikate dhe nganjëherë jo ekzistuese. A mundet dikush të kundërshtojë qeveritë botërore të zgjedhura në vendet socialiste, kur ato janë sjellë në pushtet nga populli? Sigurisht, në një shtet totalitar, është e mundur të diktohet zgjedhja e kandidatëve për elektoratin në mënyrë të atillë, duke u lënë atij pak hapësirë për të zgjedhur ndonjë alternues. Megjithatë, taktika të njëjta autoritare mund të përdoren, përveç pak përjashtimeve në botën Perëndimore, edhe në vende me sistem demokratik të qeverisjes.
Në fakt, demokracisë në shumë vende të botës nuk i është lënë dorë e lirë dhe zgjedhjet janë rrallë nga populli. Me mjetet zgjedhore, me pazarllëqe, sundim të frikës, përmes taktikave të policisë dhe masave të tjera të korruptuara të ngjashme, shpirti dhe thelbi i demokracisë në botë janë dobësuar me falsifikim, kështu që është lënë fare pak demokraci.
Përkufizimi i demokracisë sipas Islamit
Sipas Kuranit të Shenjtë, njerëzit janë të lirë të zgjedhin, të adoptojnë çdo sistem të qeverisjes që u përshtatet atyre. Demokracia, sovraniteti, sistemet fisnore apo feudale janë të vlefshme, po qe se ato janë të pranuara nga populli si trashëgimi tradicionale e shoqërisë së tyre.
Megjithatë, duket se në Kuranin e Shenjtë demokracia është e preferuar dhe e lëvduar më së shumti. Myslimanet janë këshilluar të kenë një sistem demokratik, ndonëse jo saktësisht sipas modelit të demokracisë së stilit Perëndimor.
Islami nuk paraqet një përkufizim të zbrazët të demokracisë në Kuranin e Shenjtë. Ai trajton vetëm parimet e domethënies vitale dhe ia le pjesën tjetër popullit. Ndiq dhe përfito, ose largohu dhe të jesh i shkatërruar.
Dy shtyllat e konceptit islamik të demokracisë
Ka vetëm dy shtylla në konceptin islamik të demokracisë.
Këto janë:
Procesi demokratik i zgjedhjeve të bazohet në besim dhe integritet.
Islami mëson kurdoherë që ju të ushtroni të drejtën e votës, bëjeni këtë me vetëdijen se Zoti ju mbikëqyr ju dhe do t’ju llogarisë përgjegjës për vendimin tuaj. Votoni për ata që janë më të aftë për të kryer detyrën e tyre kombëtare dhe janë në vetvete të besueshëm. E nënkuptuar në këtë mësim është kërkesa që ata që kanë të drejtë të votojnë, duhet të ushtrojnë të drejtën e votës, vetëm nëse ka rrethana jashtë kontrollit të tyre apo ekzistojnë pengesa në ushtrimin e kësaj të drejte.
Qeveritë duhet të funksionojnë mbi parimin e drejtësisë absolute.
Shtylla e dytë e demokracisë islamike është që sa herë që ju të merrni vendime, merrini ato mbi parimin e drejtësisë absolute. Qoftë çështje drejtësie politike, fetare, sociale apo ekonomike, nuk duhet të komprometohet kurrë. Pas formimit të qeverisë, votimi brenda partisë duhet gjithashtu të mbetet i orientuar ndaj drejtësisë. Prandaj, nuk duhet të lejohet të ndikojë në procesin e marrjes së vendimit interesi partizan apo konsiderata politike. Në përfundim, çdo vendim i marrë në këtë frymë është i detyruar të jetë vërtet i popullit, nga populli dhe për popullin.
Parapëlqehen konsultime të ndërsjella
Thelbi i demokracisë është diskutuar shumë qartësisht në Kuranin e Shenjtë dhe, për sa i përket këshillës ndaj myslimanëve, ndonëse monarkia nuk është përjashtuar kurrë si një institut jofetar dhe jo besimtar, demokracia është sigurisht më e preferuar ndaj të gjitha formave të tjera të qeverisjes.
Duke përshkruar shoqërinë ideale myslimane, Kurani i Shenjtë deklaron:
“Çdo gjë që ju është dhënë juve është përfitim i përkohshëm i jetës së kësaj bote. Kurse ajo që është tek Allahu është më e mirë dhe më e qëndrueshme për ata që besuan dhe (që) mbështeten te Zoti i tyre; që ruhen nga mëkatet e mëdha, nga imoralitetet, dhe falin kur zemërohen; që i përgjigjen me pohim thirrjes së Zotit të tyre, kryejnë namazin, çështjen e tyre e zgjidhin me këshillim të ndërsjellë, japin prej asaj që Ne u kemi dhënë; dhe që kur përballen me rebelimin padrejtësisht, hakmerren.” (Esh-Shura 42:37-40)
Fjalët arabe AMRU HUM SHURA BAINAHUM (këshillohen për punët e veta me njeri-tjetrin) lidhen me jetën politike të shoqërisë myslimane, duke treguar qartësisht që në çështjet e qeverisjes, vendimet e saj janë bërë përmes konsultimeve të ndërsjella, të cilat, sigurisht, sjellin në mendje një nga pjesët e para të përkufizimit të demokracisë, d.m.th, qeveri e popullit. Vullneti i përbashkët i popullit bëhet vullneti sundues i popullit përmes konsultimit të ndërsjellë.
Pjesa e dytë e përkufizimit të demokracisë lidhet me shprehjen nga populli. Kjo i referohet qartësisht pjesës pasuese të ajetit:
“Sigurisht, Allahu ju urdhëron t’ua dorëzoni amanetet atyre që u takojnë…” (En-Nisa 4:59)
Kjo do të thotë se sa herë që ju të shprehni vullnetin tuaj për të zgjedhur qeveritarët tuaj, gjithmonë jepjani amanetin atij që e meriton.
E drejta e popullit për të zgjedhur qeveritarët e tij sigurisht që është përmendur, por rastësisht. Por theksi vihet mbi çështjen se si duhet ushtruar kjo e drejtë. Myslimanëve u kujtohet se kjo nuk është vetëm një çështje e vullnetit të tyre personal që ata mund ta ushtrojnë në çfarëdo mënyre që ata dëshirojnë, por shumë më tepër se kaq, është një çështje përgjegjësie kombëtare. Në çështjet e amanetit, juve nuk ju lihen shumë zgjedhje. Ju duhet të kryeni detyrën me gjithë ndershmërinë, integritetin dhe me shpirt vetëmohues. Amaneti duhet t’i jepet atij, kujt i takon vërtet.
Shumë dijetarë myslimanë e citojnë këtë varg thjesht për të treguar se Islami parashtron sistemin dhe teorinë e demokracisë si të kuptuar në filozofinë politike Perëndimore, por kjo është vetëm pjesërisht e vërtetë.
Sistemi i konsultimit i përmendur në Kuranin e Shenjtë nuk ka hapësirë për politikën partiake të demokracive Perëndimore bashkëkohore dhe as nuk i jep licencë stilit dhe frymës së debateve politike në parlamentet e zgjedhura në mënyrë demokratike dhe dhomave përfaqësuese. Duke qenë se ne e kemi diskutuar këtë aspekt në hollësi, nuk ka nevojë për gjë tjetër këtu.
Gjithashtu duhet të vihet re në lidhje me pjesën e dytë të përkufizimit të demokracisë sipas këtij koncepti të konsultimit të ndërsjellë, e drejta për të votuar i përket votuesve, thuajse absolutisht pa ndonjë kusht apo gjendje që dhunon këtë të drejtë.
Sipas normave të vendosura të demokracisë, votuesi mund të votojë në favor të një marionete, apo edhe ta prishë apo të hedhë fletën e votimit në një kosh, në vend të kutisë së votimit. Ai do të mbetet i paqortueshëm dhe as që mund të censurohet për shkeljen e ndonjë parimi të demokracisë.
Sipas përkufizimit Kuranor, sidoqoftë, një votues nuk është zot plotësisht i votës së tij, por mbartës i një amaneti. Si i tillë, ai duhet të kryejë detyrën e tij drejtësisht dhe drejtpërdrejt dhe ta hedhë atë ku ai ndjen se ajo përket vërtet. Ai duhet të jetë vigjilent dhe i vetëdijshëm se do të konsiderohet përgjegjës për aktin e tij para Zotit.
Në këndvështrimin e këtij koncepti islamik, nëse një parti politike ka caktuar një kandidat dhe një anëtar i veçantë i partisë mendon se kandidati i tyre nuk do të arrijë të kryejë detyrën e tij kombëtare, ai anëtar, më parë duhet të lërë partinë sesa të votojë për dikë që nuk e meriton besimin. Besnikëria ndaj partisë nuk lejohet të bjerë ndesh me zgjedhjen e tij.
Serish, një amanet mund t’i dorëzohet në mirëbesim. Andaj, çdo votues duhet të marrë pjesë plotësisht në ushtrimin e të drejtës së votës gjatë zgjedhjeve, përveç rastit kur ai nuk është i aftë për ta bërë këtë. Përndryshe, ai do të ketë dështuar në kryerjen e detyrës së tij. Koncepti i abstenimit apo shmangia nga ushtrimi i të drejtës së votës që ka ndodhur në SHBA, ku njoftohet se thuajse gjysma e elektoratit aktualisht e kanë bezdi të votojnë, nuk ka hapësirë në konceptin islamik të demokracisë.
Konfuzioni për natyrën e vërtetë të qeverisjes islame
Po bëhet popullore midis mendimtarëve politikë islamikë të epokës aktuale të pretendojnë se Islami mbështet demokracinë. Sipas filozofisë së tyre politike, duke qenë se Zoti është autoriteti përfundimtar, sovraniteti i përket Atij.
Autoriteti Hyjnor
Sovraniteti absolut i përket Zotit. Kurani i Shenjte përmbledh zotërimin e Tij në ajetin që pason:
I lartësuar është Allahu, Sundimtari i Vërtetë. S’ka zot tjetër përveç Atij, Zotit të Fronit Madhështor.” (El-Muminun 23:117)
Parimi themelor, se përfundimisht të gjitha të drejtat për të drejtuar i përkasin Zotit dhe Ai është Zot i sovranitetit, është përmendur në mënyra të ndryshme në Kuranin e Shenjte nga i cili ajeti i mësipërm është veçse një shembull.
Në drejtimin e çështjeve politike, sovraniteti i Zotit është shprehur në dy mënyra:
Ligji (Shariah) si i prejardhur nga Kurani i Shenjtë, transmetimi i Profetit të shenjtë të Islamit dhe gjithashtu nga traditat e vendosura që i atribuohen atij nga myslimanët e mëparshëm, janë supreme. Ato përmbajnë porosi thelbësore për legjislacionin dhe asnjë qeveri e zgjedhur në mënyrë demokratike nuk mund të përzihet me Vullnetin e shprehur të Zotit.
- b) Asnjë proces legjislativ nuk do të jetë i vlefshëm në kundërshtim të parimit të lartpërmendur.
Për fat të keq, megjithatë, nuk ka njëzëshmëri midis dijetarëve të sekteve të ndryshme të Islamit për sa i përket ndarjes së qartë të ligjeve (Shariah). Mbi këtë, gjithë dijetarët ranë dakord se legjislacioni është privilegj i Zotit dhe Ai ka shprehur Vullnetin e Tij përmes ajeteve të Kuranit.
Në lidhje me mënyrën në të cilën qeveritë myslimane duhet të drejtojnë, ideja popullore është se qeveria, si përfaqësuese e popullit në çështjet e përditshme administrative, punët dhe masat, duhet të bëhet ndihmuese në shprehjen e Vullnetit të Zotit. Duke qenë se sovraniteti i përket popullit me anë të delegimit të pushtetit, si pasojë, një sistem i tillë është demokratik.
Mullahizmi
Ky është këndvështrimi i ngurtë i të ashtuquajturit ortodoksi, që do të arrinte në një të kuptuar me tendencat moderne demokratike të popullsive myslimane, me kushtin që Mullahut (përkthimi me i afërt “klerik” mysliman) t’i jepet e drejta përfundimtare të gjykojë vlefshmërinë e vendimeve demokratike mbi bazën e Sheriatit.
Nëse pranohet, kjo kërkesë do të jetë e barasvlershme të vendoset autoriteti legjislativ përfundimtar jo në duart e Zotit, por në duart e ortodoksëve apo ndonjë shkolle tjetër të klerit. Kur ju e mendoni pushtetin e tmerrshëm të vendosur në duart e tyre në sfondin e diferencave fondamentale që mbizotërojnë midis klerit mysliman vetë në lidhje me të kuptuarit e tyre se çfarë është dhe çfarë nuk është Sheriati, pasojat duken tronditëse. Ka aq shumë shkolla të jurisprudencës midis ortodoksisë. Madje edhe brenda çdo shkolle të jurisprudencës, kleri nuk është gjithmonë unanim mbi çdo dekret. Sërish, pozicioni i tyre për të gjetur se cili është Vullneti aktual i Zotit i shprehur në Sheriatin islamik ka ndryshuar në periudha të ndryshme të historisë.
Kjo paraqet një problem kompleks për botën bashkëkohore të Islamit që ende duket të jetë në kërkim të identitetit të tij të vërtetë. Po bëhet përherë më e qartë midis intelektualëve myslimanë se e vetmja pikë takimi midis klerit është kërkesa e tyre e pa kompromentuar për forcimin e Sheriatit.
Revolucioni iranian ka nxitur më tej oreksin e mullahut në vendet ku myslimanët sunitë janë shumicë. Sipas tyre, nëse Komejni mundi t’ia dalë mbanë, përse ata duhet të dështojnë? Përtej kësaj gjendet fantazia e tyre – toka e ëndrrave të tyre.
Masat janë të paqarta. A do të preferonit Fjalën e Zotit dhe atë të Profetit të shenjtë të Islamit, apo do të donit më mirë të kishit njerëz që udhëheqin dhe formojnë manifestet tuaja politike në një shoqëri pa perëndi dhe pa frikë? Kjo pyetje është shumë e vështirë për një person të zakonshëm, që është në një gjendje të ngatërruar dhe hutimi. Masat në shumë vende myslimane admirojnë Islamin dhe do të ishin gati të vdisnin për Vullnetin e Zotit dhe nderin e Profetit të shenjtë të Islamit, paqja dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të. Por ka diçka brenda tërë skenarit që i lë ata të ngatërruar, të shqetësuar dhe shumë të shqetësuar. Pavarësisht nga dashuria e tyre për Zotin dhe atë të Profetit të shenjtë, kjo evokon një memorie shumë të përgjakur të qeverisjeve në të shkuarën që ishin ose nën ndikimin e mullahëve apo shfrytëzimit të Mullahizmit në favor të politikës së tyre.
Sa për politikanët myslimanë, ata duken të jenë të ndarë dhe të pavendosur. Disa nuk mund të rezistojnë të mos e shfrytëzojnë këtë situatë duke u rreshtuar me mullahun dhe duke i marrë ata në patronazh. Megjithatë, ata ushqejnë shpresën e fshehtë, që në kohën e zgjedhjeve, nuk do të jetë mullahu, por ata që do të zgjidhen si kampionë të fuqishëm të Sheriatit. Masat do të preferonin t’u besonin atyre më shumë si gardianë të Sheriatit sesa mullah. Jeta do të ishte më e lehtë dhe më realiste në duart e tyre, sesa nën kontrollin e ngurtë dhe të pa kompromentuar të “kujdestarëve të parajsës” (d.m.th. të mullahëve). Por janë edhe disa politikanë të tjerë myslimanë, më të ndershëm midis tyre që e parashikojnë e konsiderojnë këtë të jetë një lojë e rrezikshme. Mjerisht! Ata po kthehen shpejt në pakicë. Duket sikur politika dhe hipokrizia kanë qëndruar në njërën anë dhe e vërteta dhe ndershmëria kanë ngelur në anën tjetër. Në një vështrim të gjerë, intelektualët priren gjithmonë e më shumë drejt demokracisë. Ata e duan Islamin, por kanë frikë nga sundimi i mullahut. Ata e shikojnë demokracinë jo si një alternativë ndaj Islamit, por e besojnë sinqerisht si një filozofi politike që ka parashtruar vetë Kurani i Shenjtë. Siç thotë ai:
“Për ata që i përgjigjen thirrjes së Zotit të tyre dhe e falin namazin dhe këshillohen për punët e veta me njeri-tjetrin; për ata shpenzojnë prej asaj që u kemi dhënë Ne…” (Esh-Shura 42:39)
“Dhe këshillohu me ata për çështje të ndryshme. Kur të vendosësh diçka, atëherë mbështetu tek Allahu. Vërtetë Allahu i do ata që mbështeten tek Ai.” (Ale Imran 3:160)
Si rezultat i pastër i këtij refreni të luftës midis fraksioneve të ndryshme, vendet e reja islamike, si Pakistani, gjenden në një procedurë të komplikuar dhe kontradiktore. Elektoratit kurrë nuk i pëlqen të shikojë mullahët në asambletë kushtetuese në një numër të madh. Madje, edhe në lartësinë e etheve për ta vendosur Sheriatin, zor se pesë ose dhjetë për qind të mullahve ia dalin mbanë për të fituar zgjedhjet. Por, duke ia kushtuar veten Ligjit të Zotit si shkëmbim për mbështetje shtesë nga mullahët, politikanet e gjejnë veten në një pozitë shumë shqetësuese. Thellë në brendësi, ata janë plotësisht të bindur se pranimi i Sheriatit është një realitet paradoksal ndaj parimit të legjislaturës përmes një asambleje kushtetuese të zgjedhur në mënyrë demokratike.
Nëse autoriteti për organin ligjvënës gjendet te Zoti, që myslimani nuk mund ta mohojë, atëherë, si pasojë logjike, janë mullahët që zotërojnë privilegjet e të kuptuarit dhe përcaktimit të ligjit të Sheriatit. Në këtë skenar, tërë ushtrimi i zgjedhjes se organit legjislativ do të bëhet i kotë dhe i pakuptimtë. Sigurisht që anëtarë të Parlamentit do të kenë një punë të vetme, që të firmosin atje ku do t’u thonë mullahët.
Është tragjike që as politikanët dhe as intelektualët nuk janë përpjekur ndonjëherë saktësisht të kuptojnë formën apo format e qeverisjes që Kurani i Shenjtë parashtron vërtet apo njeh.
Ndarja e besnikërive ndërmjet shtetit dhe fesë
Nuk ka kontradiktë ndërmjet Fjalës së Zotit dhe Veprimit të Zotit. Nuk ka përplasje midis besnikërisë së një shteti dhe fesë në Islam. Por kjo çështje nuk ka të bëjë vetëm me Islamin.
Ka shumë episode në historinë njerëzore ku më shumë se një shtet i stabilizuar është konfrontuar për këtë çështje.
Perandoria Romake, veçanërisht, gjatë tre shekujve të parë të periudhës së krishtere, fajësoi Krishterimin për ndarjen e besnikërisë midis Perandorisë dhe Krishterimit. Kjo shpallje nga shteti përfundoi në persekutim jashtëzakonisht barbar dhe jonjerëzor të të krishterëve të hershëm në shtëpitë e tyre për krimin e supozuar të tradhtisë dhe pabesisë ndaj Perandorit.
Lufta e tillë midis Kishës dhe shtetit ka qenë gjithmonë një faktor i rëndësishëm në dhënien e formës së historisë evropiane. Napolon Bonoparti, për shembull, fajësoi Katolicizmin romak për ndarjen e besnikërisë dhe kërkoi që besnikëria e parë të ishte ndaj popullit francez dhe qeverisë së Francës, ndërsa Papës së Vatikanit mos t’i lejohej të drejtonte çështjet e katolikëve romakë në Francë dhe as Katolicizmi romak mos të lejohej të përzihej në punët e shtetit.
Në historinë e kohëve të fundit, komuniteti im, Xhemati Mysliman Ahmadia, në Pakistan hasi probleme serioze mbi baza të ngjashme. Duke qenë se ndikimi i klerit Mesjetar filloi të ngrihej nën patronazhin e Gjeneralit Muhammad Zia-ul-Haq, diktator ushtarak që sundoi gjatë në Pakistan, ahmadianët u bënë përherë e më shumë viktima popullore të kësaj akuze të epokës së vjetër të ndarjes së besnikërive. Qeveria e Pakistanit, nën Gjeneralin Zia, madje arriti të nxjerrë një lloj Dekreti, që e quajti Letra e Bardhë, kundër ahmadianëve, duke shpallur se ahmadianët nuk ishin as besnikë të Islamit, as edhe të shtetit të Pakistanit.
Ishte e njëjta frymë çmendurie që zinte nënshtetasit e rinj. Vera mbeti e njëjtë, ndonëse kupa ka ndryshuar.
Kohët e fundit, gjatë çështjes së njohur të Selman Ruzhdiut, myslimanët në Britani dhe në shumë pjesë të Evropës, hasën të njëjtin problem, të akuzoheshin se kishin ndarje të besnikërive. Ndonëse intensiteti i kësaj nuk arriti një nivel etheje, megjithatë, dëmi i fuqishëm që kjo shtriu në marrëdhëniet ndër-komunitare, nuk duhet nënvlerësuar.
A duhet të ketë feja autoritet legjislativ ekskluziv?
Është një dukuri universale, si pasojë, nuk ka qenë hetuar kurrë seriozisht. As politikanët, as udhëheqësit fetarë nuk e kanë zgjidhur ndonjëherë vijën ndarëse të patrullimit ndërmjet fesë dhe shtetit.
Për sa i përket të krishterëve, kjo çështje duhej të ishte zgjidhur njëherë e përgjithmonë, kur Jezusi, paqja qoftë mbi të, u dha përgjigjen e tij historike Farisenjve:
“Atëherë ai u tha atyre: Jepini, Cezarit atë qe është e Cezarit, por Zotit atë që është e Zotit” (Mateu 22;21)
Këto fjalë të pakta janë thellësisht të pasura me mençuri; gjithçka që duhej të thuhej është thënë.
Feja dhe drejtimi i shtetit janë dy nga rrotat e shumta të vagonit të shoqërisë. Në realitet, është e pavend të diskutohet nëse janë dy, katër apo tetë rrota për aq sa ato mbajnë orientimin e tyre korrekt dhe vërtiten brenda orbitave të tyre. Nuk mund të bëhet fjalë për konflikt të ndërsjellë apo konfrontim.
Në marrëveshje të plotë me mësimet e tij të mëparshme hyjnore, Kurani i Shenjtë e përpunon këtë temë duke caktuar qartësisht kufijtë e sferës së veprimtarive të çdo komponenti të shoqërisë, që nuk u kundërvihen mësimeve të tjera, megjithëse nuk mund të thuhet se feja dhe shteti nuk kanë asnjë fushë të përbashkët, që e ndajnë me njëra tjetrën. Sigurisht që përkojnë në disa fusha, por shkojnë vetëm me një frymë bashkëpunimi. Nuk ka qëllim për monopolizim.
Për shembull, një pjesë e madhe e edukimit moral në çdo fe bëhet një pjesë integrale e legjislacionit në çdo shtet të botës. Në disa shtete, kjo mund të përbëjë një pjesë të vogël; në të tjerë një pjesë relativisht më të madhe të ligjit. Ndëshkimet e këshilluara mund të jenë të buta apo të ashpra, por mos-aprovimet fetare kundër shumë krimeve që janë penalizuar janë gjithmonë të gjurmueshme pa referencë në fe. Ndonëse ato mund të jenë në mosmarrëveshje me shumë ligje sekulare, pra, deri sa njerëzit u përkasin feve të ndryshme, ata rrallë zgjedhin të arrijnë në konfrontim me qeverisjen e vendosur për probleme të tilla.
Kjo aplikohet jo vetëm te myslimanët apo te krishterët, por po ashtu te të gjitha fetë e botës njëlloj. Sigurisht, ligjet e fesë Hindu te Manusmarti janë në mospërputhje të plotë me sundimin sekular të qeverive politike në Indi. Por, në njëfarë mënyre, njerëzit duket se jetojnë në gjendje kompromisi.
Nëse ligji fetar kërkohet seriozisht kundër sistemeve politike mbizotëruese në vende të ndryshme, bota, sigurisht do të kthehet në një banjë gjaku. Por fatmirësisht për njeriun, nuk ndodh kështu.
Për sa i përket Islamit, këtu nuk ka problem të tillë, sepse parimi përfundimtar dhe i paepur i parashtruar nga Islami në lidhje me këtë është parim i drejtësisë absolute. Ky parim mbetet qendror dhe themelor ndaj të gjitha formave të qeverisjes që pretendojnë të jenë islamike në frymë.
Mjerisht! Kjo çështje shumë e rëndësishme e të kuptuarit të konceptit islamik të drejtimit të shtetit është pak e kuptuar nëse jo krejt, nga mendimtarët politikë në Islam. Ata nuk arrijnë të bëjnë dallimin ndërmjet aplikimit të ligjit të përgjithshëm në lidhje me krimet që janë universale në natyrë dhe pa asnjë lidhje fetare dhe krime të tilla që janë specifike për pamaturira të caktuara të kësaj feje. Si pasojë, vetëm besimtarët e feve të tilla janë përgjegjës për ndjekje.
Këto dy kategori nuk janë të përcaktuara qartësisht. Ka një përmasë të lehtë të një zone gri ku krimet e zakonshme mund të kenë lidhje fetare apo morale si edhe seria e shkeljeve kundër normave të pranuara njerëzore. Për shembull, akti i vjedhjes është një krim që varion në nivele të dënimit dhe ndëshkimit të parashkruar. Në mënyrë të ngjashme, është çështja e vrasjes, pija e alkoolit dhe prishja e rendit publik që janë pjesërisht apo tërësisht të ndaluara nga shumë fe. Disa fe kanë këshilluar ndëshkime specifike për këto shkelje.
Pastaj shtrohet çështja se si një shtet duhet të shpëtojë nga krime të tilla. Kjo çështje çon më tej pyetjen nëse Islami jep një formulë krejt të qartë dhe të përcaktuar mirë për të adoptuar një qeverisje myslimane dhe një qeverisje jomyslimane. Nëse një qeverisje myslimane është përcaktuar si e tillë në Islam, atëherë çështje të tjera shumë të rëndësishme do të dalin, domethënë, vlefshmëria e çdo shteti që e mendon veten nën disa udhëzime specifike fetare dhe vendosjen e këtyre mësime fetare mbi të gjithë qytetarët e tij, pavarësisht nëse ata i përkasin kësaj feje.
Fetë kanë për detyrë të tërheqin vëmendjen e organit ligjvënës për çështjet morale. Nuk është e nevojshme që gjithë legjislacioni të vendoset nën juridiksionin e feve.
Me kaq shumë sekte të ndryshme dhe nuanca të besimeve të ndryshme midis një sekti dhe një tjetri dhe një feje dhe një tjetre, rezultati do të jetë asgjë më shumë se një konfuzion total dhe një anarki. Marrim për shembull ndëshkimin për alkoolin. Ndonëse ai është i ndaluar në Kuranin e Shenjtë, nuk ka dënim të specifikuar nga vetë Kurani. Besimi është vendosur në disa tradita që janë sfiduar nga shkolla të ndryshme të jurisprudencës. Në një lokalitet apo vend, ndëshkimi do të jetë një gjë dhe krejt tjetër në një vend gjetkë. Mosnjohja e ligjit do të jetë e shfrenuar. Ajo që konsiderohet e vërtetë për Islamin, është gjithashtu e vërtetë për besimet e tjera. Ligji Talmudik do të ishte plotësisht jo praktik. E njëjta gjë mund të thuhet për Krishterimin.
Një besimtar i çdo feje mund të ushtrojë ritet e tij madje, edhe nën një ligj sekular. Ai mund të flasë të vërtetën pa ndonjë ligj shtetëror që ndërhyn në aftësinë e tij për të thënë të vërtetën. Ai mund të kryejë faljet e tij fetare adhurimit pa nevojën e një ligji specifik që të jetë bërë nga shteti për ta ndaluar atë të veprojë në mënyrë të tillë.
Kjo çështje gjithashtu mund të ekzaminohet nga një kënd tjetër interesant. Nëse Islami bie dakord me çështjen e një qeverisje islamike, në vendet ku myslimanët janë shumicë, atëherë në të njëjtën mënyrë të drejtësisë absolute, Islami duhet të lejojë të drejtën e qeverive të tjera për të drejtuar vendet sipas porosive të fesë së shumicës. Si pasojë, Pakistani duhet të pranojë për fqinjin pranë, ligjin hindu për gjithë qytetarët indianë. Duke qenë kështu, do të ishte vërtetë një ditë tragjike për më shumë se njëqind milionë myslimanë të Indisë që do të humbnin të gjitha të drejtat e tyre për një mbijetesë të respektueshme në Indi. Serish, nëse India do të drejtohej nga Manusmarti, përse duhet që shteti i Izraelit të mohojë të drejtat që të drejtojë çifutët po ashtu edhe paganët me anë të ligjit të Talmudit? Nëse ndodh kjo, jeta do të bëhet jashtëzakonisht e mjerë jo vetëm për popullin e Izraelit, por edhe për një numër të madh çifutësh vetë.
Por ky koncept i shteteve të ndryshme fetare në vende të ndryshme mund të ketë vetëm një vend të vlefshëm në Islam, nëse ai parashtron se në vendet me shumicë myslimane, Sheriati islamik duhet të mbizotërojë me forcën e ligjit. Kjo sërish do të krijonte një situatë në mënyrë universale kontradiktore, sepse nga njëra anë, në emër të drejtësisë absolute, të gjitha shtetet do të pajisen në të drejtën për të imponuar mbi popullin e tyre ligjin e shumicës fetare. Nga ana tjetër, çdo akt i pakicës fetare në vendet e botës, do të sillet nën rregullin e rreptë të një feje në të cilën ata nuk besojnë. Kjo do të ishte një fyerje ndaj vetë konceptit të drejtësisë absolute.
Kjo dilemë nuk është drejtuar kurrë as është bërë përpjekje të zgjidhet nga ithtarët e ligjit islamik në të ashtuquajturat shtete myslimane. Sipas të kuptuarit tim të mësimeve të Islamit, të gjitha shtetet duhet të drejtohen në të njëjtin parim të drejtësisë absolute dhe kështu çdo shtet bëhet një shtet mysliman.
Në shikimin e këtyre argumenteve dhe konceptit thelbësor të Islamit “s’ka detyrim në çështjet e fesë”, feja nuk ka nevojë të jetë autoriteti mbizotërues legjislativ në punët politike të një shteti.
Drejtimi i shtetit islamik
Studimi im më ka bindur në mënyrë të qartë se Kurani i Shenjtë merret me subjektet e qeverisjes pa bërë ndonjë dallim, çfarëdo qoftë midis një shteti mysliman dhe një jomysliman.
Udhëzimet, sesi një shtet duhet të drejtohet, janë të përbashkëta për njerëzimin, ndonëse kryesisht është besimtarëve që u adresohet kjo në Kuranin e Shenjtë. Kurani i Shenjtë flet për drejtimin e shtetit njëlloj të aplikueshëm për hindutë, budistët, konfucistët, të krishterët, çifutët etj.
Thelbi i këtij udhëzimi gjendet në ajetin e cituar më parë dhe ajete të tjera të ngjashme që ne do t’i citojmë tani.
“Jo, për Zotin tënd, ata nuk do të jenë besimtarë të vërtetë, derisa të të marrin ty për gjyqtar për kundërshtitë mes tyre dhe pastaj, të mos ndiejnë kurrfarë dyshimi ndaj gjykimit tënd dhe të të binden ty plotësisht.” (En-Nisa 4:65)
“O besimtarë! Bëhuni zbatues të palëkundur të drejtësisë, duke dëshmuar në emër të Allahut, qoftë edhe kundër jush ose kundër prindërve dhe të afërmve tuaj. Nëse ai (kundër të cilit jepet dëshmia) është i pasur ose i varfër, Allahu kujdeset shumë më mirë për të. Mos ndiqni dëshirat tuaja të ulëta e të shtrembëroni drejtësinë! Nëse ju ngatërroni dëshminë ose i shmangeni asaj, vërtet që Allahu e di se çfarë bëni ju.” (En-Nisa 4:136)
Hadithet (thëniet) e Profetit të shenjtë të Islamit janë shumë të qarta në lidhje me këtë temë. Ai përfshin çdo drejtues dhe këdo që ka autoritet mbi një tjetër, në mënyrën që ai të trajtojë nënshtetasit e tij apo ata nën autoritetin e tij, si të ishin direkt përgjegjës ndaj Zotit. Por, duke qenë se këto diskutime tashmë janë përmendur më parë, ne nuk do t’i diskutojmë ato më tej.
Thelbi i këtij studimi është se Islami parashtron një qeverisje plotësisht neutrale qendrore në të cilën çështjet e drejtimit të shtetit janë të përbashkëta dhe njëlloj të aplikueshme për të gjithë nënshtetasit e shtetit dhe ndryshimet fetare nuk lejohen të luajnë rol këtu.
Islami, sigurisht, i urdhëron myslimanët në mënyrë të theksuar që të ndjekin rregullin e ligjit në të gjitha punët e kësaj bote.
“O besimtarë! Binduni Allahut, binduni të Dërguarit dhe atyre që kanë autoritet mes jush. Nëse nuk pajtoheni në ndonjë gjë, ia drejtoni Allahut dhe të Dërguarit të Tij, nëse besoni Allahun dhe Ditën e Fundit. Kjo për ju është më mirë dhe shpjegimi më qartë.” (En-Nisa 4:60)
Por, për sa u përket marrëdhënieve ndërmjet Zotit dhe njeriut, kjo është një sferë ekskluzive e fesë dhe shteti nuk ka të drejtë të përzihet. Ka një liri të plotë të mendjes dhe zemrës në çështjet e besimit dhe shprehjes së besimit. Është e drejtë themelore e njeriut jo vetëm të besojë në diçka që atij i pëlqen, por edhe të adhurojë Zotin apo idhujt si të diktuara nga feja e tij apo besimi pagan.
Kështu që, sipas Islamit, feja nuk ka të drejtë të përzihet në sfera ekskluzive për shtetin, por as shteti nuk ka ndonjë të drejtë të përzihet në sfera përgjithësisht të ndara prej tyre. Të drejtat dhe përgjegjësitë janë kaq qartë të përcaktuara në Islam, saqë çdo çështje e një përplasjeje është e shmangur. Shumë vargje në lidhje me këtë temë janë cituar tashmë në pjesën që trajtojnë paqen fetare.
Fatkeqësisht, ka një tendencë midis shumë shteteve sekulare që nganjëherë të kalojnë kufijtë e tyre të sekularizimit. E njëjta është e vërtetë për shtetet teokratike apo shtetet e ndikuara padrejtësisht nga një hierarki fetare.
Ndonëse dikush mund të mos pajtohet me to, ai duhet të kuptojë në një shkallë, pikëpamjet e njëanshme të shteteve të drejtuara nga fanatikë fetarë. Por kur ai vëren një qëndrim të tillë të papjekur në të ashtuquajturit njerëz të përparuar dhe të kulturuar të vendeve sekulare, është e vështirë të besojë. Kjo nuk është e vetmja gjë e vështirë për të kuptuar sjelljen politike të njeriut.
Për aq sa politika mbetet e lidhur ngushtësisht ndaj interesit kombëtar dhe kontribuon në filozofinë e tij, nuk ka gjë të tillë si moraliteti absolut. Për aq sa qëndrimet politike drejtohen nga paragjykimet kombëtare dhe e vërteta, ndershmëria, drejtësia dhe loja e ndershme janë hequr kudo që ato përplasen të kuptuara me interesin kombëtar dhe për aq kohë sa ky mbetet përcaktimi i besnikërisë për çdo shtet, sjellja politike e njeriut do të mbetet e dyshimtë, kontradiktore dhe ndonjëherë paradoksale.
Kurani i Shenjtë përmend përgjegjësitë e qeverisjes dhe të popullit. Disa nga këto përgjegjësi janë përmendur në pjesët e mëparshme të këtij leksioni – furnizimi i ushqimit, veshjes, strehimit dhe nevojat bazë të qytetarëve të tij; parimet e ndihmës ndërkombëtare; bashkëveprimi i tyre; të ketë drejtësi absolute; dhe ndjeshmëri ndaj problemeve të popullit, në mënyrë që ata mos të kenë nevojë që të ngrenë zërin në kërkim të të drejtave të tyre.
Në një sistem islamik të vërtetë të qeverisjes, është përgjegjësia e qeverisë të jetë syhapur, që populli mos të dojë t’u drejtohet grevave, konflikteve industriale, demonstratës, sabotimit apo synimit të ankimit, për të fituar të drejtat e tij. Le të kthehemi shkurtimisht te disa përgjegjësi të tjera.
Kurani i Shenjtë deklaron:
“Nëse ke frikë se ndonjë fis e thyen besën, edhe ti prishja marrëveshjen me të njëjtën mënyrë, sepse Allahu nuk i do ata që tradhtojnë.” (El-Anfal 8:59)
Do të thotë, ata që drejtojnë mund të mos drejtojnë në një mënyrë të atillë që të nxitin çrregullim, kaos, vuajte dhe dhimbje, por duhet të punojnë me zell dhe me efektivitet në mënyrë që të vendosin paqe në çdo sferë të shoqërisë.
“A ka më të mirë se Ai që i vjen në ndihmë nevojtarit të këputur, kur i lutet Atij, që jua largon të keqen dhe ju bën juve trashëgimtarë në tokë?! Vallë, a ka krahas Allahut zot tjetër?! Sa pak që reflektoni!” (En-Neml 27:63)
Marrëdhëniet ndërkombëtare; parimi i drejtësisë absolute i zbatueshëm njëlloj për të gjithë
Realisht, sot politikanët dhe udhëheqësit lidhur me këtë, kanë nevojë për mësimet islamike. Islami është ajo fe, guri i themelit i së cilës në punët ndërkombëtare është drejtësia absolute. Siç është përmendur në Kuranin e Shenjtë:
“O besimtarë! Bëhuni të qëndrueshëm për hir të Allahut dhe bëhuni dëshmues me drejtësi! Le të mos ju nxisë urrejtja ndaj njerëzve për të bërë padrejtësi. Bëhuni të drejtë, se kjo është më afër devotshmërisë dhe frikësojuni Allahut! Pa dyshim, Allahu është i Dijshëm për çdo gjë që bëni ju.” (El-Majdah 5:9)
Unë nuk mund të pretendoj të kem lexuar gjithçka rreth gjitha feve të botës, por as nuk jam tërësisht i paditur për mësimet e tyre. Gjatë studimeve të mia, megjithatë, nuk kam arritur të gjej një udhëzim të ngjashëm si ajeti në diskutim në shkrimet e tyre. Madje, edhe përmendja e marrëdhënieve ndërkombëtare është e rrallë. Nëse një mësim i ngjashëm është gjetur edhe në një fe tjetër, atëherë më lejoni t’ju siguroj se Islami është në marrëveshje të plotë me këtë mësim, sepse këtu gjendet çelësi për paqen botërore.
Bota tërësisht është e shqetësuar sot në perspektivat e ardhme të paqes botërore. Ndryshimet e çastit dhe epokale në botën socialiste dhe përmirësimi i marrëdhënieve të superfuqive ofrojnë një rreze shprese. Bota është në një gjendje shpirtërore të ngazëllyer. Konsensusi i përgjithshëm i mendimit midis politikanëve udhëheqës duket të jetë jashtëzakonisht optimist, madje euforik, për përfundimin premtues të ndryshimeve revolucionare të çastit ne sot jemi dëshmitarë.
Perëndimi, në veçanti, duket të ketë besim të tepruar dhe të jetë i ngazëllyer. Po bëhet përherë e më shumë e vështirë për amerikanët të ndrydhin ngazëllimin e tyre për atë, që ata mendojnë të jetë një fitore e madhe mbi hemisferën komuniste, një fitore e parë nga disa mbi të keqen dhe e së drejtës mbi të gabuarën.
Do të ishte jashtë rolit të analizoj në hollësi situatën aktuale gjeo-politike dhe përfundimin e saj. Ndoshta unë do të jem në gjendje t’ia kushtoj disa orë kësaj teme në Konferencën Vjetore të Xhematit Mysliman Ahmadia të Anglisë në fund të korrikut këtë vit (1990).
Roli i Organizatave të Kombeve të Bashkuara
Janë bërë shumë debate rreth perspektivave të ardhme të paqes botërore, të cilat u ndezën për shkak të ngjarjeve të fundit. Njëri prej tyre, në veçanti, kërkon të përmendet këtu. Ajo lidhet me rolin që Organizata e Kombeve të Bashkuara do të luajë për të qenë në gjendje për të siguruar dhe për të mbajtur (d.m.th bërë dhe mbajtur) paqen botërore me më shumë efektivitet se ndonjëherë më parë.
Me luftën e ftohtë midis dy supergjiganteve që po mbaron, thuhet se ka një mundësi të madhe për të mbyllur të çarën midis pikëpamjeve të tyre deri sot të papajtueshme; më pak veto në sesionet e Këshillit të Sigurimit dhe vendime më të bashkuara sesi problemet globale duhet të zgjidhen. Kjo mund të paraqesë një këndvështrim krejt të ri për Këshillin e Sigurimit në të ardhmen.
E vetmja pengesë deri tani është rreziku i Kinës që luan jashtë grupit, por në shikimin e problemeve të mëdha ekonomike dhe politike, nuk është e pamundur për të bindur Kinën për avantazhet e marrëveshjes.
Nëse kjo ëndërr bëhet realitet apo jo, është tjetër gjë. Të marrim se Këshilli i Sigurimit si edhe Kombet e Bashkuara dalin si instrumenti politik më i fuqishëm për të ndikuar ngjarjet e globit dhe për të detyruar kombet më të vogla për t’iu nënshtruar vullnetit suprem të kombeve të botës, një skenar i tillë nuk ishte i mundur para rënies së Murit të Berlinit. Por çështja mbetet, madje, ajo përvijohet më gjerë në horizontin politik më shumë se ndonjëherë, nëse Kombet e Bashkuara në rolin e tyre të ri të kombinimit të pushteteve ekzekutive dhe gjyqësore në proporcione të tilla të mëdha, do të jenë apo jo aktualisht në gjendje të arrijnë paqen botërore?
Unë lus të më falin, nëse mund të tingëllojë më pesimist se ç’ duhet, por përgjigja ime ndaj kësaj pyetje është shumë mbrojtëse, ‘Jo’. Çështja e luftës dhe paqes në botë nuk varet vetëm nga filli i marrëdhënieve të superfuqive. Është një çështje e thellë dhe komplekse me rrënjët e saj të ngulitura në filozofitë politike dhe qëndrimet morale të kombeve të botës.
Për më tepër, pabarazia ekonomike dhe zgjerimi i hendekut midis atyre që kanë dhe atyre që nuk kanë, detyrimisht luajnë një rol të rëndësishëm në ngjarjet e ardhshme të botës. Disa efekte tashmë janë diskutuar në pjesët e mëparshme të këtij fjalimi. Vetëm nëse parimi i drejtësisë absolute në marrëdhënien ekonomike midis vendeve të pranohet dhe të aderohet në mënyrë korrekte dhe praktikat e pandershme të tregut që shfrytëzojnë burimet e të varfërve të jenë hequr dhe për të gjithë anëtarët e Kombeve të Bashkuara, paqja nuk mund të garantohet apo të projektohet për kombet e botës. Për aq kohë sa marrëdhëniet e Organizatës së Kombeve të Bashkuara me shtetet e saj individuale nuk janë të përcaktuara më qartë se sa tani, perspektivat e paqes botërore do të mbeten të ftohta.
Është e nevojshme të sajohen disa masa për të ndaluar qeveritë për të qenë të ashpra ndaj shtetasve të tyre. Ndonjë instrument duhet të bëhet i vlefshëm për Kombet e Bashkuara për të luftuar drejtësisht padrejtësinë sa herë që ajo triumfon. Deri atëherë, askush nuk mund të ëndërrojë paqe për botën.
Deri ku Kombet e Bashkuara mund të ndërhyjnë në të ashtuquajturat çështje të brendshme të një vendi? Është një pyetje shumë sensitive dhe akoma vitale për arritjen e paqes botërore. Por, nëse gjatë analizës së fundit, politika e Kombeve të Bashkuara nuk drejtohet nga parimi i drejtësisë absolute dhe aplikohen standarde të ndryshme ndaj kombeve të veçanta, atëherë sigurimi i sistemit të levave ndaj Organizatave të Kombeve të Bashkuara, për të ndërhyrë në çështjet e brendshme të një shteti, mund të krijojë më shumë probleme se sa mund të zgjidhë. Si pasojë, kjo çështje kërkon një studim të plotë, të qetë dhe tërësor.
Çfarë ka ndodhur deri tani është thjesht se Bashkimi Sovjetik dhe vendet e bllokut Lindor kanë qenë të detyruara të pranojnë dështimin e filozofive shkencore socialiste në përmirësimin e cilësisë së jetës në Bashkimin Sovjetik dhe në vendet fqinje të Evropës Lindore. Kjo ka krijuar një konfuzion të madh.
Mjegulla duhet të pastrohet akoma para se ne të mund të shikojmë formën e gjërave. Do të jetë një disfatë totale për socializmin shkencor i pasuar nga një kthim i çmendur në kapitalizëm në tërësinë e tij, apo do të ketë një eksperimentim të ri me ekonomi të përziera? Do të jetë një dobësim komplet i kontrollit të plotë qendror nga qeverisje totalitare apo kontrolli totalitar vetë do të thyhet në copa duke përfunduar në një shtet afër anarkisë? Apo, do të ketë një tranzicion gradual në një kontroll shtetëror totalitar në një sistem të ri të kompromentuar të dhënies dhe marrjes midis shtetit dhe individit kështu që, me kalimin e kohës, liritë civile janë aplikuar në mënyrë progresive dhe të drejtat themelore të njeriut janë restauruar?
Është e rëndësishme të presim përfundimin e një beteje të re ndërmjet ideve të Z. Gorbaçov të perestrojka dhe glasnost nga njëra anë dhe qëndrimit të rreptë ortodoks në hierarkinë komuniste. Për njohuritë e mia më të mira, shumë prej përfitimeve në shoqërinë pa klasa të BRSS-së janë ndarë në mënyrë të ndërsjellë nga hierarkia partiake, shërbimi civil dhe forcat mbrojtëse. Çështja vitale është, çfarë roli do të luajnë ato në këtë fazë kritike të lindjes të kundërrevolucionit pa gjak që tashti po merr formë?
Kjo dhe pyetje të ngjashme duhet të marrin përgjigje para se dikush të mund të parashikojë në mënyrë të arsyeshme impaktin e këtyre ndryshimeve në perspektiven e paqes së botës.
Thjesht një ulje tensioni midis dy superfuqive në vetvete, nuk sjell ndonjë shpresë për paqe. Përkundrazi, kjo evokon shumë fantazma të rreziqeve në pritë për vendet e Botës se Tretë në veçanti. Ishte mosbesimi që mbizotëronte midis dy superfuqive dhe xhelozia e tyre që, në fakt, siguroi një lloj çadre për kombet më të dobëta. Gjithashtu, ishte aftësia e kombeve më të dobëta për të ndryshuar krah dhe aleanca nga Perëndimi në Lindje apo në të kundërt që iu dha atyre një përmasë të vogël të manovrueshmërisë dhe pazarllëkut të pushtetit. Por nuk është më kështu. Çfarë shprese mund të presin tani këto vende më të dobëta për të mbijetuar në mënyrë të respektueshme si kombe të pavarura në të ardhmen?
Mendimi në këtë fazë devijon te OKB – një bastion i paqes, i vetmi pishtar i shpresës i vendosjes të rendit të ri botëror. Të paktën, dikush uron të jetë kështu. Megjithatë, në një ekzaminim më të afërt kritik, shfaqet një tablo plotësisht e errët, e mundimshme dhe madje kërcënuese.
Në ekuilibrin e ri të dalë të pushtetit, Kombet e Bashkuara nuk do të jenë praktikisht të drejtuara nga vetëm një superfuqi? Kjo nuk paraqet mundësi që kombet më të vogla dhe më të dobëta t’i shpëtojnë fatit të pashmangshëm të kafshëve të gjahut.
Kombet e Bashkuara aktuale kanë provuar sërish dhe sërish janë një organizatë e fuqishme që nuk punon për drejtësinë, por për qëllimet politike të atij kombi që ka fuqinë më të madhe të lobimit. Koncepti i së drejtës dhe të padrejtës nuk ka luajtur ndonjëherë ndonjë rol në procesin e marrjes së vendimeve të Kombeve të Bashkuara në memorien tonë të kohëve të fundit, as edhe në të ardhmen e projektuar s’do të luajë një rol kuptimplotë. Politika dhe diplomacia janë të rrënjosura shumë thellë dhe të pazgjidhshme në tokën e politikave moderne për të lënë ndonjë hapësirë për drejtësi absolute, për të hedhur rrënjë dhe për të dhënë një mundësi të mirë të mbijetesës. Është fakt i fortë dhe i hidhur, që asnjë njeri që ka respekt për të vërtetën nuk mund të mohojë se ky institucion i madh dhe i tmerrshëm është katandisur në një arenë veprimtarish diplomatike të ndërlikuara, lobimi, marrëdhëniesh sekrete dhe luftëra pushtetesh, gjithçka e bërë në emër të paqes botërore.
Sipas Kuranit të Shenjtë, si pasojë, ajo që bota ka nevojë është një institut që i vë vetes detyrën e vendosjes së drejtësisë. Pa drejtësi absolute, paqja nuk është e bindshme. Dikush mund të zhvillojë luftëra në deklaratë solemne në emër të paqes, të ndrydhë vetëdijen dhe të mos pajtohet për qëllimin domethënës të vendosjes së paqes, por gjithçka që ai mund të arrijë është vdekje dhe jo paqe.
Mjerisht! Pak midis politikanëve të mëdhenj të botës e kuptojnë ndryshimin midis vdekjes dhe paqes.
Vdekja ka lindur nga padrejtësia, tirania dhe persekutimi nga të fuqishmit. Paqja është fëmija e drejtësisë.
Kurani i Shenjtë flet shpesh për paqen, por gjithmonë në lidhje me drejtësinë. Paqja është e përmendur shpesh si kusht për sundimin e drejtësisë.
Në një situatë shpërthyese në agresivitet dhe urrejtje aktive midis dy myslimanëve individë apo kombe, Kurani i Shenjtë ka këtë për të propozuar:
“Nëse dy palë besimtarësh bëjnë luftë midis tyre, pajtojini ata. Por, nëse njëra palë sulmon tjetrën, atëherë luftoni kundër sulmuesit, derisa të kthehet në urdhrat e Allahut. E, nëse kthehet, atëherë pajtojini ata midis tyre, me drejtësi dhe paanësi, sepse Allahu i do ata që veprojnë me drejtësi. Në të vërtetë, besimtarët janë vëllezër, andaj pajtojini vëllezërit tuaj midis tyre dhe kijeni frikë Allahun, në mënyrë që ju të mëshiroheni.” (El-Huxhurat 49:10-11)
Në ajetin e mësipërm, jomyslimanët nuk janë përmendur për arsyen e dukshme se ata nuk priten t’i nënshtrohen mësimeve të Kuranit. Por, ajeti shërben si një model i shkëlqyer për gjithë botën për ta ndjekur;
Kur sytë e botës janë kthyer te Kombet e Bashkuara dhe Këshilli Sigurimit me shpresën se kjo do të sigurojë një rol më të madh, më aktiv, më kuptimplotë, në zgjidhjen e konflikteve ndërkombëtare dhe kështu të transformojë botën në një strehë më të sigurt dhe më të qetë, ka shumë pak fakte në kujtesën e kaluar të kryera nga Kombet e Bashkuara për t’iu dhënë besim këtyre mendimeve të dëshiruara. Një arenë botërore e lobimit, intrigës, veprimtarisë së dendur diplomatike synon në formimin e grupeve të presionit dhe përpjekjeve për të arritur një avantazh mbi kundërshtarët aspak të vlefshëm, ku skrupujt nuk kanë rol për të luajtur dhe vetëdija njerëzore është hyrje e mbyllur, natyrisht mund të quhet një shtëpi e kombeve edhe pse në konflikt dhe rrëmujë. Por do të ishte një ironi ta quajë një shtëpi të tillë, një shtëpi të Kombeve të Bashkuara. Nëse ky është koncepti i bashkimit, unë për vete nuk do të zgjidhja më shumë rrezikun për të mbijetuar në një komunitet të Kombeve që janë të ndara, por të bashkuara në ndershmëri dhe drejtësi.
Dëshira për të grumbulluar pushtet për të shkatërruar kundërshtarët dhe ende zëri i mospajtimit është një çështje më vitale që çdo komb duhet ta adresojë dhe zgjidhë. Dikush habitet me ndjenjën e thellë të keqardhjes se si kombet anëtare të kësaj shtëpie augustiane do të vazhdojnë të mbyllin sytë dhe të mos pranojnë të hapin mendjet e tyre ndaj rreziqeve të qenësishme në mënyrën në të cilin çështjet e kombeve po drejtohen.
Paqja botërore varet në mënyrë të dyshimtë në një fije të një shprese të dobët se drejtësia do të mbizotërojë dhe se drejtësia do të bëhet.
Përktheu në gjuhën shqipe: Çapajev Zera
Image Courtesy: European External Action Service; Image Cropped. Under Creative Commons.